عقیق:با توجه به اينكه دروغ يكي از گناهان كبيره است و در حقيقت كليد ساير گناهان مي باشد، بايد همواره انسان از آن پرهيز نمايد، امّا گاهي همين گناه كبيره، جائز گشته و زماني واجب مي شود. پس بر ما واجب است كه شرايطي را كه در آن دروغ جائز يا واجب مي شود بشناسيم.و پاره اي از اين موارد را كه در كتب فقهي استدلالي آمده است مي آوريم:
1ـ ضرورت و اضطرار اگر حفظ جان و مال شخص يا برادر ديني، متوقف بر دروغ گفتن باشد، انسان مي تواند مرتكب دروغ شود، چرا كه دروغ مزبور، موجب حفظ جان و مال محترمي است و اهميت شارع مقدس نسبت به جان و اموال مسليمن از اموري بديهي و مسلم است.

اين آيه مباركه دلالت دارد بر اين كه اظهار كفر از روي اجبار و اكراه منعي ندارد، بلكه به خاطر ضرورت و حفظ جان رواست.

طبق اين آيه كريمه اگر شخصي به طور واضح مي بيند كه اگر اظهار دوستي كفار را نكند، جان و مالش در خطر قرار مي گيرد. در اينجا اظهار محبت به ايشان بلامانع است. يعني در اصل اظهار محبت و ولايت كفار، امري حرام است و حتي سبب خروج از دين مي شود، امّا در مقام ضرورت و حفظ جان داراي حرمت نمي باشد.

2ـ اصلاح بين برادران مؤمن

و در روايت ديگر از امام صادق آمده است: كه انسان مصلح كاذب شمرده نمي شود.⁽⁶⁾ و امام خميني به اين دو روايت براي جواز كذب در موارد اصلاح تمسك كرده است.⁽⁷⁾

3ـ نيرنگ در جنگ: در نبرد ميان حق و باطل، نيرنگ و با زيركي تمام، دشمن را فريب دادن، موجب تقويت حق و ضعف باطل مي شود و بدين جهت پسنديده است. در روايتي از امام صادق (ع) از پيامبر آمده است: در سه مورد كذب نيكوست، كه از جمله آن سه مورد خدعه و نيرنگ در جنگ است. و در روايت ديگر آمده است: كه هر كذبي مورد سوال و بازخواست قرار مي گيرد مگر در سه مورد كه يكي از آن سه مورد خدعه و نيرنگ در جنگ است⁽⁸⁾خلاصه و نتيجه گيري: به طور كلي در هر موردي كه دروغ گفته شود و مقصود از آن دفع شرّ و زياني از مسلماني باشد يا هدف اصلاح بين مردم باشد، نه تنها دروغ گفتن حرام نيست بلكه زيبا و پسنديده است. زيرا اين دروغ ديگر كليد گناهان نيست بلكه نيكوكاري و احسان به مردم است. البته اينگونه دروغ هم وقتي مجاز و پسنديده است كه راستگويي ممكن نباشد در اين صورت است كه دروغ جائز يا واجب مي شود و گفتن سخن راست ممنوع يا حرام مي گردد.در پايان بايد اين نكته را توجه داشت كه دروغ مصلحت آميز، فقط در موارد فوق، يعني مواردي كه ترك آن موجب محذورات و زيانهائي مي شود كه جبران آن غير ممكن است مي باشد. ولي دروغ به منظور استفاده مادي يا بدست آوردن منافع شخصي و نظائر آن، جزء دروغ مصلحت آميز نيست و قطعاً حرام و مشمول آيات و روايات حرمت دروغ و موجب ذلت و بدبختي دنيا و آخرت خواهد شد.

پی نوشت ها:

.1نحل: 106.
.2آل عمران: 28.
.3 ر.ك: شيخ انصاري، مرتضي، المكاسب، قم، كنگره جهانی شیخ انصاری، اول، 1415ه.ق، ج2، ص21-31.
.4شيخ انصاري، المكاسب، ج2، ص31-32.
.5حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت، ج12، ص252.
.6حر عاملی،وسائل الشیعه، ج12، ص252.
.7 امام خمینی، المکاسب المحرمه، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، اول،1415ه.ق، ج2، ص138.
.8 حر عاملی، وسائل الشیعه، ج12، ص252.

 منبع:جام

211008