عقیق:حجت‌الاسلام والمسلمین علی نصیری، در ادامه مباحث تفسیری بررسی روایات ذیل آیه «اهدنا الصراط المستقیم؛ چگونگی حمل آیات بر اهل بیت (ع)» گفت: امام رضا (ع) فرمودند که اهدنا الصراط المستقیم؛ یعنی اینکه خدایا ما را به دین خودت ارشاد فرما؛ اینکه حقیقتاً و نه به حرف، معتصم به حبل الهی باشیم و ازدیاد معرفت و اسرار را بخواهیم.

وی افزود: در مجمع البیان هم روایتی از پیامبر نقل شده است که «منً علی بفاتحة الکتاب…؛ و در ادامه صراط را راه انبیا معرفی کرده است؛ در تفسیر علی بن ابراهیم هم از امام صادق (ع) آمده صراط مستقیم، طریق و معرفت امام و قرآن است، زیرا بالاترین تجلی خداوند در قرآن است که ما به حقیقت آن دست نمی‌یابیم، بنابراین اگر بگوییم ما را به این قرآن هدایت کن، در بعد معرفتی و اسرار، جای زیادی دارد.

نصیری اظهار کرد: مشکل تفسیر علی بن ابراهیم و برخی تفاسیر شیعه این است که همه چیز را به اهل بیت (ع) نسبت می‌دهند که جای بحث دارد؛ مثلاً در ذیل آیه ۳۶ توبه «إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کِتَابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ» گفته که مراد از شهر، ائمه (ع) هستند که دلیل متقنی برای آن نداریم. معنای ظاهری آیه کاملاً روشن است و در معنای باطنی هم باید میان ظاهر و باطن، رابطه وجود داشته باشد.

استاد خارج سطح حوزه علمیه اضافه کرد: در آیه ۳۰ ملک «قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُکُمْ غَوْرًا فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِمَاءٍ مَعِینٍ» کاملاً پیداست که ماء معین امام است؛ یعنی رابطه باطن و ظاهر آشکار است، ولی میان ماه با ائمه ارتباطی وجود ندارد؛ یا در ذیل آیه ۱۶ نحل «وَعَلَامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ» این ارتباط وجود دارد، زیرا نقش ستاره، هدایت است، ولی در آن آیه مورد بحث به نظر می‌آید این رابطه روشن نیست.

نصیری اظهار کرد: قاعده در تفسیر این است که وقتی سخن از تفسیر باطنی می‌کنیم، باید با تفسیر ظاهری رابطه داشته باشد، ولی روایات علی بن ابراهیم نوعاً منبع معتبری نیست و سند ندارد، بنابراین صرفاً می‌توانیم از طریق متن به برداشتی دست یابیم.

وی اضافه کرد: روایت دیگری هم نقل شده که «والله نحن صراط المستقیم» که مرحله بالاتری از این است که گفته شود ائمه بر صراط مستقیم هستند، لذا می‌تواند نشان‌دهنده شأن بالاتر ائمه نسبت به انبیا باشد؛ یعنی اگر طبق آیه «إِنَّ رَبِّی عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ …» خدا بر صراط مستقیم است، ائمه تجسم صراط هستند، همچنین گویا خداوند در این آیه این معنا را هم در نظر داشته است که اگر ما از خدا صراط می‌خواهیم، باید تجسد عینی آن هم وجود خارجی داشته باشد.

نصیری تصریح کرد: مثلاً یک کمپانی خودرو می‌گوید من برای ده سال دیگر می‌خواهم ماشینی با این ویژگی‌ها تولید کنم، این آرمان است؛ کارخانه ایده را به مهندس می‌دهد تا طراحی و به مرحله اجرا و مدل برسد و مهندس طراح باید ثابت کند که این مدل و طرح قابلیت تولید دارد تا به تولید انبوه برسد. خداوند هم دقیقاً این مراحل را طی کرده است؛ یعنی ایده‌پردازی همان خلیفه قراردادن آدم است؛ طراحی در کتب آسمانی شده است و مدل آن انبیا هستند.

استاد خارج سطح حوزه علمیه اظهار کرد: تفاوت در مدل الهی و بشری در این است که در تولید اتومبیل و کالاهای دیگر، ما با ابزاری سر و کار داریم که مختار نیستند، اما انسان موجودی مختار آفریده شده است.

منبع:مهر