عقیق:امیرحسین کسائی: در کشور ما مساجد تاریخی و فرهنگی بسیاری وجود دارد که جزو آثار میراثی ملی محسوب می‌شود. شاید بتوان گفت بخش اعظمی از آن‌ها در استان یزد وجود دارد که به دارالعباده کشور مشهور است. برخی از این مساجد میراثی، البته مورد بی‌مهری قرار گرفته و تنها نمایی بیرونی از آن باقی مانده است؛ مانند مسجد میرخضرشاه (چهار منار) که در محلی به همین نام یزد قرار گرفته است.
این مسجد از آثار «سیدامیر جلال‌الدین خضرشاه» است و آغاز ساخت آن به سال ۸۴۹ هـجری قمری بازمی‌گردد. جلال‌الدین خضرشاه از دولتمردان و خیران یزد و صاحب ابنیه و آثار بسیار بود. مسجد چهارمنار در ابتدا مسجدی بوده به نام دروازه که در دروازه شهر بوده است. در قدیم شب‌ها در ۴ منار آن محله آتش برپا می‌کرده‌اند تا کاروان‌هایی که در شب حرکت می‌کنند، راه را گم نکنند. مسجد میرخضرشاه در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۵۳۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است اما بازهم در فراموشی به سر می‌برده است.
نمای داخلی مسجد میرخضرشاه با قدمت ۶۰۰ ساله در استان یزد
مسجدی که گرمخانه و سردخانه دارد!
این مسجد دارای ۵ فضا برای برپایی نماز است. از در ورودی اصلی که وارد می‌شویم، ابتدا حیاط آن قرار دارد؛ سپس سمت چپ آن مسجد گرمخانه و سمت راست مسجد سردخانه و در مقابل شبستان اول و دوم. این مسجد تقریبا دارای ۵ هزار مترمربع مساحت است و در گذشته به عنوان مسجد جامع این شهر به حساب می‌آمده است. حجت‌الاسلام محمدجواد دشتی می‌گوید: «متاسفانه در حدود ۳۰ سال اخیر بخش اعظمی از گچ بری‌های مسجد تخریب شد و از پنج فضای ممکن تنها یک بخش برای نماز استفاده می‌شد و مابقی به نحوی انباری مردم شده بود.»
گچ‌بری‌ها و معماری داخلی مسجد میرخضرشاه در طول زمان آسیب‌های فراوانی دیده بود
امام جماعت ۲۴ ساله در مسجدی ۶۰۰ ساله
حجت‌الاسلام دشتی طلبه‌ای است متولد ۱۳۷۵ محصل سطح سوم حوزه علمیه و البته دانشجوی دو رشته حقوق قضای اسلامی و مدیریت فرهنگی و قرآنی در دانشگاه که اصالتا یزدی است و سه سال است امام جماعت این مسجد شده. او می‌گوید: «در این مسجد طرح محرابی پیدا کرده‌ایم که نشان می‌دهد، برخی از آثار اصلی این بنا در طول دوره‌های مختلف تغییرات قابل توجهی پیداکرده که با همکاری مهندسین و متخصصین بازسازی کردیم و بنای مسجد را به حالت اولیه بازگرداندیم. این مسجد در قدیم ورودی شهر یزد محسوب می‌شد، اما متاسفانه کم‌کم فراموش شد. یکی از معماری‌های جالب این مسجد فضای گرمخانه و سردخانه است که در قدیم در زمستان و تابستان مورد استفاده قرار می‌گرفت و بدون هیچ ابزاری برای مردم فضایی گرم یا سرد مهیا می‌کند. دو مکان زیبای دیگری که در این مسجد وجود دارد، دو محراب قدیمی مسجد که یکی با کاشی‌کاری‌های قدیمی زیبا جلوه می‌کند و دیگری با سنگ‌تراش زیبای قدیمی مرمر خود را نشان می‌دهد.»
حجت‌الاسلام محمدجواد دشتی امام جماعت ۲۴ ساله مسجد میرخضرشاه
۸ ماه با مردم ارتباط گرفتم تا قبولم کردند
این طلبه به عنوان امام این محله در بدو ورود به مسجد تصمیم می‌گیرد تا این آثار ملی را احیا کند. او می‌گوید: «روز اولی که وارد مسجد شدم، جز خودم تنها یک نمازگزار بود و هیچ کس دیگری در این مسجد نبود. مسجدی خلوت و بزرگ در مقابل چشمان من بود، اما ناامید نشدم و تصمیم گرفتم ابتدا مردم را جذب مسجد کنم. بالاخره به هر نحو و ترفندی بود و با روی خوش و اخلاق حسنه و ارتباط با مردم توانستم آن‌ها را به مسجد برگردانم. مدتی تمام تلاشم کسب مقبولیت بین مردم محله بود. با منبر و سخنرانی کردن، با ارتباط فردی با جوان‌ها، همه اهالی و به خصوص بزرگان محل، این مقبولیت کسب شد، البته حدود هفت هشت ماه هم طول کشید.»
نمایی از فضای داخلی مسجد میرخضرشاه
برنامه‌های فرهنگی مسجد
حجت‌الاسلام دشتی بعد از به دست آوردن این مقبولیت، هیأت امنای قدیم مسجد را که سال‌ها بود، از این مسجد دور بودند، دوباره دور هم جمع کرد؛ اعضایی که با فعالیت و توان خود ظرفیت کارهای بزرگ را برای او فراهم کردند. او می‌گوید : «ابتدا با کمک هیأت امنا، کار فرهنگی را در این محله بزرگ آغاز کردیم. کارهای ما اعم از برگزاری کلاس‌های حفظ قرآن، آموزش تجوید، برگزاری اردوهای گردشگری، برگزاری برنامه‌های ورزشی و ... بود. بعد از مدتی تصمیم جدی‌ای برای بازسازی مسجد گرفتیم.»
شصت پاره‌های قدیمی که جزء به جزء قرآن روی پوست گاو نوشته شده است
قرآنی با قدمت ۲۰۰ ساله در مسجد میرخضرشاه
مسجد میرخضرشاه یا چهارمنار در طول سال‌ها آسیب‌های بسیاری دیده بود و بخش‌های مختلفی از آن نیز تخریب شده بود. دشتی می‌گوید: «در این مسجد آثار تاریخی بسیاری وجود داشت؛ به طور مثال شصت پاره‌هایی وجود داشت با جلد چرمی که جزء جزء قرآن را در سال ۱۲۴۲ به تحریر درآورده بودند، اما متاسفانه بخش بسیاری از آن توسط موریانه خورده شده بود. فرشی در مسجد وجود دارد که قدیمی‌ترین فرش مسجد در یزد است و در کناره آن موقوفات مسجد به زبان‌های فارسی و انگلیسی نقش بسته است. ما تمام این آثار را در میراث فرهنگی ثبت ملی کردیم.»
فرش قدیمی مسجد میرخضرشاه که تمام موقوفات آن به دو زبان روی آن نقش بسته است
موقوفات مسجد هم احیا شد
موقوفات این مسجد متاسفانه در طول تاریخ و گذشت زمان از بین رفته است و این روزها چیزی از آن‌ها نصیب مسجد نمی‌شود، اما حاج آقا دشتی تلاش کرده با ارتباط‌گیری با اداره اوقاف استان یزد، بخشی از آن‌ها را برگرداند و همچنین برای بازسازی مسجد، بودجه‌ای دریافت کند و به قول خودش «با دست خالی و توکل بر خدا و اهل بیت (علیهم السلام) یا علی را گفتیم و شروع به بازسازی این مسجد کردیم.» او می‌گوید: «تمام پشت‌بام‌های مسجد از نو بازسازی شد. تمام گچ‌کاری‌های پنج فضای مسجد هم به همین صورت بازسازی و از نو رنگ آمیزی شد. کف مسجد و آب انبار آن هم احیا و بازسازی شد.»
برخی آثار ملی و تاریخی موجود در مسجد میرخضرشاه
موزه‌ای در مسجد راه‌اندازی خواهد شد
تمام ساخت و سازهای صورت گرفته در مسجد میرخضرشاه با نظارت مهندسان میراث فرهنگی اما با کمک‌های مردمی و اوقاف رقم خورده است. دشتی می‌گوید: «به دلیل اینکه فضای بزرگی در مسجد داریم و همچنین آثار میراثی زیاد موجود، پیشنهادی ارائه دادم تا بخشی از فضای مسجد به عنوان موزه مورد استفاده قرار گیرد که الحمدلله موافقت شد و مجوزهای لازم نیز دریافت شده است. بناست به زودی این موزه در یکی از بخش‌های مسجد ایجاد شود. محله چهارمنار مورد توجه گردشگران و توریست‌هاست و ایجاد این موزه می‌تواند بستری برای حضور آنان در مسجد را ایجاد کند.»
برخی آثار ملی و تاریخی موجود در مسجد میرخضرشاه
سالن مطالعه در مسجد ایجاد خواهد شد
هم‌اکنون به گفته امام جماعت مسجد، بیش از ۹۵ درصد فعالیت‌های عمرانی مسجد انجام شده و بخش باقیمانده نیز به زودی به پایان می‌رسد تا کار احیا و بازسازی این آثار ملی تمام شود. او می‌گوید: «در فاز دوم برنامه‌ها بنا دارم بخش سردخانه مسجد را به سالن مطالعه تبدیل کنم تا فضایی فرهنگی و تربیتی را برای مردم محله راه بیفتد.»
تصویری از محراب قدیمی مسجد میرخضرشاه که هم‌اکنون با سنگ مرمر بازسازی و مفروش شده است
خدمات این مسجد قدیمی در دوران کرونا
کار عمرانی موجب نشده تا این امام محله جوان از خدمات اجتماعی به خصوص در این ایام کرونا هم غافل شود. او باهماهنگی با بزرگان محله و جمع‌آوری کمک‌های مردمی از خیرین، در ایام کرونا چندین مرتبه بسته‌های معیشتی اعم از مرغ و مقدار زیادی گوشت گوسفند تهیه و میان مردم نیازمند توزیع کرده است. همچنین از محل درآمد وقفیات مسجد نیز بیش از ۳۵ میلیون تومان، بسته ارزاق تهیه و میان نیازمندان توزیع کرد. او می‌گوید: «محله چهار منار ۸۴ شهید دارد که تلاش کردیم در این ایام به حد توان و مقدور بودن به این خانواده‌ها سربزنیم و در صورت نیاز مشکلات آنان را برطرف کنیم.»
روحیه جوانی و پیگیری و تلاش این قشر فرصت و ظرفیتی است که اگر در هر بخش و عرصه‌ای به کار گرفته شود می‌تواند آثار و برکات بسیاری داشته باشد. نمونه آن این طلبه ۲۴ ساله است که مسجدی با فراموشی قریب ۳۰ ساله را احیا و بازسازی کرد و توانست مردم را دوباره به شبستان‌های آن برگرداند.
منبع:فارس