عقیق: احسان و نیکی به والدین در درجهای از مرتبه قرار دارد که خداوند در قرآن آن را بعد از توحید و یکتاپرستی بیان میکند: «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»، (نساء، ۳۶) «أَلاَّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً» (انعام، ۱۵۱) با چنین درجهای از اهمیت اگر انسان به پدر و مادر خود احترام نگذارد و یا پیوند خود با آنان را قطع کند دچار عقوبت میشود که به برخی از آنها اشاره میشود. خدا گسستن پیوند با والدین را نکوهیده و درباره آن تهدید کرده است. کسانی که پدر و مادر خود را تحقیر و به آنان اهانت میکنند به سرانجامی بد گرفتار میشوند. در قرآن کریم آمده است: و آن کس که به پدر و مادر خود، آنگاه که او را به پذیرش رستاخیز فرا خواندند، گفت: اف بر شما... اینان کسانیاند که آن سخن (وعده عذاب) درباره آنان به حقیقت پیوست، در حالی که در میان امتهایی از جنیان و آدمیان هستند که پیش از آنان درگذشتند. قطعا اینان زیانکاراند. (احقاف، آیات ۱۷ و ۱۸) این آیه تنها درباره فرزندان کفرپیشه نیست، بلکه محور آن نکوهش اهانت و تحقیر والدین است، چنان که خدا در آیهای دیگر، این کار را نکوهیده و فرموده است: و... به آنان کلمهای ناخوشایند مگوی و با آنان پرخاشگری مکن. (سوره اسراء، آیه ۲۳) خداوند کسی را که مورد غضب پدر و مادر واقع شده است هر چند هم هر طاعتی هم انجام بدهد، نمیبخشد و میگوید: هر کاری میخواهی بکن که من تو را نمیبخشم. (میزان الحکمه، ج۱۰، ص۷۱۶) موسی(ع) به خدا عرض کرد: «پروردگارا فلان دوست شهیدم کجاست؟ خداوند فرمود: در جهنم است! موسی(ع) عرض کرد خدایا! مگر خودت وعده ندادهای که شهدا را به بهشت ببری؟ خداوند فرمود: بله، ولی این شخص مصرّ عقوق والدین بود و من هیچ عملی را از عاق والدین قبول نمیکنم.» امام صادق(ع) فرمودند: پایینترین مرحله عاق والدین شدن، اف گفتن است. اگر خدا چیزی کمتر از اف گفتن نشان میداشت، از آن نهی میکرد، همچنین فرمودند: هر کس به والدین خود در حالی که به او ستم کردهاند با خشم بنگرد خدا نمازش را نمیپذیرد. (الکافی، ج ۲، ص ۳۴۹) شدیدترین مرحله در عاق والدین شدن، کشتن آنان است. پیامبر(ص) فرمودند: بالاتر از هر عقوقی(ستم به والدین) ستمی هست تا اینکه کسی یکی از والدین خود را بکشد و هرگاه چنین کرد عقوقی بدتر از آن نیست. (الکافی، ج ۲، ص ۳۴۸) پیامبر(ص) فرمودند: از عاق والدین پرهیز کنید، زیرا بوی بهشت از مسیری هزار ساله استشمام میشود، ولی عاق والدین آن را استشمام نمیکند. (بحارالانوار، ج۷۱، ص۶۲) بیحرمتی به والدین و عاق آنان شدن عواقب سوء دنیوی نیز دارد که به برخی از آنها اشاره میشود: کوتاهی عمر یکی از این عواقب است؛ در داستان خضر و موسی علیهماالسلام در آنجا که آن نوجوان را میکشد، علت کشتن نوجوان را اینگونه بیان میکند: «و اما الغلام فکان ابواه مؤمنین فخشینا ان یرهقهما طغینا و کفرا.» (کهف، ۸۰) «و اما آن نوجوان پدر و مادرش با ایمان بودند، ما نخواستم او آنها را به طغیان و کفر وادارد.» از این آیه معلوم میشود جایی که فرزند بخاطر آنکه در آینده پدر و مادر خویش را آزار میدهد و در برابر آنها طغیان و کفران میکند و یا آنها را از راه الهی به در میبرد، مستحق مرگ است. امام رضا(ع) فرمودند: «خداوند عقوق والدین را حرام کرده، زیرا عاق والدین باعث میشود که توفیق اطاعت الهی از او سلب شود.» بر پایه حدیثی قدسی، خدا فرمود: به عزت و جلال و شانم سوگند اگر عاق والدین عبادت همه پیامبران (ع) را انجام دهد از او نمیپذیرم. (جامع السعادات، ج۲، ص ۲۷۱) وَالَّذِی قَالَ لِوَالِدَیْهِ أُفٍّ لَّکُمَا أَتَعِدَانِنِی أَنْ أُخْرَجَ وَقَدْ خَلَتْ الْقُرُونُ مِن قَبْلِی وَهُمَا یَسْتَغِیثَانِ اللَّهَ وَیْلَکَ آمِنْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَیَقُولُ مَا هَذَا إِلَّا أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ؛ و آن کس که به پدر و مادر خود گوید اف بر شما آیا به من وعده مىدهید که زنده خواهم شد و حال آنکه پیش از من نسلها سپرى [و نابود] شدند و آن دو به [درگاه] خدا زارى مىکنند واى بر تو ایمان بیاور وعده [و تهدید] خدا حق است و [لى پسر] پاسخ مىدهد اینها جز افسانههاى گذشتگان نیست. (احقاف، ۱۷) از این آیه معلوم میشود این فرزند کاملا به پدر و مادر بیاحترامی کرده و به حرف پدر و مادر گوش نداده بلکه حتی آنها را مسخره هم کرده است سرانجام کار چنین افرادی را در آیه بعد روشن میکند و میفرماید أُوْلَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ؛ آنان کسانىاند که گفتار [خدا] علیه ایشان همراه با امتهایى از جنیان و آدمیان که پیش از آنان روزگار به سر بردند به حقیقت پیوست بىگمان آنان زیانکار بودند. (احقاف، ۱۸) بنابر آنچه بیان شد، هیچ احسانی بالاتر از احسان به والدین نیست و هیچ گناهی بالاتر از عاق آنان شدن نیست به گونهای که نه تنها در دنیا عقوبت سخت به دنبال دارد بلکه در آخرت نیز حتی عبادات تمامی انبیای الهی این گناه را نبخشیده و آدمی را حتی از شمیم بهشت محروم میکند. منبع:افکارنیوز