عقیق:نشست تخصصی بررسی رؤیت هلال ماه مبارک رمضان عصرگاه امروز پنجشنبه به همت موسسه موضوع شناسی فقهی و همکاری ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری در سالن همایش های دبیرخانه انجمن های علمی حوزه علمیه قم برگزار شد.
در این نشست که در آستانه ماه مبارک و رمضان و در راستای تبیین مسایل مرتبط به استهلال و احکام مرتبط به این حوزه برگزار شد و با حضور اساتید حوزه و اعضای دفاتر مراجع عظام تقلید و با رعایت پروتکل های بهداشتی همراه بود، حجت الاسلام فلاح زاده از اساتید فقهی، حجت الاسلام والمسلمین محمد حسین فلاح زاده رئیس ستاد ترویج احکام دین و عضو بخش استفتائات دفتر رهبر معظم انقلاب و حجت الاسلام والمسلمین علیرضا موحد نژاد عضو ستاد استهلال مقام معظم رهبری به ارایه بحث پرداختند.
مشروح مباحث مطروحه در این نشست در ذیل آمده است.
حجت الاسلام فلاح زاده:
رؤیت مورد اتفاق همه نیست، یعنی اینکه آیا رویت با چشم مسلح است یا غیر مسلح؟ علاوه بر آن اگر در یک جایی هلال رؤیت شد آیا برای مردم همان منطقه کافی است یا برای مردم دیگر نیز کفایت می کند؟ حال اگر کفایت کرد آیا صرفا برای شهرها و بلاد نزدیک است یا با مکان هایی که اتحاد افق دارند کفایت می کند؟ بعضی هم نظر دارند که اگر در یک جا هلال رؤیت شد می توان بر آن اساس حکم به اول ماه کنند.
ایام خاصی که در ماه های قمری است که یک سری اعمال واجب چون روزه داری و حج یا بسیاری از اعمال مستحب است بر این اساس تنظیم می شود که اول و پایان ماه چه زمانی است؟
مجتهدان بسی
اری داریم که همه مورد احترام هستند و فتوای آنها نیز چون بر اساس اصل عدالت و فقاهت صادر می شود محترم است و هر کسی باید به نظر مرجع خودش عمل کند و اینگونه نیست که در اعمال فردی بگوییم مجاز هستیم بر اساس نظر مرجع دیگری عمل کنیم.
در اعمال فردی چنانچه دو نفر به سفر بروند و مقلد دو مرجع متفاوت باشند، باید به نظر مرجع خود در شکسته یا کامل بودن نماز خود عمل کنند. هیچ کس نمی گوید که این دو باید متحد عمل کنند و وقتی یکی از آنها کامل و یکی شکسته می خواند، هیچ کس به دیگری اعتراض نمی کند زیرا برای او یک حجت به شمار می رود. این مسایل از اولیات مسایل فقهی است و بنا نیست که در این زمینه فردی را به دیگری ارجاع دهیم.
از این روی اینکه دنبال آن باشیم که اوایل ماه به خصوص ماه رمضان که دارای توجه بیشتری از سوی مردم است، بگوییم طبق یک نفر عمل کنیم درست نیست. ولی طبق رسالتی که موسسه موضوع شناسی فقهی دارد به دنبال آن هستیم که اگر تفاوت نظر وجود دارد و ملاک فتوای مجتهدان متفاوت باشد، عمل مقلدان هم متفاوت است هر کسی باید بر اساس نظر مرجع خود عمل کند و دشمنان نیز نتوانند از این گونه مسایل سوءاستفاده کنند. باید از تنش ها و بهانه جویی ها نیزکاسته شود.
مسایل فقهی قابل دست اندازی نیست
درست است که نمی توانیم همه به یک نظر عمل کنند.مساله مهم اینجا است که فرهنگ سازی شود و جامعه بداند که مسایل فقهی قابل دست اندازی نیست و قرار هم نیست که دعوایی پیش بیاید و دشمن سوءاستفاده کند. جلسه ای هم برای ائمه جمعه برگزار شد و قرار شد آها به این روند کمک کند.
قرار شد که اگر چند اطلاعیه صادر شد و چنانچه مثل یکی از سالها یکی از بزرگان با یک تفاوت یک روزه نماز عید رسمی برگزار کنند این مسایل پیش نیاید و ضمن احترام به فتاوا و ملاک هایی که دارند در یک سری مسایل برای رعایت مصالح عالی اسلامی به یک روند مشترک برسند.
رهبری معظم هم به دنبال آگاه سازی مردم هستند. ایشان فرمودند: به نظر بنده اینکه بگوییم همه در یک روز عقیده به عید پیدا کنند، نشدنی است. بالاخره ممکن است فقیهی یافت شود که نظرش یک چیز دیگر باشد. ما نباید این اختلافات را خیلی بزرگ کنیم، ولی امسال مشاهده شد که ایشان نیز نظر دارند که کسی به دنبال آن نیست که
مراجع وعلما از مبانی فقهی خود دست بردارند ولی البته امسال مشاهده شد با اینکه برخی از علما نظرشان چیز دیگری بود هیچ کدام از آنها تظاهری به نظرات خود نکردند و این گونه نبود که چند نماز عید در روزهای مختلف اقامه شود. بزرگان ما انصافا مصالح و مبانی نظام را می بینند و به آن ملتزم هستند.
حجت الاسلام والمسلمین محمد حسین فلاح زاده :
احکام اسلام تابع مبانی و اصول است نه تبعات، ولی اگر جایی بود که موجب وهن اسلام و یا مرجعیت و حوزه باشد باید به دنبال راهی بگردیم که این مسایل را به شکلی که با حفظ کلیت احکام در تضاد نباشد بیان کنیم.
مساله بلاتکلیفی در این مسایل مثل استهلال ممکن است، موجب سستی در اعتقاد دینی مردم به خصوص جوانان شود. بعضا ممکن است در یک مسجد شب قدر برپا شده است و در یک مسجد دیگر شب بعدی. این تغیر آسیب زا خواهد بود. همچنین در میان برخی متدینین مطرح است که اگر هر ماه قرار باشد این مشکلات پیش آید پس مجالس معنوی و مذهبی و عزاداری و نذورات در ایام خاصی چون عاشورا وتاسوعا و...چه می شود؟ از دیگر تبعات این مساله می توان به احساس عذاب وجدان نزد مومنین به حسب عدم انجام عمل دینی در وقت خود اشاره کرد.
نسبی انگاری در امر دین باعنایت به عدم آشنایی غالب مردم با تفاوت فقها در مبانی فقهی، القای ضعف مبانی، تغییر احکام و تردید در مستند بودن احکام، تبادر ناکارآمدی روحانیت در اداره امور به دلیل عدم حل مساله ساده ای مثل تعیین اول ماه، تلقی سیاسی بودن هلال در میان قشری از جامعه، ترجیح یابی الگوی کشورهایی مانند عربستان در ذهن عوام مردم و انتشار شایعات گسترده از جمله تبعات چندگانگی استهلال در بین عوام مردم است.
تبعات این مساله در بین طلاب و حوزه نیز شامل رواج خود اجتهادی در میان برخی از روحانیون دراین زمینه، افزایش قابل توجه انتقاد و اعتراض طلاب جوان علیه مراجع در فضای مجازی، اختلاف در برگزاری لیالی قدر و سایر مناسبت ها و سوء استفاده برخی برای ابراز وجود و... است.
آثار منفی این مساله در میان اهل سنت نیز شامل تمایل مناطق سنی نشین در رجوع به کشورهای همسایه به خصوص عربستان سعودی، تعطیلی و نیمه تعطیلی اغلب بازارها و اماکن تجاری مناطق سنی نشین در چند روز، قرینه یابی اهل سنت برای پیشبرد دیگر برنامه های خود بر سیاق تفاوت در رؤیت هلال است.
بهره برداری ضد انقلاب نیز از این مساله شامل مواردی چون حمله به روحانیت و مراجع و دروغگی در این زمینه، مستعد نمودن معاندان برای چالش سازی علیه مراجع و نظام و کشور، بهره برداری سوء جریان های معاند در راستای القای حکومتی شدن امر دین در جمهوری اسلامی و تلاش برای به سکوت کشاندن مراجع عظام و همچنین القای ناکارآمدی دین، برای اداره امور جامعه است.میدان داری جریان های ضد دین و تمسخر احکام و استنباطات دینی، بهره برداری از این موضوع به عنوان دلیل بر ناکارآمدی دین در عصر حاضر، ناکارآمدی دستگاه فقه از جمله تبعات این مساله است.
حجت الاسلام والمسلمین موحد نژاد:
بحث استخراج تقویم از مسایل بسیار مهم کشور است. در سال ۷۹ طبق مصوبه هیئت دولت استخراج تقویم رسمی کشور به عهده موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران سپرده شد. رئیس این موسسه در آن زمان تصمیم گرفت که این کار به شکل شورایی انجام شود. در این زمینه شورای ۸ نفره با حضور افراد مختلف با تخصص های علمی و فنی و مذهبی شکل گرفت. همه کسانی که عضو این شورا هستند با اطلاعات نجومی و با تخصص های مختلف حضور می یابند.
مهمترین مساله در استخراج تقویم رسمی استخراج تقویم ماه های قمری است. این جلسات شورای هر ماه یک بار تشکیل می شود و سپس در این جلسات بحث های اصلی که وجود دارد در خصوص تقویم قمری است. یعنی باید به دست بیاوریم که اول ماه چه روزی است؟ یعنی تطبیق دهیم که اولین روز رمضان مطابق چه روز شمسی است. در اینجا کاری علمی تجربی انجام می شود.
در اینجا فرض می گیریم که دوشنبه هفته بعد هلال را می بینیم یا خیر؟ در این زمینه مشخصات نجومی را با نرم افزارهای تخصصی پیدا می کنیم. پس نرم افزار مشخصات نجومی هلال را مشخص می کند. در این زمینه ثبت هایی که مشخص می کند که چه هلال هایی دیده می شود یا نه. یعنی مشخصات هلال دیده شده با هلال های دیده نشده مشخصات هلال های دیده شده را مشخص می کند.
گاهی اوقات برخی از کسانی که مشخصات هلال را بررسی می کنند در شناخت مباحث مرتبط به مشخصات هلال نیز تفاوت نظر پیش بیاید. در همان ابتدایی که شورای ۸ نفره ایجاد شد دو نفر از این شورا طلاب حوزه بودند. در اینجا بیان کردیم که با چه فتوایی باید این تقویم تاسی کنیم؟ با مجموعه بحث ها و نظرخواهی ها به این نظر رسیدیم که آن چیزی که حاصل شود فتوای فقیه حاکم است. گاهی اوقات ممکن است در یک سری فرض ها، ولی فقیه یک شخصیتی باشد و مرجعی که نود درصد مردم از او تقلید می کنند شخصیت دیگر باشد. در اینجا ممکن است نظر به مرجع عالی منبع و مبدا قرار گیرد.
فرض کنیم که اگر این اختلافات در اول ماه محرم باشد، قطعا عظمت و ابهت مراسمات مذهبی می شکند. وقتی این گونه می شود دیگر این امر، فردی نیست و آثار بسیاری ایجاد می کند.
بنده از سال ۸۳عضو ستاد استهلال هستم. در این ستاد کار دیگری انجام می شود. ما کاری به منجمین نداریم و آنچه در تقویم آمده است نداریم. در اینجا به گزارش های رؤیت نگاه می کنیم که آیا این گزارشات به یک گزارش واقعی علمی شبیه است یا توهم؟ مثلا فردی بیان می کند که بنده هلال را بالای یک کوه دیدم و نمازم را خواندم، ولی آن فرد بیان می کرد که هلال ساعت ها در همان نقطه بود. این مساله نشان دهنده توهم است.
امروزه با گزارشگران آموزش دیده سروکار داریم.رهبری معظم در سال ۸۲فرمودند که آموزش وسیعی به گزارشگران استهلال در کشور ارایه شود و برنامه مشترکی در همین رابطه در شهرستان کرج اجرا شد. امروزه برخی اوقات که از برخی رصدگران سوالاتی در چگونگی استهلال مطرح می کنیم، حتی ناراحت هم می شوند و می گویند که ما سالها است که رصد می کنیم و نباید از تشخیص ما ایراد گرفته شود.
ما نیز این گزارش ها را بدون کم و کاست ثبت می کنیم و آن را خدمت رهبری ارایه می کنیم و ایشان نیز برخی اوقات بیان می کنند که از فلان گزارش اطلاعات بیشتری کسب کنید یا موارد دیگر را بیان می کنند. خوشبختانه در سالهای اخیر نیز ارتباط خوبی از سوی دفاتر مراجع عظام با ستاد استهلال به وجود آمده است.
روز دوشنبه که ۲۹ ماه شعبان است استهلال صورت می گیرد از روی نقشه ماهواره های نشان می دهد که در یک سری مناطق این رؤیت با تلسکوپ ممکن است و در برخی مناطق رؤیت با چشم هم حاصل است. با این وضعیت استهلال ماه در روز دوشنبه ۲۳ فروردین دیده نمی شود.
در روز سه شنبه ایران در قسمت سبز رنگ نقشه ماهواره ای است که هلال ماه مبارک به راحتی در ایران دیده می شود، پس ظاهرا اختلافی هم بین مراجعی که رؤیت هلال در ایران برای آنها ملاک است ایجاد نمی شود.
هلال شوال نیز در ایران به شکل خاصی است، زیرا نیمی از ایران در قسمت دید تلسکوپی است و قسمتی دیگر در بخش رویت با چشم است. در این زمینه گفته شد که روز چهارشنبه ۲۹ ماه رمضان و ۲۲اردیبهشت ماه رؤیت می شود. این وضعیت از وضعیت هایی است که خود کارشناسان به این مساله برسند که در عمل چه چیزی رخ خواهد داد. در روز پنجشنبه نیز هلال در بسیاری از نقاط دنیا مثل ایران دیده می شود.
گفتنی است: در پایان این مراسم اعضای دفتر مراجع تقلید و همچنین محققان حوزوی به ارایه مباحث و سوالات خود از کارشناسان حاضر در این نشست پرداختند و حجت الاسلام اصفهانی نیز به توضیحی در خصوص نقشه خوانی استهلال پرداخت.
منبع:حوزه