عقیق: آمار شهدای دانشجو نشان می دهد در زمان دفاع مقدس 2608 دانشجو به شهادت رسیده‌اند که 2/1 درصد از کل شهدای دفاع مقدس را شامل می‌شود. یعنی از هر 63 دانشجوی زمان جنگ، یک نفر به شهادت رسیده است.

 

با آغاز جنگ ایران و عراق در سی‌ویکم شهریور ۱۳۵۹، واحد بسیج دفتر تحکیم وحدت نیز با انتشار بیانیه‌ای در دوازدهم مهر ۱۳۵۹ ضمن تاکید بر تداوم جنگ تا آخر با سردمداران کفر  از کلیه اعضاء و هواداران انجمنهای اسلامی و سازمانهای دانشجویان مسلمان در دانشگاهها و مراکز آموزش‌عالی خواست علیه «شیطان بزرگ و مزدور فاسدش صدام» بسیج شوند. دفتر تحکیم در پشتیبانی همه‌جانبه از دفاع مقدس یکی از  شروط نامزدی در شورای مرکزی را داشتن سابقه جبهه برای دانشجویان متقاضی تعیین کرد.

 

حضور در جبهه برای دانشجویانی که برای تحصیل علم به دانشگاه آمده بودند مانعی ایجاد نمی کرد. دکتر «مغربی»، دانشیار دانشگاه صنعتی شاهرود از چگونگی همکاری با دانشجویان رزمنده می گوید: زمانی که در دانشگاه تهران دانشجو بودیم و به جبهه رفت و آمد داشتیم و هنگامی که اجرای یک عملیات با امتحانات تداخل داشت، دانشگاه امتحانات را به‌طور جداگانه برای دانشجو‌یان رزمنده برگزار می‌کرد و حتی برخی اساتید نیز خارج از وقت بدون هیچ‌گونه چشم داشت و دریافت حق‌الزحمه برای ما به‌صورت جداگانه کلاس برگزار می‌کردند.

 

اما دانشجویان تنها در عرصه رزم به کمک جبهه ها نیامدند بلکه در عرصه سازندگی در ایام دفاع مقدس و نیز تهیه ادوات نظامی به جبهه ها کمک می کردند.

 

مسئول اعزام مبلغ واحد سوم دریایی امام حسین در زمان جنگ در خصوص نقش دانشجویان در ساخت وسایل و امکانات مربوط به جبهه می‌گوید: دانشجویانی که در ضمن تحصیل به ساخت و تولید وسایل و مواد مورد نیاز جبهه اقدام می‌کنند، نقش قابل توجهی در پیشبرد جنگ و تقویت روحیه برادران رزمنده ایفا می‌کنند و این احساس را در رزمندگان عزیز تقویت می‌کنند که دانشجویان و دانشگاهیان نیز همرزم آنان و دوش به دوش آن‌ها علیه دشمن متجاوز پیکار می‌کنند.

 

دکتر «نیکخواه»، مسئول ستاد پشتیبانی جنگ وزارت علوم فعالیت های پشتیبانی جبهه در خصوص همکاری و پشتیبانی دانشجویان از جبهه می گوید: واحد جهاد دانشگاهی شریف ساخت قطعات یدکی در کارگاه مرکزی آن دانشگاه را انجام می‌داد. واحد جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران عهده‌دار ساخت موشک‌‌های تاکتیکی بود که در دانشکده علوم انجام گرفت. «قمقمه» در جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان ساخته می‌شد و طراحی و ساخت قطعات یدکی اسلحه‌‌های نظامی در دانشکده مهندسی دانشگاه شیراز توسط جهاد دانشگاهی آن دانشگاه انجام می‌شد و سایر دانشگاه‌ها نیز فعالیت‌‌های این چنینی نیز داشتند.

 

از دیگر نمونه های موثر حضور دانشجویان در جبهه ها می توان ساخت و نصب پل شناور و متحرک «بعثت» در عملیات «والفجر 8» بر روی رودخانه خروشان اروند، به طول 900 متر و عرض 12 متر، با 5 هزار لوله 12 متری به قطر 142 سانتی‌متر و ضخامت 16 میلی‌متری از جنس فولاد؛ طراحی و ساخت بیمارستان‌‌های امن، مستحکم و مجهز صحرایی به منظور کاهش فاصله زمانی درمان مجروحان و مصدومان مانند بیمارستان‌های فاطمه‌الزهرا(س) و علی‌بن ابی‌طالب(ع) با قطعات بتنی و فلزی از پیش ساخته شده و نیز طراحی حمام‌‌های ضد شیمیایی نام برد.

 

 

در عملیات «فتح‌المبین» حدود 900 پزشکیار و امدادگر و در حمله «بیت‌المقدس» در مجموع 1700 امدادگر و پزشک‌یار، 70 پزشک و 60 دانشجوی پزشکی حضور داشته‌اند.

 

علیرضا صالحی، پزشک‌یار و دانش‌جوی رشته پزشکی دانشگاه شهید «بهشتی»، 25 بار در عملیات‌‌های مختلف به‌عنوان امدادگر در جبهه حضور داشته است.

 

سید حسن قاضی زاده هاشمی وزیر کنونی بهداشت از مؤسسان سازمان جهاد سازندگی در کشور نقشی فعال و مؤثر ایفا نمود. وی که ورودی سال 56 دانشکده پزشکی مشهد است با شروع جنگ تحمیلی مدت ۳۳ ماه به عنوان یکی از طراحان مهندسی رزمی به صورت داوطلبانه در جبهه حضور داشته و در این مدت 2 بار مجروح گردید.  

 

جهادسازندگی حرکت جهادی دانشجویان در جبهه ها

اندیشه تاسیس جهاد سازندگی، نخستین بار، با عنوان طرح اعزام گروه‌های ۱۰ نفره دانشجوئی به مناطق محروم و با پیشنهاد یکی از اعضای هیات علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران، مطرح شد. سپس، طرح موضوع به رهبر انقلاب  داده شد و ایشان در ۲۷خرداد ۱۳۵۸ فرمان تشکیل جهاد را صادر کردند . افرادی همچون  آیت الله بهشتی از حامیان این حرکت مردمی و دانشجویی بود.

 

ایده ابتدایی تشکیل نهادی دانشجویی برای اداره مناطق بحرانی محروم و دورافتاده از جمله کردستان، سیستان و بلوچستان، گنبد و ترکمن صحرا، مسجد سلیمان و خوزستان و چهارمحال و بختیاری و هدایت امور سیاسی و فرهنگی و فعالیت‌های انقلابی و مردمی این مناطق با استفاده از امکانات ارتش در جلسه جمعی از دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های پلی تکنیک، صنعتی آریامهر، دانشگاه تهران، دانشگاه ملی ودانشگاه علم و صنعت ایران با نخست وزیر وقت مهدی بازرگان مطرح شد. 

 

جهاد سازندگی در دوران دفاع مقدس

جهادسازندگی در جنگ نقش بزرگی را ایفا کرد و به گفته فرماندهان جنگ یکی از دلایل عدم شکست ایران در جنگ حضور این نهاد انقلابی در جنگ بود. جهاد در جنگ حضور مهندسی داشت و با ساخت پل، سنگر، خاکریز و جاده در مناطق مختلف باعث پیشرفت سربازان در جنگ می‌شد که در این زمینه می‌توان به احداث پل بعثت بر رودخانه اروند اشاره کرد. جهاد در جنگ یک قرارگاه مرکزی و ۵ قرارگاه محور عملیاتی شامل قرارگاه کربلا، نوح، نجف، حمزه سیدالشهدا، رمضان داشت همچنین از ۶ تیپ مهندسی سه گردانه در مناطق جنگی مانند تیپهای مهندسی استان فارس، اصفهان، کرمان و سمنان تشکیل می‌شد ضمن اینکه ۴۵ گردان مستقل نیز از استانهای مختلف فعالیت مهندسی داشتند. 

 

لقب سنگرسازان بی‌سنگر توسط امام خمینی  به جهادگران جهاد سازندگی بدلیل نقش بزرگشان در جنگ داده شد.

 

از جمله ایثارگری های جهاد سازندگی در دوران دفاع مقدس می توان موارد ذیل را برشمرد :

عملیات خیبر

پل ۱۴ کیلومتری خیبر بدون پایه بر روی آب از سه راه فتح تا جزیره شمالی

 احداث جاده بزرگ سیدالشهدا (ع) که نیروها توانستند بخشی از رودخانه هورالعظیم را پر کنند تا رزمندگان با اطمینان خاطر بیشتری جزایر را در اختیار داشته باشند.

پل بعثت بر رودخانه اروند با ۶ هزار لوله ۵۶ اینچ

 

در میان دانشجویانی که حضور در جبهه ها را برای خود واجب می دانستند رتبه های برتر کنکور آن سالها هم بودند. شهید احدی رتبه‌ي اول كنكور پزشكي از جمله این افراد است.