عقیق:در آیات سوره انبیاء در قرآن کریم به بخشی از خصلت‌های فرشته‌ها اشاره شده است: «لَا یسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُم بِأَمْرِهِ یعْمَلُونَ؛ هرگز در سخن بر او پیشى نمى‏گیرند و (پیوسته) به فرمان او عمل مى‏کنند.» فرشته‌ها به اندازه‌ای در برابر فرمان خداوند متعال تسلیم، سر به راه و مؤدب هستند که حتی در سخن گفتن هم بر خدای خود پیشی نمی‌گیرند، به این معنا که کاملاً تحت امر و فرمان خالق یکتا هستند. در عین حال در مرحله عمل هم فقط دستور او را اجرا می‌کنند.

لازم به توضیح است که همه این‌ها، از جمله تبعیت در گفتار و کردار، صفت بندگان است، نه فرزندان. چون بسیار اتفاق می‌افتد که فرزندان ما در گفتار و کردار نافرمانی ما را می‌کنند، اما بنده مکرم هرگز چنین نمی‌کند و در هر لحظه تابع و مطیع مولای خود است.

پس این نوع صفت‌ها هم درباره فرشته‌ها اعلام می‌فرماید، برای اثبات این موضوع است که فرشته‌ها مخلوق و بنده خداوند هستند، نه فرزندان او.

در آیه دیگری به احاطه علمی خداوند نسبت به فرشته‌ها اشاره می‌کند و می‌فرماید: «یعْلَمُ مَا بَینَ أَیدِیهِمْ وَ مَا خَلْفَهُمْ وَ لَا یشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى وَ هُم مِّنْ خَشْیتِهِ مُشْفِقُونَ؛ او اعمال امروز و آینده و اعمال گذشته آن‌ها را مى‏داند و آن‌ها جز براى کسى که خدا راضى (به شفاعت براى او) است شفاعت نمى‏کنند و از ترس او بیمناک هستند.» درواقع خدای متعال هم امروز و حال فرشته‌ها را می‌داند و هم گذشته آن‌ها را، هم از دنیای آن‌ها باخبر است و هم از آخرتشان، هم از قبل وجود و آفرینش آن‌ها مطلع است و هم از بعد خلقت آن‌ها. در عین حال فرشته‌ها نسبت به چنین موضوعی علم دارند و در درجه‌ای از عرفان و خداشناسی قرار دارند که این موضوع را درک می‌کنند. به همین خاطر است از امر خدای یکتا تمرد و سرپیچی نمی‌کنند.

در این آیه به موضوع شفاعت توسط فرشته‌ها اشاره شده و به طور ضمنی این موضوع را تائید می‌کند. اما باید دقت داشت که طبق این آیه، فرشته‌ها که بنده‌های شایسته و مکرم خداوند هستند، بدون رضایت خدا برای کسی شفاعت نمی‌کنند. پس شفاعت آن‌ها شامل افراد نیازمند و محتاج به شفاعتی می‌شود که بدانند و آگاه باشند که خدا از او راضی و خشنود است و اجازه شفاعت را داده است. همان طور که عبارت «وَ لَا یشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى» همین مفهوم را می‌رساند.

این در شرایطی است که کسی مرتکب گناه بشود و کارهایی انجام بدهد که خلاف شرع خداوند باشد، اما هنوز رشته پیوند خود را با خدای متعال و اولیای الهی قطع نکرده باشد. یعنی به خداوندی حضرت حق و انبیاء الهی و ائمه اطهار علیهم السلام ایمان داشته باشد ولی با این وجود از روی جهل و نادانی مرتکب گناه شود. در این صورت خداوند که به نیت و ذات همه انسان‌ها اشراف دارد، در صورتی که از سایر اعمال او رضایت داشته باشد، بنا بر حکمت الهی امکان اجازه شفاعت فرشته‌ها درباره او وجود دارد.

پی نوشت:

• تفسیر المیزان؛ علامه طباطبایی
• تفسیر نمونه؛ آیت‌الله العظمی  مکارم شیرازی
• فی ظلال القرآن؛ سیدقطب
• منبع:تسنیم