عقیق:استان فارس رکورد دار بقاع متبرکه در کشور است، این استان پهناور دارای یک هزار و ۴۰۰ بقاع متبرکه است که تولیت آنها بر عهده اداره کل اوقاف و امور خیریه استان است.
با توجه به اینکه این مجموعه از لحاظ درآمد زایی نیز جزو استان های برتر به شمار می رود، انتظار می رود که به مرمت و حفظ و نگهداری بقاع متبرکه توجه بیشتری شود، اما این گونه احساس می شود که برخی از بقاع متبرکه رها شده اند، به همین دلیل به سراغ احمد تنوری، عضو شورای شهر و نماینده شورا در بافت تاریخی رفته و با او گفتگو نشستیم.
لطفا در خصوص شرح وظایف سازمان اوقاف در اداره بقاع متبرکه توضیح دهید؟
ضمن قدردانی از خبرگزاری حوزه به دلیل وقتی که برای این موضوع مهم گذاشته اید.
اداره کلیه اماکن متبرکه و مذهبی اسلامی و غیر اسلامی کشور به استثنای چهار حرم مطهر که شامل حرم امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س)، آستان مقدس احمدی و محمدی شاهچراغ(ع) و حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) که در واقع دارای قانون خاص هستند، تحت نظر اداره اوقاف و امور خیریه است.
چه توقعی از سازمان اوقاف در خصوص بقاع متبرکه وجود دارد؟
اینکه چه توقعی از اوقاف و امور خیریه وجود دارد که البته به‌طور خاص منظور اوقاف شیراز است نه سازمان اوقاف کل کشور، چرا که در برخی استان‌ها و شهرستان ها اداره اوقاف بهتر و مطلوب‌تر از شیراز اداره می‌شود و در برخی استان‌ها و شهرستان های دیگر مورد انتقاد بیشتر است، اما با توجه به اینکه به‌طور مشخص در خصوص شیراز گفت‌وگو می‌کنیم به همین دلیل، روی صحبت‌ها با اداره کل اوقاف فارس است.
عملکرد اوقاف و امور خیریه در سراسر کشور به‌طور یکسان نیست که باید به آن پرداخته شود، اما چند صباحی است که مطبوعات نیز نسبت به شرح وظایف مسائل مهم سازمان اوقاف مقداری کم‌توجه هستند، اما در ارتباط با شیراز، اداره کل اوقاف باید نظارت بسیار دقیقی در ارتباط با نحوه گزینش اعضای هیئت‌امنای اماکن دینی مذهبی داشته باشد، به این معنا که اگر نیاز است اداره اوقاف باید نظام‌نامه نحوه گزینش اعضای هیئت‌امنا را اصلاح کند به شکلی که افراد علاوه بر اعتماد محلی یا عشق و علاقه در خدمت به این بخش، آگاهی حداقلی از مسائل دینی و مذهبی داشته باشند.
مبانی اعتقادی اسلام و فقاهتی شیعه دارای چارچوب معین و مشخصی است، ازاین‌رو اعضای هیئت‌امنا باید از مبانی فقهی و کلامی اطلاع داشته باشند و حداقل احکام شرعی در ارتباط با فعالیت در حوزه هیئت‌امنای اماکن مذهبی را بدانند، احکام شرعی مرتبط با موضوع فعالیتشان را به‌خوبی بدانند که البته بدون داشتن یک دانش حداقلی در این موضوعات امکان‌پذیر نیست.
افرادی که توان مطالعه در حوزه‌های دینی و مذهبی را ندارند، به‌نوعی در واقع توان حضور در هیئت‌امنا و اداره بقاع متبرکه را نخواهند داشت، ازاین‌رو در کنار عشق و علاقه، سواد و حداقل دانش در علوم اسلامی نیز نیاز مبرم به شمار می‌رود، همچنان در جایی که قانون ساکت است، نحوه اداره و رفتار دینی مذهبی باید یک حالت هماهنگی به خود بگیرد به این صورت که طبق فتوای ولی‌فقیه عمل شود.
در خصوص بافت تاریخی شهر شیراز توضیح دهید، گویا ۱۵۰ مکان مقدس در این بافت وجود دارد؟
در شیراز یک بافت تاریخی وجود دارد و این بافت به لحاظ تراکم اماکن دینی و مذهبی، بیش از ۱۵۰ امکنه مقدس شامل امام‌زاده‌ها، آرامگاه‌های عرفا و علمای تاریخ اسلام، مساجد و مدارس علمیه را در خود جای داده که در سطح جهان اسلام اگر بی‌نظیر نگوییم قطعاً کم‌نظیر است، چراکه در هیچ جایی نمی‌توانید در یک بافت تاریخی با مساحتی نسبتاً کم این تعداد اماکن دینی و مذهبی را پیدا کنید.
آیا بافت تاریخی شهر شیراز گردشگری محسوب می شود؟
بر این باور هستیم که بافت تاریخی شیراز یک بافت گردشگری نبوده، بلکه زیارتی است، اما اکثر همکاران من در شورا و نیز اکثر مدیران شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی، بافت تاریخی شیراز را گردشگری می‌دانند، درحالی‌که دو مقوله گردشگری و زیارت از اساس با یکدیگر متفاوت هستند.
گردشگری دارای انواعی از جمله، تفریحی، طبیعت گردی، عشایری و قومی و قبیله ای، نوستالژیک، ماجراجویانه و مذهبی است، که گردشگری مدنظر ما همان مذهبی است، و باید گفت که زیارت با تمام انواع گردشگری از جمله با گردشگری مذهبی متفاوت است، هنگامی که شخصی به‌قصد گردشگری مذهبی به سفر می‌رود، الزاماً به تقدس آن مکان معتقد نیست، در واقع درصدد تماشای رفتار مذهبی و دینی دیگران به‌عنوان یک جاذبه است و ممکن است برای تماشای مناسک دینی و مذهبی مسلمان به سفر بروند که در واقع گردشگری مذهبی محسوب می‌شود.
چرا حفاظت درستی از آثار فرهنگی و امام زاده ها صورت نمی گیرد؟
استان فارس دارای حدود یک هزار و ۴۰۰ بقاع متبرکه است و اداره کل اوقاف موظف به حفظ و نگاهداری از این اماکن است، همچنین اینکه اکنون تهیه تجهیزات نظارت تصویری نیز راحت‌تر و کم هزینه‌تر از گذشته شده، چراکه اکنون دیگر این تجهزات، کالایی تکنولوژیک محسوب نمی‌شود، ازاین‌رو بسیار لازم است که از طریق این ابزار نظارت تصویری بر روی آثار فرهنگی و امام‌زاده‌های تاریخی صورت گیرد.
با توجه به اینکه اداره کل اوقاف فارس نیز به لحاظ دریافت هزینه و درآمد در رتبه بالایی قرار دارد، ازاین‌رو انتظار می‌رود که در خصوص حفظ و نگاهداری امام‌زاده‌ها و بقاع متبرکه عملکرد مطلوبی داشته باشد و این کار می‌طلبد که یک پویشی در این خصوص راه‌اندازی شود.
شنیده شده که در قبرستان دارالسلام که سنگ قبرهای برخی علما و بزرگان به سرقت رفته است؟
در خصوص قبرستان تاریخی دارالسلام، شهرداری در یک برهه‌ای آمده و بخشی از قبرستان را تسطیح و منظر تاریخی آن را تخریب و سنگ قبرهای موجود را کنار یکدیگر گذاشته که با پیگیری‌هایی متوقف شد و الا اکنون آنجا پارک شده بود.
انتقاد ما نیز این بود که بسیاری از قبرهای علما، عرفا و بزرگان اینجا است و با توجه به اینکه سنگ‌قبرهای علما و بزرگان دینی اثر هنری به جا مانده از هنرمندان ادوار پیشین بوده، به همین دلیل آن سنگ‌ها در اولویت سرقت قرار داشته است که اکنون به دلیل اینکه سرقت شده و جای آنها خالی است، شهرداری نباید با تسطیح و کنار هم چیدن سنگ های موجود، بازیابی محل دفن بزرگان را با مشکل مواجه کند.
هنگامی که سنگ‌های قبر موجود در قبرستان را در جاهای خالی قرار می‌دهند، بسیاری نمی‌دانند که این جای خالی بزرگان است که سنگ آن به سرقت رفته است، درواقع باید گفت که قبرستان دارالسلام هم یک مکان زیارتی است.
اخیراً مطلبی در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود با این عنوان که کاشی مدرسه خان شیراز که دزدیده می‌شود در بازار توسط قاچاقچیان جهانی ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار یورو به فروش می‌رسد، توضیح می فرمایید؟
با توجه به اینکه بنا میراثی است، اداره کل میراث نیز در اینجا مسئول است، اما نمایندگان مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی هم باید در بودجه سالیانه، حاکمیت را مجاب کنند تا در خصوص بودجه استان فارس پیرامون نگاهداری، مرمت و نظارت تصویری، نگاه ویژه‌ای داشته باشند.
در اطراف آرامگاه‌هایی نظیر شیخ روزبهان بقلی فسایی، شیخ ابوذرعه اردبیلی، میرشریف جرجانی که شخصیت‌های برجسته جهان اسلام به شمار می‌روند، خانه‌های فاقد ارزش تاریخی وجود دارد. مجموعه دستگاه‌های اجرایی مرتبط با موضوع باید دست به دست یکدیگر دهند تا اطراف آنها را تملک کنند و زمینه گردشگری مذهبی را به سمت این گونه آرامگاه ها با معرفی این شخصیت‌ها سوق دهند.
امامزادگانی که در شیراز هستند غالباً شخصیت‌های تاریخی هستند که علاوه بر بُعد معنوی باید تاریخ‌نگاری آنان نیز بیشتر موردتوجه قرار گیرد، امامزادگانی که در شهرهای تاریخی می زیسته اند، اکثراً شخصیت‌های تاریخی زمان خود هستند.
آیا با اجرای طرح ۵۷ هکتاری حرم مطهر شاهچراغ(ع) و سید علاءالدین حسین(ع) موافق هستید؟
در خصوص طرح ۵۷ هکتاری باید بگوییم که اجرای آن به صلاح نیست، در این طرح مشخص نیست پس از تخریب چه میزان فضاهای گردشگری و تجاری ایجاد خواهد شد، هیچ‌کس به داد این موضوع نمی‌رسد که ایجاد فضاهای تجاری و تفریحی در بافت تاریخی، فضای معنوی و مذهبی این منطقه را به هم خواهد ریخت.
مجتمعی که در کنار حرم مطهر شاهچراغ(ع) و در این بافت ایجادشده چه کمکی به فضای معنوی و مذهبی کرده است؟ حفظ سیما و منظر مذهبی و آیینی در بافت‌های زیارتی بسیار مهم است، شما نمی‌توانید در فضای زیارتی پاساژ مدرن بسازید یا مانکن به نمایش عموم بگذارید، یا آلات موسیقی عرضه کنید. اگرچه این موارد در قوانین موضوعه، مجاز است و نظام در جاهای دیگری از تولید و عرضه آنها حمایت می کند. اما بحث من این است که این گونه موارد باید با عرف و سنت های هر منطقه تناسب داشته باشد.
محیط مذهبی باید فضای معنوی داشته باشد، به این معنا که اگر شخصی به قصد زیارت به جایی می‌رود فضای آن منطقه نیز حال و هوای معنوی و زیارتی داشته باشد. درواقع محیط زیارتی نباید تجاری - سیاحتی شود. همچنین کمکی به اهداف فرهنگی نظام نمی‌کند، اگر اصل طرح با حفظ بناهای تاریخی و تأکید بر آزادسازی اماکن متبرکه و آرامگاه عرفا و علما باشد امکان‌پذیر است.
اتفاقی که دهه‌های اخیر افتاده این است که گاهی افرادی پیدا می شوند که فقط شعار پیروی از سیاست‌های نظام را سر می‌دهند و هیچ‌گاه در راستای تحقق آن عملی انجام نمی دهند، ولایت مداری باید در این مسیر باشد که از آخرین مصوبات رسمی نظام تبعیت شود همان چیزی که در فرامین مقام معظم رهبری نیز هست.
گفت و گو: حجت کهیاری
منبع:حوزه