نشانه‌های غیرحتمی ظهور حضرت مهدی(عج)
آیه: وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ: و قطعاً شما را به چیزی از [قبیلِ] ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جان‌ها و محصولات میآزماییم و مژده ده شکیبایان را. (بقره: 155)
روایت:"حَدَّثَنَا
أَبِی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ
جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ
مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَزَّازِ وَ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع)
یَقُولُ إِنَّ قُدَّامَ الْقَائِمِ عَلَامَاتٍ تَکُونُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ
وَ جَلَّ لِلْمُؤْمِنِینَ قُلْتُ وَ مَا هِیَ جَعَلَنِی اللَّهُ فِدَاکَ
قَالَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ(1)
یَعْنِی الْمُؤْمِنِینَ قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ(ع) بِشَیْءٍ مِنَ
الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ
الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ(2) قَالَ یَبْلُوهُمْ بِشَیْءٍ مِنَ
الْخَوْفِ مِنْ مُلُوکِ بَنِی فُلَانٍ فِی آخِرِ سُلْطَانِهِمْ وَ
الْجُوعِ(3) بِغَلَاءِ أَسْعَارِهِمْ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ(4) قَالَ
کَسَادُ التِّجَارَاتِ وَ قِلَّةُ الْفَضْلِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَنْفُسِ(5)
قَالَ مَوْتٌ ذَرِیعٌ وَ نَقْصٍ مِنَ الثَّمَرَاتِ(6) قَالَ قِلَّةُ
رَیْعِ مَا یُزْرَعُ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ(7) عِنْدَ ذَلِکَ بِتَعْجِیل
خُرُوجِ الْقَائِمِ(ع) ثُمَّ قَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ هَذَا تَأْوِیلُهُ
إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ
وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْم(8)".
محمّد بن مسلم گوید: شنیدم که امام صادق(ع) می‌فرمود: پیش از ظهور قائم نشانه هایی از جانب خدای تعالی برای مؤمنان خواهد بود گفتم: فدای شما شوم! آنها کدام است؟ فرمود: قول خدای تعالی "که شما را یعنی مؤمنان را پیش از خروج قائم(ع) می آزماییم، بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ فرمود: ایشان را می آزماییم به چیزی از خوف از پادشاهان بنی فلان در آخر سلطنت آنها(و گرسنگی) به واسطه گرانی قیمت‌ها و کاستی در اموال. فرمود: کسادی داد و ستد و کمی سود(و کاستی در نفوس) به واسطه مرگ و میر فراوان و کاستی در ثمرات. فرمود: کمی زراعت و صابران را مژده بده در آن هنگام به تعجیل خروج قائم(ع). سپس فرمود: ای محمّد! این تأویل آیه است و خدای تعالی فرموده است: «و تأویل آن را جز خدا و راسخان در علم نمیدانند."
روایت: "
وَ فِی حَدِیثِ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ
اللَّهِ(ع) یَقُولُ إِنَّ قُدَّامَ الْقَائِمِ بَلْوَی مِنَ اللَّهِ قُلْتُ
مَا هُوَ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَقَرَأ وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ
الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ
الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ(9) ثُمَّ قَالَ الْخَوْفُ مِنْ
مُلُوکِ بَنِی فُلَانٍ وَ الْجُوعُ مِنْ غَلَاءِ الْأَسْعَارِ وَ نَقْصٍ
مِنَ الْأَمْوالِ(10) مِنْ کَسَادِ التِّجَارَاتِ وَ قِلَّةِ الْفَضْلِ
فِیهَا وَ نَقْصُ الْأَنْفُسِ بِالْمَوْتِ الذَّرِیعِ وَ نَقْصُ
الثَّمَرَاتِ بِقِلَّةِ رَیْعِ الزَّرْعِ وَ قِلَّةِ بَرَکَةِ الثِّمَارِ
ثُمَّ قَال وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ عِنْدَ ذَلِکَ بِتَعْجِیل خُرُوجِ
الْقَائِم(ع) »:
محمد بن مسلم گوید از امام صادق(ع) شنیدم که می‌فرمود:
پیش از آمدن قائم(ع) نشانه هائی از طرف خدای عزوجل برای مؤمنان آشکار شود،
عرض کردم خدا مرا به قربانت کند آن نشانه ها چیست؟ فرمود: آن گفته خدای
عزوجل است: "هر آینه شما را گرفتار کنیم به چیزی از ترس و گرسنگی و نقصان
مال و جان و میوه جات و صابران را مژده بده." می‌فرماید: شما را گرفتار
کنیم بترس از پادشاهان بنی فلان در آخر سلطنت آنها و گرسنگی به واسطه گرانی
نرخ‌ها و نقصان اموال به واسطه کساد تجارت و کمی سود و نقصان نفوس به
واسطه مرگ و میر فراوان و نقصان میوهجات به واسطه کمی برداشت محصولات
زراعتی و صابران را مژده بده در این موقع به تعجیل ظهور قائم(ع). (11)
نکته ها
1ـ نشانه‌های ظهور حضرت مهدی(عج)
امام زمان(عج) که دل‌های منتظران، سال‌های سال است؛ در انتظار آمدن وجود مقدس او می‌تپند، و چشم به راه قدوم مبارک او هستند، چگونه می‌تواند بدون هیچ‌گونه مقدمه‌ای ظهور نماید؟! لذا حضرت در قبل، بعد و در هنگام ظهورشان با یک سری اتفاقاتی روبرو می‌شوند که از آنها تعبیر به نشانه‌ها یا وقایع ایام ظهور می‌شود.
بعضی از این نشانه‌ها یقینی است و ائمه معصومین: در
روایات‌شان این مسئله را یادآوری کرده‌اند.(12) که از آن، به نشانه‌های
حتمی تعبیر می‌شود.
امام صادق(ع) می‌فرماید: پنج امر قبل از قیام
قائم(عج) از نشانه‌های ظهور می‌باشد: صیحه، سفیانی، خسف در بیداء، خروج
یمانی و قتل نفس زکیه". (13)
در برابر این پنج نشانه، نشانه‌هایی
غیرحتمی قرار دارد؛ یعنی مقید و مشروط به اموری است که در صورت تحقق آنها،
نشانه پدید می‌آید و احتمال پدید آمدن آنها پنجاه، پنجاه می‌باشد.
نشانه‌هایی مانند مرگ و میرها، زلزله و جنگ و آشوب‌های فراگیر، خسوف و کسوف
غیرعادی و نابهنگام، بارش باران‌های فراوان همه از نشانه‌های غیرحتمی
می‌باشد.
البته این نشانه‌ها بعضی در هنگام ظهور حضرت(ع) رخ خواهد داد و
بعضی دیگر هم قبل از ظهور و بعضی نیز مانند نزول عیسی(ع) بعد از ظهور حضرت
رخ خواهد داد و ما از باب تسامح، همه را در قالب نشانه‌های ظهور، گرد
آورده‌ایم؛ ضمن اینکه یک سری از نشانه‌ها، وقایعی هستند که در ایام ظهور
رخ خواهند داد؛ مانند "رجعت" که یکی از اعتقادات شیعة امامیه است.
از
این‌رو، شخص منتظر قبل از اینکه منتظر موعودش باشد، باید در ابتدا، مقدمات
ظهور حضرت و اینکه پس از ظهور حضرت چه اتفاقاتی ممکن است، رخ دهد را
بداند.
در آینده وقایع و نشانه‌های حتمی به مناسبت توضیح داده خواهد شد. انشاءالله.
2ـ ذکر روایت در ذیل آیه، دال بر صحت آن روایت نیست و نیاز به توضیح بیشتری درباره سند و صحت روایت است؛ اما بنای ما در این نوشتار به بیان روایات ذیل آیات است، صحت و وثاقت روایات نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق علمی دارد؛ که در این نوشتار نمیگنجد. البته پژوهشگران و کاربران محترم میتوانند نکته، نظرات، نقد و پیشنهاد خود را به آدرس ما بفرستند؛ و ما نیز با بررسی نظرات محققان در صورت لزوم در ذیل روایت با عنوان دیدگاه محققان قرار میدهیم تا بر غنای و کیفیت مباحث افزوه شود.
مطالب مطرح شده برگرفته از کتاب "معجم مهدویت در روایات تفسیری" اثر مرتضی عبدی چاری است.
پی نوشت ها:
کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 649، باب 57، ح 3.
إعلامالوری، ص 456.
البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1 ، ص 359، ح 713.
الإمامة و التبصرة، ص 129، ح 132.
بحار الأنوار، ج 52، ص 202، باب 25، ح 28.
الإرشاد، ج 2، ص 377.
کشفالغمة، ج 2، ص 462.
پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
منبع:شبستان