عقیق:یکی از زیباترین و کارآمدترین پدیده‌های بعد از شکل‌گیری انقلاب اسلامی، تشکیل بسیج مستضعفین است. ایده و طرح هوشمندانه‌ای که در تاریخ 5 آذر 1358 به فرمان امام خمینی(ره) شکل گرفت. شکل‌گیری بسیج مستضعفین یکی از مهم‌ترین بازوهای اقتدار و بالندگی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آید که در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی، سیاسی در خدمت عموم مردم بوده و مأموریت جذب، آموزش، سازماندهی و به‌کارگیری نیروهای داوطلب مردمی را در راستای تحقّق اهداف و آرمان‌های مقدس و قرآنی انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن بر عهده گرفته است. به منظور تکریم و بزرگ داشت شجره طیبه و گفتمان‌سازی وظایف و رسالت‌های این نهاد مردمی تلاش داریم به برخی از مسئولیت‌های قرآنی این تشکیلات انقلابی اشاره‌ای داشته باشیم.
گفتمان‌سازی اندیشه توحیدی و موحدانه
از جمله مهم‌ترین و ضروری‌ترین مباحث بنیادین در گفتمان‌سازی فرهنگ انقلابی و بسیجی، تقویت و استحکام باورهای موحدانه و توحیدی است. باورهای توحیدی همچون موتور پیشران و قدرتمندی است که حضور به موقع و مسئولیت‌مدارانه را در عرصه‌های سخت برای بسیجی نمونه هموار می‌کنند. اتکا و امید به امدادرسانی خدای متعال موضوعی است که در افکار و عملکرد بسیجی قرآنی نهادینه شده است و امید به موفقیت و پیروزی را در وجود او تقویت میکند. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرکُم وَیُثَبِّت أَقدامَکُم؛[1]ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید! اگر (آیین) خدا را یاری کنید، شما را یاری میکند و گامهایتان را استوار می‌‌دارد». امام خمینی(ره) در خصوص اهمیت و ارزش روحیه و تفکر توحیدی خطاب به جوانان این چنین بیان فرموده است: «و باید جوانان ما بدانند تا معنویت و عقیده به توحید و معاد در کسی نباشد محال است از خود بگذرد و در فکر امت باشد».[2]
گفتمان‌سازی رویکرد اخلاق‌مدارانه
از جمله اصلی‌ترین شاخص‌های فرهنگ بسیجی، تقویت و استحکام مبانی و اصول اخلاقی در زندگی است. در واقع بسیجی نمونه باید تابلوی رفتار و منش اخلاقی در میان مردم باشد؛ طوری که مردم در ارتباطات و مراوده‌ها‌ی خود با آنها اذعان به کمالات اخلاقی آنها داشته باشند. در واقع کسی که عَلم و بیرق بسیجی بودن را بر دوش می‌گیرد باید پیش از اصلاح و تربیت جامعه به دنبال پالایش روح و جان خود از خواهش‌های نفسانی و گرایش‌های مادی باشند، کسی که سرزمین وجود او جولانگاه تمایلات حیوانی است، نه می‌تواند قله‌های فضیلت و کمالات اخلاقی را فتح کند و نه می‌تواند آن‌چنان که شایسته است فاتح قلب‌های مردم باشد و دیگران را به فضایل اخلاقی رهنمود کند.
این چنین افرادی بیشتر موجب بدبینی و دلسردی دیگران در خصوص فرهنگ بسیجی می‌شوند، از این‌رو در فرهنگ روایات از امام علی علیه‌السلام نقل شده است: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً [فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ] فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم؛[3] آنکه خود را در مرتبه پیشوایى قرار مىدهد باید پیش از مؤدب کردن مردم به مؤدب کردن خود اقدام کند، و پیش از آنکه دیگران را به گفتار ادب کند، باید به کردارش مؤدب به آداب کند، و آنکه خود را بیاموزد و ادب کند، به تعظیم سزاوارتر است از کسى که فقط دیگران را بیاموزد و تأدیب کند». لازمه داشتن روحیه اخلاق‌مدارانه، برخورداری از عناصری همچون سعه صدر، انسان دوستی، ایثار و گذشت، تقوا و اخلاص و آخرت‌گرایی و همچنین تقویت معنویت‌گرایی است.
گفتمان استکبارستیزی
یکی از مبانی و استراتژی‌های بنیادین و راهبردی انقلاب اسلامی که ریشه در مفاهیم و معارف قرآنی دارد، موضوع استکبارستیزی در عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی است [4] و فرهنگ بسیجی بر اساس همین مبنا و تفکر شکل گرفته است. از این رو جامعه بسیجی در زندگی باید به نوعی روحیه استکبارستیزی را در وجود خود تقویت کرده و از هرگونه گرایش، خمودگی و سستی در برابر استکبار به شدت اجتناب کند. استکبارستیزی در زندگی بسیجی قرآنی جلوه‌های مختلفی دارد، به طوری که عرصه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی را در بر می‌گیرد؛ به عنوان مثال در عرصه اقتصادی با تحریم کالای کشورهای متخاصم تلاش میکند، مانع تسلط و نفوذ اقتصادی آنان بر بازار و سرمایه داخلی شود، در واقع بسیجی نمونه در این عرصه خود را سرباز اقتصادی جامعه در جنگ تمام عیار اقتصادی دانسته و جانانه به دنبال تقویت و استحکام شریان‌های حیاتی اقتصاد جامعه اسلامی است.
گفتمان عدالت‌خواهی و پیشرفت، یکی دیگر از عناصر و شاخص‌های بسیجی طراز اول انقلاب اسلامی، حرکت و تلاش در جهت گفتمان‌سازی عدالت و پیشرفت است. بسیجی نمونه باید آرمان او گام برداشتن در مسیر پیشرفت و عدالت باشد، در واقع یکی از شروط اصلی تقویت فرهنگ بسیجی، پذیرش چنین گفتمان عدالت‌خواهانه و حق‌جویانه است. برخی قرآن‌پژوهان بر این باورند که آیه 25 سوره مبارکۀ حدید، توجه خاصی به این گفتمان دارد: «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزیزٌ؛[5] ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانى) و میزان (شناسایى حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند؛ و آهن را نازل کردیم که در آن نیروى شدید و منافعى براى مردم است، تا خداوند بداند چه کسى او و رسولانش را یارى مىکند بىآنکه او را ببینند؛ خداوند قوىّ و شکستناپذیر است.»
محورهای گفتمان عدالت و پیشرفت بسیار گسترده است؛ طوری که طیف وسیعی از فعالیت‌های اجتماعی را در بر می‌گیرد. گفتمان عدالت به دنبال مطالبه‌گری حق‌جویانه در تمام عرصه‌های حقوقی، قضایی، اجتماعی، فقرزدایی، رشد اقتصادی و... است تا ریشه ظلم و بی‌عدالتی در جامعه برچیده شود. به طور قطع و یقین بدون ریشه‌‌کن شدن ظلم و بی‌عدالتی در این موارد پیشرفت و شکوفایی که مورد انتظار فرهنگ و اندیشه اسلامی است محقق نخواهد شد؛ پس بسیجی نمونه باید بر اساس چنین استراتژی و راهبردی عدالت‌خواهانه در جامعه حرکت کند.
* حجت‌الاسلام علی بیرانوند استاد حوزه علمیه قم
پی‌نوشت:
[1]. سوره مبارکه محمد آیه 7.
[2]. صحیفه امام خمینی(ره)، ج3، ص322.
[3]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص480، حکمت 73.
[4]. سوره مبارکه توبه، آیه 73.«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ؛ اى پیامبر، با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنان سخت بگیر، و جایگاهشان دوزخ است، و چه بد سرانجامى است».
[5]. سوره مبارکه حدید آیه 25.
منبع:تسنیم