عقیق:امیرحسین کسائی: نوحه‌ها، نواها و اشعار بسیاری هستند که شنیدنشان، حال دل ما را امام رضایی می‌کند. یک‌دفعه از هر نقطه جهان که باشیم، پَر می‌کشیم به صحن‌ و سرای امام رضا و زائر حرمش می‌شویم. آن‌جا می‌نشینیم و زُل می‌زنیم به آن گنبد طلایی زیبا یا دست در شبکه‌های پنجره فولاد می‌اندازیم و متوسل به امام هشتم می‌شویم.

صلواتی که برای مداحش، باب خیر شد

یکی از آن‌ نواها، صلوات خاصه امام رضا(ع) است که با صدای گرم مرحوم رضا انصاریان شاهکاری برای خودش شده است . انگار حالا حالاها قرار نیست کسی صلوات خاصه را متفاوت‌تر و بهتر از آن بخواند. کسی یادش نیست این صلوات خاصه چه سال پیش خوانده شده، اما سالیان سال است که در محفل و مجلسی که بناست از امام رضا یاد شود، این صدا پخش می‌شود. همسر مرحوم انصاریان می‌گوید: «این صلوات خاصه در استودیویی تعبیه شده در صحن آزادی در سال‌های قدیم ضبط شده است».

مرحوم رضا انصاریان خواننده قطعه ماندگار «صلوات خاصه امام رضا»

ماجرای شعر «ای صفای قلب زارم ...»

از صلوات خاصه امام رضا(ع) و ماجراهای خواننده‌اش مرحوم رضا انصاریان در گزارش مفصلی گفتیم که در نهایت مداحش پایین پای امام رضا(ع) به خاک سپرده شد که می‌توانید اینجا بخوانید. در این گزارش بنا داریم از شعری بگوییم که خوانش آن‌، چنان از ایرانیان دلبری کرده است که کم‌تر کسی با آن اشک نریخته است.

ای صفای قلب زارم، هر چه دارم از تو دارم
تا قیامت ای رضا جان سر ز خاکت بر ندارم

وقتی این بیت را می‌خوانید و می‌شنوید، قطعا دلتان پر می‌کشد.

خادمان حرم امام رضا(ع) با زمزمه این شعر، صحن و سرای حضرت را جارو می‌کنند

شعری که وِرد زبان خادمان حرم است

هرکدام از ما با این بیت و شعر خاطره‌ای داریم. یکی نماهنگ و کلیپ‌های تهیه شده از آن را در خاطر دارد و دیگری که اهل دقت است، پرتاب می‌شود به آیین جاروزنی خدام حرم که می‌خوانند و جارو می‌زنند. حتی بارها و بارها دیده‌ایم که اشک می‌ریزند و می‌خوانند و جارو می‌زنند و می‌گویند: «تا قیامت سر زخاکت برندارم». البته برخی هم یاد کاروان‌های «زیر سایه خورشید» می‌افتند که در سال‌های اخیر با زمزمه این شعر و همراه داشتن پرچم حرم و تبرکی‌های امام رضا(ع)، مهمان مردم در شهرهای مختلف می‌شوند.

حاج علی ملائکه شاعر شعر «ای صفای قلب زارم..» و از نخستین خوانندگان این شعر

اولین بار این شعر کی خوانده شد؟

تا مدت‌ها کسی نمی‌دانست این شعر توسط چه کسی سروده شده و حتی به دلیل زیاد خوانده شدنش توسط افراد مختلف، مشخص نبود اولین خواننده‌اش چه کسی بوده است. اولین‌بار این شعر را در سال ۱۳۷۸ یک گروه سرود ۸ نفره از خادمان حرم امام رضا(ع) می‌خوانند؛ گروه سرودی که رهبری‌اش را حاج علی ملائکه بر عهده داشت. ملائکه می‌گوید: «ابتدا که توفیق خدمت به آستان امام رضا(ع) پیدا کرده بودم، به یکی از دوستانم که با استاد سازگار ارتباط نزدیکی داشت، گفتم دفتر شعر ایشان را یک هفته به من قرض بدهد تا اشعاری را برای خودم بنویسم و بخوانم. او گفت برایت می‌آورم. استاد سازگار اشعار بسیار خوبی در مدح امام رضا(ع) داشت. بنا داشتم آن اشعار را برای خودم بنویسم تا در مجالس و حرم بخوانم. روزی آن دوست در حرم با من قرار گذاشت که اشعار را بیاورد، اما من را کنار ضریح بُرد و گفت سازگار کنار ضریح می‌آید و به حضرت متوسل می‌شود و می‌گوید: شما بفرمایید تا من بنویسم. تو اینجایی، خودت باید به حضرت متوسل شوی و شعر بنویسی. الحمدلله من هم این کار را کردم و متوسل به حضرت شدم و اشعاری نوشتم و می‌نویسم.»

نماهنگ نور قرآن با نوای حاج علی ملائکه

دوست دارم شعر را با دیگران همخوانی کنم

اشعاری که ملائکه می‌گوید، کوتاه است و عمدتاً ذکرگونه که دیگران همخوانی می‌کنند. «من دوست دارم اشعار و نوحه‌هایم به گونه‌ای باشد که دیگران همخوانی کنند. یعنی مخاطب جواب دهد و صرفا مستمع نباشد. این شعر هم اینگونه است. بنا بود گروه سرود ۸ نفره‌ای متشکل از یک نفر از خادمان شیفت‌های ۸ گانه حرم گرد هم آیند به نام گروه سرود دربانان حرم علی بن موسی الرضا(ع). تصمیم گرفتم شعری متناسب با حال خادمان تهیه کنم که این شعر آمد. اول یک بند بود که یک بیت و یک گوشواره و در نهایت هم «رضا جان» داشت، اما بعدها که استقبال شد، بند دیگری اضافه کردم. البته این روزها شاعران دیگر ابیات دیگری به آن اضافه کرده‌اند.»

نسخه اولیه این شعر دلربا را بخوانید:

ای صفای قلب زارم هر چه دارم از تو دارم
تا قیامت ای رضا جان سر ز خاکت بر ندارم
منم خاک درت غلام و نوکرت
مران از در مرا به جان مادرت
رضا جانم رضا

غیر تو یاری ندارم با کسی کاری ندارم
گر مرا از در برانی جای دیگر من ندارم
تو خوبی من بدم به این در آمدم
به جان فاطمه مکن مولا ردم
رضا جانم رضا

نماهنگ یاد دیدار شما براساس شعری از استاد سازگار و بازخوانی شعر معروف
«ای صفای قلب زارم» با نوای ملائکه

چه شد که این نوحه گُل کرد؟

حاج علی ملائکه درباره آن گروه سرود می‌گوید: «تمام اعضای آن گروه، مداح و خبره بودند و بعد هم اینقدر حین کار و در مجالس این شعر کوتاه را خواندند که جا افتاد. البته در خارج از مشهد هم تلاش‌های آقای گلاب‌گیر در اصفهان بسیار اثرگذار بود که این شعر را در گروه‌های همخوانی با مردم خواندند و الحمدلله جا افتاد. من این کار را از خودم نمی‌دانم و لطف امام رضا بوده است زیرا اشعار و آثار بسیار بهتری نسبت به این شعر وجود دارد. صائب هم می‌گوید: درین درگاه سعی هیچ‌کس ضایع نمی‌ماند/ به قدر آنچه فرمان می‌بری فرمانروا گردی. این شعر با لطف امام رضا(ع) سر زبان‌ها افتاده است.»

محمد علی کریمخانی خواننده قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده»

قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده» هم با لطف امام رضا شکل گرفت

یکی دیگر از آثاری که در میان امام‌رضایی‌ها بسیار جا افتاده، قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده» است که با صدای استاد محمدعلی کریمخانی براساس شعری از استاد حبیب‌الله چایچیان به یادگار مانده است. این کار هم با توسل و عنایت خود امام رضا(ع) تولید و ماندگار شده که کریمخانی در خصوص آن می‌گوید: «ما برای تهیه این کار به امام رضا(ع) توسل کردیم و کار را به صاحبش سپردیم. شاید حدود چهار ساعت زمان برد تا این قطعه که شامل سه بیت است، آماده شود. مدام می‌خواندیم، ولی کار درستی تهیه نمی‌شد و خودمان را راضی نمی‌کرد. انگار در جستجوی گمشده‌ای بودیم. من که دلگیر شده بودم از اینکه تلاشم به نتیجه نمی‌رسید، گفتم برویم، شاید لیاقت این کار را نداریم. ناگهان حسی به من دست داد که نمی‌توانم آن لحظه را توصیف کنم. متوجه شدم شاید اگر بار دیگر تلاش کنیم، تلاش ما به نتیجه برسد. آریا عظیمی‌نژاد را صدا زدم و شروع کردیم. من ابتدای شعر گفتم «آمده‌ام» و بار دیگر برگشتم و شعر را تکرار کردم که: «آمدم ای شاه...» عظیمی‌نژاد دلش نمی‌آمد همان «آمده‌ام» از ابتدای شعر را حذف کند. معتقد بود هرچند با شعر هماهنگ و جور نیست، ولی تأثیری دارد که نباید نادیده گرفته شود. حس و حالی در همان خواندن آن لحظات بود که شعر را اثرگذار کرد.»

کار برای اهل بیت(ع) چه از نوع شعر، نوحه، مداحی، سخنرانی و ... هرچه خالص‌تر باشد بیشتر مورد عنایت این حضرات قرار می‌گیرد و تحت لوای این عنایت هم یک اثر گُل می‌کند و نُقل هر محفل و مجلسی می‌شود.

منبع:فارس