عقیق: روز 23 ذی‌القعده روز زیارتی امام رضا علیه‌السلام است، از این‌رو در این نوشتار به بررسی ثواب و جایگاه زیارت این امام رئوف خواهیم پرداخت، قبل از آن لازم است، به این نکته توجه کنیم؛ یکی از حقوقی که ائمه اطهار علیهم‌السلام بر گردن شیعیان خویش دارند، موضوع زیارت مرقدهای پاک ایشان توسط پیروانشان است، آنچنان که امام رضا علیه‌السلام در این زمینه می‌فرماید: «هریک از امامان معصوم علیهم‌السلام بر گردن دوستان و شیعیان خود پیمان و عهدی دارند و وفای کامل به آن پیمان و ادای نیکوی آن عهد، زیارت مرقدهای مطهر آنان است. پس هر کس از سر میل و رغبت به زیارت و اعتقاد به آن چه آنان گرایش داشتند، به زیارت بشتابد، روز قیامت ائمه علیهم‌السلام شفیعان او خواهند بود.»[1]
برای برپایی این حق لازم است که انسان شناخت صحیحی نسبت به ثواب زیارت داشته باشد؛ زیرا معمولاً انسان‌های عادی برای انجام عمل نیازمند انگیزه‌های قوی هستند، از این‌رو روایات متعددی در مورد ثواب زیارت وجود دارد که می‌تواند این بُعد را تقویت کند، در این میان زیارت امام رضا علیه‌السلام نیز از این قاعده مستثنی نیست، در ادامه به نمونه‌هایی از این روایات اشاره می‌کنیم.
الف: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله: «پاره‌ای از تن من در خراسان دفن خواهد شد که هیچ گرفتاری نیست مگر آنکه با زیارت او خداوند مشکلش را حل کرده و هیچ گناهکاری نیست مگر آنکه خدا گناهش را می‌بخشد.»[2]
ب: امام باقر علیه‌السلام: «فرزندی از فرزندان موسی که اسمش هم‌نام امیرالمؤمنین است؛ در زمین طوس که بخشی از خراسان است؛ دفن می‌شود. او غریب است و به وسیله سم کشته شده و هر کس که او را با معرفت زیارت کند از طرف خداوند مشمول پاداش مجاهدان صدر اسلام قبل فتح مکه می‌شود.»[3]
ج: در حدیثی دیگر امام رضا علیه‌السلام با علم غیبی که داشته‌اند می‌فرماید: «هر کس مرا در این بقعه زیارت کند مانند کسی است که رسول خدا را زیارت کرده و خداوند پاداش هزار حج صحیح و هزار عمره مقبوله به او می‌دهد و من و پدرانم شفیعان او در روز قیامت هستیم.»[4]
د: فردی خدمت امام جواد علیه‌السلام رسید و پرسید: فدایت شوم؛ زیارت حضرت رضا پر فضیلت‌‌تر است یا زیارت اباعبدالله الحسین؟ حضرت فرمودند: «زیارت پدرم پرفضیلت‌تر است. زیرا همه مردم امام حسین علیه‌السلام را زیارت می‌کنند و پدرم را تنها خواص شیعه زیارت می‌کنند.»[5]
ه: امام رضا علیه‌السلام: «هر کس مرا که از منزل و کاشانه به دور افتادم زیارت کند؛ در روز قیامت در سه جایگاه به سراغش می‌روم تا او را از ترس و سختی آن مکان‌ها خلاص کنم؛ هنگام دادن نامه اعمال به دست راست و چپ و در عبور از صراط و نزد حسابرسی و میزان.»[6]
آنچه در این احادیث باید به آن توجه شود این است که بهره‌مندی هر شخصی از این ثواب‌ها متفاوت است، به این معنا که اینگونه نیست که تمام این ثواب‌ها برای تمام افراد تحقق پیدا کند، زیرا بنا بر روایات دیگر که در این زمینه بیان شده، بهره‌مندی هر فردی بر اساس مقدار عقل و معرفتی است که دارد، به همین خاطر در برخی از همین روایات مانند روایت دوم تصریح شده است که اگر فردی با معرفت زیارت کند از این ثواب سود خواهد برد.
اکنون این سؤال به ذهن می‌رسد که منظور از عارف به حق یعنی چه!؟ آیا منظور همین است که ما بدانیم که امام رضا علیه‌السلام امام هشتم، فرزند موسی بن جعفر علیه‌السلام و .... است!؟ یا چیزی فراتر از این منظور ائمه اطهار علیهم‌السلام است، به طور قطع مقصود اولی نیست، زیرا افراد زیادی هستند که این نوع شناخت را نسبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام دارند و ما قطعاً می‌دانیم که از این نوع ثواب‌ها محروم هستند، بلکه مقصود همان‌گونه که امام صادق در پاسخ به یکی از یاران خویش فرمود این است که انسان بداند که «امام مفترض الطاعه (اطاعت او واجب است) و غریب و شهید است.»[7]
این مفترض الطاعه بودن، شاه‌کلید بهره‌مندی از ثواب زیارت امام رضا علیه‌السلام است، به این معنا که اگر شخصی می‌خواهد به این ثواب‌ها دست یابد، باید امام را الگوی خویش قرار داده و از وی متابعت کند در حقیقت زیارت امام رضا علیه‌السلام ــ که نشانه محبت به ایشان است ــ به همراه اطاعت از ایشان انسان را به سر منزل مقصود می‌رساند، و از سوی دیگر اهل‌بیت علیهم‌السلام ذوب در خدای متعال بوده‌اند؛ از این‌رو اطاعت از ایشان اطاعت از خدای متعال است، به همین خاطر اگر شخصی می‌خواهد از ثواب زیارت اهل‌بیت بهره‌مند شود باید تلاش کند در حد توان خویش خدای متعال را اطاعت کند، از این رو ائمه اطهار در روایات متعددی به این نکته اشاره کرده‌اند؛ به عنوان نمونه امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: «مبادا عمل صالح را به بهانۀ دوست داشتن آل محمد صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم رها کنید و مبادا محبت ایشان و تسلیم در برابر اوامرشان را به اتکای عبادت و عمل نیکوی خود از دست بدهید؛ زیرا هیچ‌کدام از این دو، به تنهایی قبول نمی‌شود.»[8]
امام باقر(علیه‌السلام): «هر که مطیع خدا باشد، دوست و شیعۀ ما است و هرکه نافرمانی خدا کند، دشمن ما خواهد بود و ولایت ما به جز با عمل کردن و پرهیزکاری به دست نمی‌آید.»[9]
نویسنده: حجت‌الاسلام محمدعلی کمالی‌نسب استاد حوزه علمیه
پی‌نوشت:
[1]. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، دفتر انتشارات اسلامى، 1413 ق، ج2، ص: 577
[2]. من لا یحضره الفقیه،] ج2، ص: 583.
[3]. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 583.
[4]. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 585.
[5]. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 582.
[6]. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 584.
[7]. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 584.
[8]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق، ج75، ص: 347.
[9]. بحار الأنوار، ج67، ص: 98.