عقیق: با گسترش زندگی ماشینی در کنار بی اهمیتی به معنویات، بیماری های عجیب و غریب بیش از پیش انسانها را محاصره کرده اند. در بین امراضی که عوارض و مشکلات فراوانی برای جسم و روان انسان ایجاد می کند، انواع افسردگی ها، سهم بالایی را به خود اختصاص داده اند. اما از آنجا که علل اصلی این قبیل بیماری ها به سادگی و به طور کامل قابل شناسایی نیست، درمان سخت و حتی بی نتیجه ای دارند.
انسانها در طول تاریخ حیات خویش حتی اگر به فرستادگان الهی ایمان نداشته و رابطه ظاهری شان را با معنویات و دین قطع کرده باشند اما همگی به مسائل ماوارء الطبیعی و فراحسی معتقد بوده اند. بسیاری از شرایط و احوال در زندگی فردی و اجتماعی پیش می آید که جز با ارتباط فرا مادی قابل درک و گذار نیست.
انسان ها ممکن است بخاطر عدم باور یا سست ایمانی، اسامی مختلفی بر روی این حالات بگذارند و با توجیهات مختلفی برای غیر آسمانی و غیر الهی بودنشان فراهم کنند اما شانس، شفاء، امداد غیبی، پیش گویی و برخی دیگر از این دست مقولات، جملگی ریشه ای فرا مادی دارند.
دین مبین اسلام به عنوان دین کاملی که همه تعالیم آن بر اساس عقل سلیم و هماهنگ با آن تشریع و تجویز گردیده، با اینکه حفظ زندگی و سلامتی جسم را واجب می داند اما در صورت ایجاد مریضی ها و مخاطرات جسمی و روانی، صرفا به تجویزهای پزشکی اکتفا نکرده و بنیان این قبیل امور را- جز برخی استثنائات- در کمبود یا نیستی معنویات می داند و بنابر این به هنگام تجویز، مسائل معنوی و ایمانی را نیز لحاظ می کند تا در کنار پرستاری از جسم، با استفاده از قوای روحی که منشاء فرا مادی دارد، بتوان سلامتی را به طور کامل و از راه صحیح باز یافت.
برای بهبودی بیماری افسردگی که بر روی جسم نیز آثار سوء و مخربی دارد دستورات مختلفی – گذشته از راه کارهای پزشکی، بهداشتی و سلامتی- در کتب روایی شیعه وارد شده است که در این میان چند روایت با محور قرار دادن سوره مبارکه انسان، قرائت این سوره مبارکه را تضمین کننده شفاء و عافیت برای بیماری های روانی و جسمانی خصوصا افسردگی بر شمرده اند.
سوره مبارکه انسان که با نامهای "دهر"، "هل أتی" و "ابرار" هم شناخته می شود، 31 آیه داشته و هفتاد و ششمین سوره قرآن کریم است. مضامین مختلفی که در این سوره مبارکه وجود دارد از خلقت انسان و کیفیت هدایت یا گمراهی او و بحث مهم "شُکر" اشاره دارد. همچنین به نتیجه کفران نعمت که چیزی جز عذاب الهی نیست پرداخته و در عبارات و فرازهایی به ضرورت یاد خدا و ارتباط قلبی و معنوی با او تصریح می کند.
اما مهمترین بخش این سوره که پس از این مقدمات می آید، مرتبط با شأن نزول آن نیز هست، بنابر روایات متعدد که در منابع مختلف شیعه و سنی ذکر گردیده، حضرات حسن و حسین علیهما السلام در حالی که کودک بودند دچار مریضی شدند و امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها نذر کردند برای بهبود فرزندان خردسال خویش، روزه بگیرند. این بیماری و نذر که در زمان تنگدستی مردم مدینه من جمله خانواده امام علی علیه السلام روی داده بود باعث شد امام(ع) برای افطاری 3 روزشان، مقداری گندم یا جو قرض بگیرند( برخی روایات به استقراض اشاره نکرده و افطاری سه روز تنها دارایی خانه حضرت بیان کرده اند) پس از پخت نان ها و به هنگام افطار، در روز اول فقیری به در خانه شان آمد و در خواست غذا کرد و آنها تنها نان هایی که برای افطار داشتند را به او بخشیدند و خود با آب افطار کردند. روز دوم نیز یتیمی در هنگام افطار بر در خانه شان آمده و تقاضای نان کرد و ایشان با بخشش نان ها، دوباره با آب افطار کردند تا اینکه شب سوم و موقع افطار اسیری بر در خانه آمد و مابقی نان قرضی را نیز گرفت و خانواده امام علی علیه السلام که همگی روزه بودند با آب افطار کردند.( برخی گفته اند مسکین و یتیم و اسیر در یک شب به در خانه مولا آمدند) پیامبر که از حال آنها با خبر شد، سخت دلگیر شد و در همان حین جبرئیل نازل شد و گفت: خدای متعالی این سوره را بر علی و فاطمه فرستاده است و شروع کرد به خواندن: بسم الله الرحمن الرحیم. هل اتی علی الانسان حین من ادهر لم یکن شیئا مذکورا...."
در بین روایاتی که درباره خواص سوره انسان وارد شده چند خبر به رفع بیماری روانی که بر روی جسم نیز اثر گذاشته است، اشاره کرده اند و قرائت این سوره یا نوشتن آن (با زعفران یا خوراکی حلال و طیب دیگر) در داخل ظرف و نوشیدن از آبی که در داخل این ظرف می ریزند، را تجویز و توصیه کرده اند. برخی روایات نیز خواندن این سوره مبارکه در رکعت اول نماز صبح روز پنجشنبه پس از سوره حمد را ضامن در امان بودن از مشکلات و مصائب دینی و دنیای شمرده اند.
با تاکید بر این نکته که آثار و خواص معنوی و مادی قران کریم و این سوره مبارکه فراتر از این تجویز است و اساسا قرآن برای هدایت انسانها نازل گشته است، برخی از این روایات را مرور می کنیم:
1- از رسول خدا(ص) نقل شده است که فرمود: هر کس این سوره (انسان) را بخواند اجرش از جانب خدا، بهشت و لباسهای بهشتی است و هر کس بر قرائت آن مداومت ورزد اگر روحش ضعیف باشد دارای قدرت روحی می شود و اگر این سوره را بنویسند و پس از شستن، آب شسته شده آن را بنوشند برای درد قلب سودمند است و تنش سلامتی یافته و بیماری هایش خوب می شود.(1)
2- امام جعفر صادق(ع)  نیز فرمودند: قرائت سوره انسان موجب تقویت و نیرومندی روح و قوی شدن اعصاب و آرامش یافتن اضطراب مفید است و اگر کسی که در قرائت آن ناتوان است این سوره را بنویسد و پس از شستن، آب آن را بنوشد که از ضعف نفس جلوگیری می کند و نتیجه بخش است به اذن خداوند تعالی.(2)
3- امام صادق(ع) همچنین فرمودنده اند: من ضامنم برای هر یک از شیعیانم که در نماز صبح روز پنجشنبه سوره انسان را بخواند و اگر در آن شب یا روز بمیرد با امنیت و بدون حساب از گناهانی که انجام داده وارد بهشت می شود و دیوان حسابرسی برای او باز نمی شود و در قبر از او پرسشی نخواهد شد و اگر زنده بود در حفظ و امان الهی است و آفات دنیا از او برداشته می شود و چیزی از جنبنده های زمینی تا پنجشنبه بعد به او آسیبی نمی رساند.(3)


پی نوشت ها:
1_(تفسیر البرهان ج 5 ص 543)
2_( تفسیر البرهان ج 5 ص 543)
3_( الاصول السته عشر، ص3)
منبع:شبکه ایران
211008