عقیق: چشم خوردن و چشم بد و چشم زدن و چشم شور، واژه هایی است که بارها و بارها در زندگی آنها را شنیده و با آنها سرو کار داشته ایم. اما اینکه این موضوع حقیقت دارد یا نه و اگر حقیقت دارد چه کسانی چشم بد دارند و چه باید کرد و ... را با حجت الاسلام امیرعباس عبداللهی، کارشناس مسائل فرهنگی و فِرَق و ادیان در میان گذاشته ایم؛ متن زیر حاصل گفتگوی ما با این استاد حوزه و دانشگاه است:

آیا چشم بد وجود دارد یا این موضوع جزو خرافات به شمار می آید و حقیقتی ندارد؟
چشم زخم یا همان چشم بد واقعیتی است انکارناپذیر که در رابطه با آن آیات و روایاتی نیز وارد شده است. اما گاه مشاهده می کنیم که این اتفاق ماورائی چنان دچار خرافات می شود که زندگی افراد را در برخورد با دیگران تحت تاثیر قرار می دهد و منشا بسیاری از سخنان پوچ و باطل می شود که نظیر آن در جامعه کم نیست.

می توانید در این زمینه مثالی بزنید؟
به طور مثال شنیده می شود اگر زن بارداری به میت نگاه کند، فرزندی که از او به دنیا می آید چشمی شور خواهد داشت یا افرادی که در اوقات صور فلکی خاصی به دنیا می آیند، چشمانی شور دارند یا تخم مرغ می شکنند تا بفهمند چه کسی آنها یا فرزنداشان را چشم زده است و ... . اینها مباحث خرافه ای است که پایه و دلیل علمی ندارد. اما به طور کلی چشم بد یا چشم زخم یا به اصطلاح عرف چشم شور( که البته واژه ای غلط است) واقعیت دارد و می تواند در زندگی افراد اثرگذار باشد.

چه کسانی دارای چشم بد هستند یا به اصطلاح عرف، چه کسانی چشمشان شور است؟ 

از نظر فیزیولوژی بدن این سخن ثابت نشده و به لحاظ جسمی و ظاهری هیچ فردی نیرویی ندارد که بتواند چشم بزند و خطر ایجاد کند. اما از بُعد ماورایی بله. گاهی افراد تا حدی بدخواه می شوند که نمی توانند نسبت به پدیده های اطراف خود و نعمت ها و اتفاقات خوشایند اطرافیان خود با چشم خیرخواهانه نگاه کنند. این افراد به حدی طلب بد و شر برای دیگران می کنند که ناخودآگاه این تاثیر اتفاق می افتد. برای روشن شدن مطلب به مثالی اشاره می کنم؛ فردی که به قول عامیانه دائما آیه یاس می خواند، واقعا بعد از مدتی می بینیم افسرده و ناامید شده و این اثر را در دیگران نیز ایجاد کرده و آنها را هم افسرده می کند. کسی که چشم دیدن خیر و خوبی مردم را نداشته باشد، بر اثر مداومت بر این صفت رذیله، دارای انرژی می شود که می تواند تاثیر ناخوشایندی بر اطرافیان بگذارد.

چه کار کنیم که از چشم زخم و چشم بد در امان باشیم؟
زمانی که حضرت محمد(ص) کودکی خردسال بود، حلیمه دایه ایشان گردنبندی از مهره های خاص درست و کرد و می خواست به گردن آن حضرت(ص) بیاویزد. پیامبر(ص) از او دلیل این کار را پرسیدند و حلیمه در پاسخ گفت که می خواهم هنگام بازی با کودکان دیگر از چشم بد در امان بمانی. اینجا پیامبر(ص) با همان زبان کودکانه خود می فرمایند همان خدایی که مرا آفرید خود مرا از شر بدی ها محافظت می کند. اما در زمان پس از بعثت، خداوند دو سوره ناس و فلق (معوذتین) را نازل می کند تا پیامبر(ص) از شر جادو و طلسم و چشم بد در امان بمانند. این دو سوره در واقع خاصیتی دارند که افراد با به همراه داشتن آنها می توانند خود را از گزند بسیاری آسیب ها که در اثر بدخواهی دیگران است، مصون دارند. صدقه نیز عامل مهمی در دور کردن بلاها و رفع چشم زخم است که می تواند در این زمینه تاثیر شگرفی داشته باشد.
 

منشا این آسیب ها را در کجا باید جست؟
یهود بر دعا و دعانویسی و رواج اختلاف علاقه خاصی دارد و در قرآن بر این اختلاف پراکنی آنها اشاره شده است. در زمان حضرت سلیمان(ع) مشاهده می کنیم که سحر و جادو کردن برای اختلاف تا حدی گسترش می یابد که دو فرشته هاروت و ماروت از سوی خدا برای آموزش ابطال سحر نازل می شوند. این بستن بخت دختران و ایجاد اختلاف میان زن و شوهر و ... که متاسفانه در جامعه ما کم دیده نمی شود، از یهود به ارث رسیده و در زندگی برخی از مسلمانان ریشه دوانده است. دین اسلام هیچ گاه توصیه به نوشتن دعا یا انجام اعمالی مشابه موارد ذکر شده (سحر و جادو، بخت بستن، اختلاف ایجاد کردن و ... ) نداشته و این عمل را مذموم شمرده است و تنها راه مقابله با آن را بیان کرده نه ایجاد آن را.

به عبارت دیگر می توان گفت که اسلام زهر را در این زمینه به مسلمانان نداده بلکه پادزهر را در اختیار آنها قرار داده است؟

بله دقیقا. اسلام با توصیه به همراه داشتن سوره ها و آیات خاص، یا دعاهایی که از ماثورات است و از اهل بیت(ع) نقل شده، تنها سعی در شکستن این پدیده ها و ضربه نخوردن از آنها کرده است. بنابراین به طور خلاصه می توان گفت اصل چشم زخم و چشم بد واقعیتی است که وجود دارد اما اسلام راه مبارزه با آن و دفع این ضرر را بیان کرده است و با اعمالی همچون صدقه و دعاهای وارد شده به ویژه دعاهایی که در کتاب مقدس مفاتیح الجنان وارد شده، می توان از آسیب های چشم زخم در امان ماند.