عقیق:فرمان و تشویق به استغفار در بسیاری از آیات و توبیخ ترک آن در برخی دیگر، چون «اَفَلا یَتوبونَ اِلَی اللّهِ ویَستَغفِرونَهُ» ، ضرورت استغفار همگان را روشن می‌سازد، زیرا از یک سو انسانهای عادی بر اثر غفلت، نادانی و سرکشی حیوانی و هوای نفس، همواره در معرض گناه هستند، ازاین‌ رو نیاز به استغفار و ضرورت آن، جهت پالایش و تصفیه روحشان امری بدیهی می‌نماید.

مشمول رحمت الهی واقع شدن

لو لا تستغفرون الله لعلکم ترحمون(سوره نمل، آیه 46)

چرا از پیشگاه خدا تقاضای آمرزش گناهان خویش نمی کنید تا مشمول رحمت او واقع شوید؟ 

این آیه به دنبال تقاضای قوم صالح(ع) برای نزول عذاب الهی بر آنها نازل شده است؛ چون آنها به حضرت صالح(ع) می گفتند: «تو اگر راست می گویی چرا مجازات الهی دامان ما را نمی گیرد؟» (سوره اعراف،آیه 77)

حضرت صالح این چنین پاسخ دادند:«چرا تمام فکر خود را روی فرارسیدن عذاب الهی متمرکز می کنید؟ حال آنکه اگر عذاب الهی شما را فراگیرد به حیاتتان خاتمه می دهد و مجالی برای ایمان باقی نخواهد ماند؛بیایید گفتار مرا در برکات و رحمت الهی که در سایه ایمان به شما می رسد بیازمایید.»

به دست آوردن ثروت و قدرت

و یا قوم استغفروا ربکم ثم توبوا الیه یرسل السماء علیکم مدرارا و یزدکم قوة الی قوّتکم و لا تتولّوا مجرمین(سوره هود، آیه52)

[و هود(ع) ادامه داد] ای قوم من از پروردگارتان طلب آمرزش کنید؛سپس به سوی او بازگردید و توبه نمایید تا او از آسمان،پی در پی بر شما باران بفرستد [چنانکه گویی همه آسمان در حال ریزش است] و نیرویی بر نیروی شما بیفزاید؛و از (راه حق) به خاطر گناهانتان روی بر نتابید.

در این آیه بارش باران پی در پی موجب و مظهر ثروت است چرا که خشکسالی تمام باغ ها و بوستان ها را خشک می کند و چهارپایان هم تلف می شوند و از نظر مالی ضرر هنگفتی به آن منطقه وارد می شود.

و در ادامه آیه یزدکم قوة الی قوتکم اشاره به افزایش هر گونه نیروی مادی و معنوی دارد.

 فزونی اموال،فزونی فرزندان،باغ های پربرکت و نهرهای آب جاری

در آیات 10 ، 11 ، 12 سوره نوح به شش نعمت که در اثر استغفار به دست می آید اشاره شده است که یکی از آنها معنوی است و آن بخشودگی گناهان است و پنج نعمت مادی شامل ریزش باران مفید،فزونی اموال، فزونی فرزندان( سرمایه انسانی)،باغ های پر برکت و نهرهای آب جاری که نعمت باران در آیه 52 سوره هود اشاره شده بود.

ـ زندگی دلنشین در دنیا

و ان استغفروا ربکم ثم توبوا الیه یمتعکم متاعا حسنا… (سوره هود،آیه 3)

و از پروردگارتان طلب مغفرت کنید و به سوی او بازگردید تا شما را به بهره ای نیکو تا مدتی معین(که عمر دارید) کامیاب کند…

علامه طباطبایی در ذیل آیه فوق در تفسیر المیزان جلد10،صفحه 210 می فرماید: بهرە دنیایی وقتی حسن و نیکو می شود که آدمی در آن حیات به سوی سعادتی که برایش امکان دارد روانه شود و خدای تعالی او را به سوی آرزوهای انسانی اش که همان دستیابی به نعمت های دنیوی از قبیل وسعت،امنیت، رفاه، عزت و شرافت است هدایت کند.پس این حیات حسن در مقابل عیش ضنک و تنگی است که در آیه 124 سوره  طه به آن اشاره شده است که «کسی از یاد من روی برگرداند معیشتی تنگ خواهد داشت.»

 افاضه نعمتهای خداوند بر بندگان

و استغفروا ربکم ثم توبوا الیه ان ربی رحیم ودود(سوره هود،آیه 90)

[پس بیایید] و از پروردگارتان آمرزش بطلبید و به سوی او بازگردید که پروردگار من مهربان و دوستدارـ توبه کنندگان ـ است.

کلمه ودود بر وزن فعول از اسماء خدای تعالی است و از ماده «ود» اشتقاق یافته و کلمه «ود» به آن دوستی گفته می شود که دارای آثار بوده و استمرار داشته باشد.پس کسانی که از خداوند طلب استغفار می کنند و به سوی او بازمی گردند،خداوند آثار محبت خود را با افاضه نعمتهایش بر آنان ظاهر می سازد آن هم چه نعمت هایی که کسی قادر به شمارش آنها نیست.

 استغفار، مانع نزول بلا و عذاب

و ما کان الله لیعذبهم و انت فیهم و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون(سوره انفال،آیه33)

ولی تا تو(پیامبر اسلام(ص)) در میان مردم هستی خداوند بر آن نیست که آنان را عذاب کند،و تا آنان استغفار می کنند خداوند آنان را عذاب نمی کند.

در ذیل این آیه امام علی(ع) پس از رحلت پیامبر(ص) فرمودند:«یکی از دو امان از میان ما رفت،امن دیگر که استغفار است را حفظ کنید.» (نهج البلاغه،حکمت88 )

منبع: جام

211008