عقیق: «علم» عبارت است از صورتی كه از اشیا در ذهن حصول پیدا می كند. تا وقتی كه انسان نسبت به اموری علم پیدا نكرده، آنها پیش انسان مجهول و تاریك هستند، اما وقتی كه صور اشیا پیش نفس انسان حاصل شد انسان نسبت به آنها روشنایی می یابد و نورانیتی در ذهن انسان حاصل می شود. از این رو فرموده اند علم نوری است كه خداوند در دل هر كس كه بخواهد واریز می كند.

ویژگی های علم

- علم وسیله سعات و كمال انسانیت است البته علمی كه با خشیت و حلم و بردباری و عمل قرین گردد.
- علم و معرفت بهترین و سیله برای قرب به حق است.
- علم غذای روح است. روح هر چه بیشتر از این غذا بهره مند شود، هم بیشتر لذت می برد و خشنود می شود و هم قوی تر می گردد. چنانكه بدن نیز از غذای مخصوص خود قوی تر می شود، با این تفاوت كه بدن از غذاهای لذیذ خود كم كم خسته می شود، اما روح از غذاهای لذیذ خود نه تنها هرگز خسته نمی شود بلكه بیش از پیش تشنه تر می گردد.
- امتیاز بنی آدم از هم دیگر به وسیله علم و معرفت است.
-هر قدر علم و معرفت انسان بیشتر شود، به همان اندازه و به همان نسبت از عالم حیوانیت دورتر می شود و هر قدر جهل انسان بیشتر باشد به همان اندازه با حیوانات هم سنخ تر می گردد.

بر همین اساس اسلام برای علم و معرفت بی نهایت ارزش و اعتبار قائل شده است و برای كسب وتحصیل آن بسیار تشویق و تحریض نموده است. در این باره آیات زیادی در قرآن شریف و روایات فراوانی از خاندان عصمت و طهارت(ع) به ما رسیده است به طوری كه علمای اسلام كتاب های فراوانی در زمینه علم عالم، متعلم، تعلیم و تعلم نگاشته اند. ما نمونه ای از آیات كریمه و روایات شریفه را ذیلا بیان می كنیم.

آیات قرآن

1) از بندگان خدا تنها دانایانند كه از او می ترسند.
2) به هر كسی حكمت داده شود، به یقین خیری فراوان داده شده است.
3) قرآن شریف، خود كتاب علم است و اولین آیات خود را با علم شروع كرده و فرموده است: بخوان به نام پروردگارت كه آفرید انسان را از علق آفرید. بخوان و پروردگارتو كریم ترین كریمان است. همان كس كه به وسیله قلم آموخت. آنچه را كه انسان نمی دانست به تدریج به او آموخت.
4) آیا كسانی كه می دانند و كسانی كه نمی دانند یكسانند؟

روایات

رسول خدا(ص) می فرماید: علم جویی بر هر مسلمانی فریضه وواجب است و نیز فرمودند: زگهواره تا گور دانش بجویید.

علی(ع) می فرماید: مرتبه كمال دینداری علم جویی و عمل كردن به آن است و بی گمان علم جویی از جست و جوی مال و ثروت واجب تر است. و نیز فرمودند؛ مردم سه دسته اند؛ دانایی كه شناسای خداست، آموزنده ای كه در راه خدا رستگاری كوشاست و فرومایگی رونده به چپ و راست كه در هم می آمیزند و هر كه بانگی زند از او تبعیت كنند و با هر بادی به جانبی روانه شوند.

امام علی (ع) همچنین می فرمایند: علم به هفت دلیل از مال و ثروت بهتر است؛ اول كه آن علم میراث انبیا و ثروت میراث فرعونیان است. دوم آن كه علم از بخشیدن كم نگردد ولی ثروت با بخشش كاهش می یابد. سوم آن كه ثروت به نگهبانی محتاج است ولی علم، خود عالم را نگهبانی می كند. چهارم آنكه علم حتی با مرگ عالم از او جدا نمی شوند و با او به كفن وارد می شود،ولی ثروت در دنیا می ماند. پنجم آن كه ثروت هم برای مومن قابل دستیابی است و هم برای كافر، ولی علم جز برای مومن حاصل نگردد. ششم آن كه همه مردم در امور دینی خود به عالم نیازمندند، ولی به ثروت نیازمند نیستند، هفتم آن كه علم، آدمی را بر عبور از پل صراط قوت می بخشد ولی چه بسا ثروت،آدمی را ازآن باز دارد.

امام باقر(ع) می فرماید: دانشمندی كه علم و دانش او سودمند باشد، از هفت صد عبادت پیشه برتر است. امام صادق(ع) نیز می فرمایند: دوست داشتم كه بر سر یارانم شلاقی باشد تا این كه در دین تفقه یابند.

امام رضا(ع) می فرمایند: بی گمان علم مایه حیات دل ها و رهایی از جهالت است و مایه روشنی بینش ها از تاریكی و قدرت بدن ها و رهایی از ضعف و ناتوانی است.

منبع: ابنا

211008