عقیق: در بخش دوم از بررسی نماز و به ویژه نمازهای مستحبی «فضیلت نماز شب» را از نظر می گذرانیم. امام صادق(ع) فرمود: نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیکو و انسان را خوشبو می گرداند، رزق را زیاد و قرض را ادا می کند، اندوه را برطرف می سازد و چشم را جلال می دهد(1).

رسول خدا(ص) فرمود: نماز شب وسیله ای است برای خوشنودی خدا و دوستی ملائکه(2).
امام صادق(ع) فرمود: در خانه هایی که نماز شب خوانده می شود و قرآن تلاوت می گردد، آن خانه ها نزد آسمانیان همچون ستاره ها درخشانند.(3)

کیفیت نماز شب

نماز شب مجموعا یازده رکعت است:
.1هشت رکعت آن که دو رکعت دو رکعت مانند نماز صبح خوانده می شود و چهار دو رکعتی آن به نیت نماز شب است.
.2دو رکعت نماز شفع: بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد، روسه ناس و در رکعت دون بعد از حمد سروه فلق خوانده شود.
.3یک رکعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار سوره توحید و یکبار سوره فلق و یکبار سوره ناس بخوانیم و می توان یک سوره تنها خواند، سپس دست ها را برای قنوت به سوی آسمان بالا می بریم و حاجات خود را از خدا می خواهیم.
و برای چهل مومن دعا می کنیم و طلب مغرفت کرده و هفتاد مرتبه می گوییم: استغفرالله ربی و اتوب الیه (از پروردگار خود طلب آمرزش و مغرفت می کنیم و به سوی او بازگشت می نمایم(.
آنگاه هفت بار می گوییم: هذا مقام العائذه بک من النار (این است مقام مسی که از آتش قیامت به تو پناه برد) و بعد از آن 300مرتبه می گوییم: (العفو) و سپس می گوییم: رب اغفرلی و ارحمنی و تب علی، انک انت التواب الغفور الرحیم.

 احکام نماز شب

.1هشت رکعت به نیت نماز شب و سپس دو رکعت نماز شفع و آنگاه یک رکعت نماز وتر، که با فضیلت ترین نماز شب، نماز وتر و شفع است و دو رکعت نماز شفع برتر از وتر است.
.2برای نماز شب می توان به نماز شفع و وتر اکتفا کرد، بلکه هنگام تنگی وقت می توان تنها به نماز وتر اکتفا کرد.
.3وقت نماز شب از نیمه شب تا فجر صادق است، و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامی ثلث آخر شب سحر محسوب می شودو افضل از آن خواندن نماز شب نزدیکی های فجر است.(4)
.4جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار ولی اگر می خواهد نشسته بخواند بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند، بنابراین باید هشت بار دو رکعت نشسته و هر دو رکعت به یک سلام که جمعا شانزده رکعت می شود به نیت نماز شب بخواند و دوباره دو رکعت هر دو رکعت به یک سلام به نیست نماز شفع و دوبار یک رکعت هر رکعت به یک سلام به نیت نماز وتر، ولی در حال اضطرار و مریض همان یازده رکعت کفایت می کند.
.5شخص مسافر می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.
.6جوانی که می ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.
.7کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند پیرمردان و با کسی که از سرد شدن هوا می ترسد و یا از جنب شدن در خواب می ترسد و ... می توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.
.8خواندن سوره در رکعت های نماز شب لازم نیست و می تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند، همچنین قنوت در رکعت های اول دوم مستحب است و می تواند بدون قنون بخواند.
.9نماز وتر یک رکعت است و می شود آ« را بدون قنوت به جا آورد.
.10لازم نیست همه یازده رکعت را در یک مجلس بخواند، بلکه می تواند در دو سه نوبت بخواند، بلکه تفریق افضل است همان طور که رسول خدا تهجد می کرد.
.11مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده اش کسی می خواهد برای نماز شب برخیزد بیدار شود، چنانچه در روایت است و شهید و دیگران نیز تصریح به استحباب جر نموده اند.

بدیهی است که استحباب بلند خواندن نماز شب در جایی است که امن از ریا و سمعه باشد و اگر خدای ناخواسته خوف ریا و سمعه در بلند خواندن باشد باید آهسته بخواند.(5)

فضیلت قضای نماز شب

اگر نماز شب کسی فوت شد می تواند قضای آن را در روز به جا آورد(6).

تذکر: قضای نماز شب را فضیلت بسیار است، چنانچه در تفسیر علی بن ابراهیم از امام صادق(ع) روایت می کند: شخصی به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم چه بسا که اتفاق می افتد که یک ماه و دو ماه و سه ماه نماز شب از من فوت می شود و من آن را به روز قضا می کنم، آیا این کار جایز است؟ فرمود: به خدا قسم این کار مایه روشنی چشم تو است و این جمله را سه بار تکرار کرد.(7)

اسحق بن عمار ضمن روایتی از امام صادق(ع) نقل می کند که ایشان از پدران بزگوار و آنان از رسول خدا(ص) نقل می کنند که فرمود: خدای تعالی به بنده ای که نماز شب را در روز قضا بکند مباهات می کند و می فرماید ای فرشتگان من، این بنده من چیزی را که به او واجب نکرده ام قضا می کند گواه باشید که من او را آمرزیدم.(8)

اگر مشغول نماز شب بود و صبح طلوعو می کرد، اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده است و بعد صبح شد، بقیه نماز شب را به طور مخفف و بدون مستحاب می خواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده بعد صبح شد، همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می خواند و پس از آن، باقیمانده نماز شب را قضا می کند. اگر اصلا به نماز شب شروع نکرده و بعد طلوع کرده باشد دورکعت نماز نافله صبح را اول می خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضای نماز شب را به جا می آورد.

تذکر :اگر نماز شب را در بین الطلوعین (یعنی بعد از اذان صبح و پیش از سلوع آفتاب) می خواند، بهتر است که نیت ادا یا قضا نکند، بلکه به نیست (ما فی الذمه) بخواند.
توضیح اینکه ما فی الذمه، به معنی آن است که نیت کند نماز شب می خوانم، قربه الی الله خواه ادا باشد و خواه قضا، هرچه خدا و رسولش فرموده اند.(9)