مذهب شیعه امامیه در طول حیات پر برکت خود، فراز و فرودهای بسیاری را پشت سر گذاشته است، اما آنچه این مکتب ربانی را از دیگر مذاهب اسلامی متمایز کرده، غنای معرفتی و تأثیرگذاری معنوی آن از زمان شکل‌گیری تا کنون بوده است. بر اساس اسناد و روایات به دست آمده، عبارت شیعه برای اولین بار توسط نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم به رهروان راستین آن حضرت و جانشینان برحقش که هدایت و راهبری مسلمانان را بر اساس موازین الهی برعهده داشتند، اطلاق می‌شده است.
از مهمترین ویژگی‌های این مذهب، اعتقاد به دوازده امام معصوم و وجود امامی است که حجت خدا و منجی بشریت بر روی زمین خواهد بود. پیروان این طریقت که از مهمترین نحله های اسلامی تمام اعصار به شمار می‌آید، با ادله متقن و مستدل، رهبران معنوی خویش را شناخته و معتقدند که سخن پیامبر اکرم (ص) در خصوص جانشینی امام علی (ع) و سلاله پاکش، محصور به زمان خاصی نیست و ریشه در وحی و الهامات ربوبی دارد و به استناد نص صریح قرآن مجید با شناخت و اطاعت از ایشان دین تکامل می‌یابد. این گروه از شیعیان همواره به منصوص بودن دوازده امام از سوی پیامبر صلواة الله علیه اعتقاد داشته و وصیت ایشان مبنی بر عدم انفصال از قرآن کریم و تمسک به اهل‌البیت علیهم‌السلام را مشی و سر لوحه عمل خود قرار داده‌اند تا با شناخت کامل از دین، در روز قیامت از اهل نجات و رستگاران باشند.
آنها یقین دارند که اگرچه پیشوایان معصوم دریافت‌کننده وحی نیستند، اما ارتباط نزدیکی با خدا داشته و اعتقاد به امامت را باور به هدایت الهی می‌دانند. لذا همواره سعی نموده‌اند برای مصون ماندن از معصیت و اشتباه، گفتار و کردار نبی خدا و ائمه اطهار علیهم‌السلام را به عنوان الگویی برای جامعه بشری، صیانت، عمل و منعکس نموده و برای عدم گمراهی و هدایت در مسیر الی‌الله، بر کتاب مقدس قرآن و اهل‌البیت (ع) تشبث جویند. چرا که آن بزرگواران انسان‌هایی آگاه به امور و علوم بودند که بر اساس دستورات باری تعالی برگزیده شدند تا علاوه بر اقامه شریعت و حکومت ربانی بر جهان، معنای تأویلی قانون الهی را به امت خویش ابلاغ نمایند.
با این وجود، در طول تاریخ پر برکت اسلام و پس از رحلت رسول عظیم‌الشأن، گروه‌های متعددی از شیعیان طلوع و غروب کردند که امروزه تنها، مذاهب سه‌گانه دوازده‌امامی، اسماعیلی و زیدی حیات دارند و مذهب امامیه بیشترین گروندگان و مریدان را در دنیا دارا است. علی‌ایحال با توجه به مطالعات دینی و تاریخی می‌توان عمار یاسر، سلمان فارسی، مقداد بن اسود، ابوذر غفاری و … را در زمره نخستین کسانی دانست که به یاری و همراهی حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) شتافتند و نصوص امامت را به نسل‌های بعدی منتقل کردند. در واقع با حمایت آنان بود که بر شمار شیعیان آن حضرت افزوده شد و علوی نام گرفتند و این جهاد معنوی منسجم تا پایان قرن اول هجری ادامه یافت. پس از آن در عصر امام صادق (ع) فرقه دیگری از مکتب تشیع به نام زیدیه یا چهار امامی شکل گرفت و تا قرن سوم هجری در عرصه‌های سیاسی و مذهبی حضور جدی یافت.
لذا از این زمان، شیعه امامیه به شیعه دوازده امامی تغییر یافت تا بیانگر تفاوت این گروه از فرقه زیدیه باشد، این تبدل موجب شد تا شیعه دوازده امامی که امامت زید بن علی بن الحسین را مردود می‌دانستند از سوی فرقه زیدیه، رافضی خوانده شوند. با آغاز غیبت کبرای امام دوازدهم (ع) در قرن سوم و چهارم هجری نیز انشعاب دیگری در مذهب شیعه با عنوان اسماعیلیه یا شیعه هفت امامی شکل گرفت که با ظهور این فرقه، شیعه اثنی عشری که برخلاف سایر فرق شیعه معتقد به وجود امام غایب به عنوان حجت خدا بر روی زمین بود و این عقیده از ویژگی‌های مهم این گروه شیعی به شمار می‌رفت، در مقابل شیعه اسماعیلیه قرار گرفت و بدین ترتیب مذهب تشیع به شاخه‌ها و فرق متعددی تقسیم شد.
با این وجود، علی رغم تعدد مذاهب شیعی و محدودیت‌های به وجود آمده از سوی دستگاه‌های حاکمه نه تنها خللی در رشد و گسترش مذهب امامیه ایجاد نشد بلکه این آئین حقانی و باورهای بنیادین آن که مبتنی بر تفسیر قرآن و سنت بود و ریشه در عصر پیامبر (ص) و جانشینان برحقش داشت، از طریق این قائدان الهی پشت به پشت تداوم و توسعه یافت. لذا در پاسخ به معاندین و جاهلانی که شیعه اثنی‌عشری را کتمان و یا به علت قلت مریدانش غیر قابل اعتناء می‌دانند، اینگونه احتجاج می‌شود که با وجود برخی اختلافات میان مذاهب شیعه و سنی، در صحاح سته (صحیح و سنن) اهل سنت به احادیثی از رسول‌الله برمی‌خوریم که آن حضرت، تعداد خلفای خود را، از قریش و دوازده تن معرفی کرده و برای آنان اوصافی را برشمرده‌اند و همه امت نیز بر ایشان وحدت نظر دارند.
لذا این اوصاف بر انطباق دوازده خلیفه بر دوازده امام معصوم تصریح و تأکید دارد. همچنین بر اساس آیات و روایات بیّن و فراوان اسلامی و تأیید برخی علمای یهودی و مسیحی، در اصل کتاب مقدس ادیان یهود و نصاری با وجود در دسترس نبودن آنها، اسامی و فضائل حضرت ختمی مرتبت و ائمه معصومین علیهم‌السلام که در ابتدای دعوت خویش امتی قلیل داشتند و به مرور فزونی یافتند، درج شده است.
اگرچه نسخ کنونی تحریف شده است، اما در برخی نسخ موجود از جمله انجیل برنابا و تورات، دلالت‌ها و جملاتی بر ظهور پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) ارائه شده است، که از جمله آن، سخن پروردگار در برنابا است که فرمود، راست می‌گویم پسر ابراهیم همان اسماعیل بود که واجب است از نسل او بیاید مسیا (محمد) که ابراهیم به او وعده داده شده بود همه قبایل زمین او برکت یابند، و نیز بشارت خداوند به حضرت ابراهیم (ع) در تورات مبنی بر پدید آمدن دوازده رئیس (امیر) و امتی عظیم از تبار حضرت اسماعیل (ع) و ….
بنابراین ضمن اینکه براهین فوق بر حقانیت و مشروعیت مذهب دوازده امامی صحه گذارده است، به برکت وجود نازنین آن بزرگواران، این شریعت الهی در سایه تلاش‌ها و مجاهدت‌ها مقدمه و زمینه‌ای بر ظهور رسمی مذهب شیعه اثنی عشری در نظام تازه تأسیس شیعی عصر صفوی و تداوم آن شد، به گونه‌ای که نقطه اوج این جریان معنوی در نظام مقدس انقلاب اسلامی ایران نمود و تجلی یافت.
منبع:مهر