عقیق:موزه آستان قدس رضوی به عنوان یکی از باسابقه‌ترین موزه‌های کشور آثار و یادگار‌های فاخری از دوران مختلف تاریخی در خود جای داده که عاشقان امام رئوف ضمن زیارت از آثار موزه آستان بازدید می‌کنند.
به مناسبت ۲۸ اردیبهشت‌ماه، مطابق با ۱۸ ماه می میلادی، روز جهانی «موزه و میراث فرهنگی»، گفت‌وگوی فارس با مهدی قیصری نیک معاون موزه‌ها و ترویج میراث فرهنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی را در ادامه می‌خوانید.
او معتقد است، موزه‌ها راویان بی‌صدای فرهنگ و تمدن و سند هویت بخش یک ملت به شمار می‌روند.
موزه‌ها مهمترین ارکان فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه بشری هستند
چرا وجود موزه‌ها در دنیای امروز یعنی در عصر الکترونیک و ارتباطات، مهم است؟
موزه‌ها از مهمترین ارکان فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه بشری و از معیارهای توسعه کشورها هستند که ماهیت اصلی، هویت و تمدن ملت‌ها را به زبان هر قوم بیان می‌کنند. از آنجا که موزه شناسنامه‌ای است که تاریخ و فرهنگ یک کشور یا قوم را مستند و سفر در زمان را، امکان‌پذیر و گذشته را بازسازی می‌کند، مردم با دیدن آثار تاریخی و فرهنگی هر کشور و ملتی با فرهنگ و تاریخ اقوام و ملل مختلف آشنا می‌شوند.
ریشه‌های تاریخی مردمان هر جامعه و نگاهشان به آینده در موزه‌ها تبلور پیدا می‌کند
موزه‌ها راویان بی‌صدای فرهنگ و تمدن و سند هویت بخش یک ملت به شمار می‌روند که در ترسیم چهره ملی و بین‌المللی آن منطقه و کشور سهم به سزایی دارند و می‌توان گفت که فرهنگ و تمدن و ریشه‌های تاریخی مردمان هر جامعه و نگاهشان به آینده در موزه‌ها تبلور پیدا می‌کند.
در یک نگاه اجمالی به تاریخ موزه و وضعیت حاضر موزه‌ها در جهان می‌بینیم که بسیاری از کشورهای جهان موزه را به عنوان یک رسانه و یک عامل مهم و تأثیرگذار در سیطره خود در وجوه مختلف آن بر اقشار اجتماعی می‌دانند.
شنیدن پیام‌ها و تبادل اندیشه‌ها
بنابراین موزه، رسانه‌ای تأثیرگذار و نهادی پایدار برای آموزش غیر رسمی انسان‌ها است. امروزه موزه به عنوان نهادی بین‌المللی امکان حضور همه ملل، اقوام و اقشار با هر مذهبی را در کنار یکدیگر به نحوی فراهم می‌کند تا در کمال صلح و محبت، فرصت شنیدن پیام‌ها و تبادل اندیشه‌ها، فراهم شود.
وجود نماد‌های ۱۲۰۰ ساله در حرم امام رضا (ع)
با این توصیف، موزه‌های حرم مطهر رضوی چه جایگاهی در معرفی میراث فرهنگی دارند؟
بارگاه مطهر حضرت رضا (ع) دارای سابقه تاریخی با قدمت حداقل هزار و دویست ساله است و جای جای آن نمادها و آثار خلق شده یا اهدا شده توسط انسان‌های با اخلاص و ارادتمند به اهل بیت (ع) دیده می‌شود و از طریق رسانه موزه می‌توان با ارائه‌ای متناسب با نیازهای زمان حاضر، به طور مستند به مخاطبان در ایران و جهان، عشق، ارادت و اخلاصی را که واقفان و هنرمندان صنعت‌گر برای خلق آثار هنری و بناهای ارزشمند، که امروزه جزو میراث فرهنگی رضوی هستند، بیان کرد.
بیان وقایع تلخ و شیرین میراث رضوی در موزه آستان
به عبارت دیگر موزه آستان قدس رضوی می‌تواند میراث ملموس و ناملموس رضوی را حفظ و چه بسیار وقایع شیرین و تلخی را از طریق رسانه موزه به نحو تأثیرگذار بیان کند.
با سیری در متون تاریخی و آثار باستانی بجا مانده از وقایع هزاره گذشته می‌توانیم نشانه‌های سفر حضرت رضا (ع) از مدینه منوره تا مرو و سپس مشهد مقدس، همچنین حملات خانمان سوزی که در طی هزار سال گذشته از سوی اقوام سرزمین‌های شرقی و همسایه شمالی به این منطقه وارد شده را ببینیم. این امر خود باری گران بر دوش نهاد فرهنگی موزه آستان قدس رضوی می‌گذارد، چرا که باید به بهترین روش ممکن نه تنها مراجعان و مخاطبانش را با زندگی پر برکت حضرت رضا (ع) تا شهادت ایشان آشنا کند، بلکه آثار و نشانه‌های ارزشمندی را که در خزائن از گذشته به یادگار مانده و برگ‌های تاریخی این سرزمین و وقایع شیرین و تلخی را که بر صفحات نسخ خطی یا اسناد موجود ثبت شده را هم به تصویر کشد.
سیر تاریخی حرم در موزه رضوی
وقایعی ارزشمند همچون بیان حدیث سلسله الذهب، خواندن دعای باران و... تا وقایعی بس سهمگین همچون به توپ بستن گنبد مبارک حرم مطهر توسط روس‌ها و قحطی بزرگ در زمان جنگ اول جهانی و رنجی که مردمان از جور استعمارگران بردند.
نماد‌های آیین‌های رضوی
البته در حرم مطهر رضوی آیین‌های ارزشمندی نیز وجود دارد که چندین سده است در این حریم قدسی برگزار می‌شود. این آیینها بخشی از میراث ملموس جهان اسلام به شمار می‌روند. علت و چگونگی برگزاری برخی از این آیینها هنوز برای بسیاری از مردم و حتی زائران حرم مطهر ناشناخته است و نه تنها به طور حضوری آنها را ندیدهاند بلکه هیچ شناختی نیز از آنها ندارند. مانند مراسم خطبه‌خوانی، نقارهزنی و مراسمی که دیگر برگزار نمی‌شود مانند آیین نخلگردانی که از طریق موزه می‌توان آنها را ارائه داد تا زائران و مجاوران با آنها آشنا شوند.
احیای تراث فراموش‌شده رضوی در موزه آستان
لذا موزه به عنوان یک نهاد آموزش غیر رسمی و تأثیرگذار در تربیت نسل‌ها در این آستان مقدس نقش ایفاء می‌کند. موزه‌های آستان قدس رضوی به عنوان نهادی آموزشی و رسانه‌ای تأثیرگذار، تراث فراموش شده را احیا و در معرفی میراث ملموس و ناملموس بارگاه رضوی نقش مهمی دارد.
با این توضیحات، موزه‌های آستان تأثیرات ارزشمندی در مقوله «زیارت، وقف و فرهنگ رضوی» دارند؟
بله همین‌طور است. وجود موزه در کنار بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) تأثیر مهم و فراوانی در هویت بخشی ملی و تاریخی دارد و در تحکیم ریشه‌های ملی، مذهبی و تاریخی عموم مردم تأثیر می‌گذارد.
ارادت به اهل بیت (ع) سبب اهدای آثار با ارزش و شکل‌گیری گنجینه بی‌نظر رضوی است
نقش تأثیرگذار دیگری که موزه‌های آستان قدس رضوی بر زائران و مجاوران دارد را می‌توان از جمع‌آوری آثار فرهنگی متنابهی که بسیاری از اهداکنندگان و خالقان آثار با ارادت ویژه‌ای که به حضرت رضا (ع) داشته‌اند و همچنین طی بازدید از موزه و ارتباط با موزه داران و شناسایی آثار ارزشمندی که طی سال‌ها وقف و اهدا شده می‌توان دانست، چنانکه این ارادتمندان به اهل بیت (ع) و عاشقان سرزمین مادری اغلب، تمام داشته‌هایی را که طی سال‌ها جمع‌آوری کرده بودند را اهدا کرده‌اند. این اتفاق خود نقش مهمی در تقویت ذخایر فرهنگی و هنری موجود در مجموعه داشته است و حداقل در طی ۴۰ سال اخیر مجموعه آثار و نفایس موجود در گنجینه‌های آستان قدس نه تنها چندین برابر شده بلکه زمینه تنوع بی نظیری را در انواع آثار هنری و تاریخی و علمی و طبیعی فراهم کرده است.
منبع:فارس