عقیق:متاسفانه این امروز‌ها اخباری از رادیو و تلویزیون با موضوع رشوه، فساد‌های مالی و پولشویی به گوش می‌رسد که در میان همه مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم، دردی بر درد‌های آن‌ها می‌افزاید؛ عمل قبیحی که هم شرع آن را مردود می‌داند و هم قانون.
این امر باعث شده موضوع سوالات شرعی این هفته را در همین باب مطرح کنیم که حکم رشوه دهنده و رشوه گیرنده چیست؟، آیا رشوه دادن استثناء دارد؟، آیا می‌توان با تغییر نام رشوه به هدیه مشکل آن را برطرف کرد؟ و یا اینکه پول دریافتی از رشوه اگر حرام است، باید با آن چه کرد؟
پاسخ این سوالات و دیگر سوال‌هایی که شما مطرح کردید را از حجت الاسلام والمسلمین مهدی آذری طوسی جویا شدیم و نگاهی به فتوای مراجع تقلید عظام دراین‌باره داشتیم.
به طور کلی باید گفت جائز نیست و به هیچ نحوى نمی‌توان آن را حلال کرد. فرقی میان نماینده و غیر نماینده وجود ندارد و در اینجا در صورت تحقق شرایط، وظیفه نهی از منکر بر گردن مکلفین است. یعنی اگر کسی متوجه دادن یا گرفتن رشوه شود باید تذکر به آن فرد یا افراد تذکر دهد.
همچنین در مواردی هم که به کارمندانی که شغلشان از قبیل مامور خرید است اگر فروشنده هنگام خرید تخفیف بدهد باز این تخفیف برای مجموعه خواهد بود و موظف‌اند که آن را دریافت کرده و به اموال مجموعه اضافه کنند، نه اینکه براى خود اخذ کنند.
تولید کننده و فروشنده نیز در صورت مطالبه مامور خرید، باز نباید به او هدیه بدهد.
پاسخ سوالات شرعی درباره احکام «رشوه» از نظر آیت الله خامنه‌ای
مدیر بخش مالیات از مأمور محاسبه کننده درخواست نموده است که از میزان مالیات یکی از شرکت ها مقداری کم کند، با توجه به اینکه اگر از این کار امتناع بورزد، مشکلات و گرفتاری‌های سختی برای او پیش خواهد آمد، آیا اطاعت از دستور مدیر توسط مأمور مذکور در چنین مواردی واجب است؟ و آیا می تواند در برابر اجرای این دستور پولی را دریافت کند؟
در این‌گونه امور باید مطابق ضوابط و مقرّرات قانونی عمل شود و تخلّف از آن جایز نیست. اعم از اینکه رایگان باشد یا در مقابل گرفتن وجه.
هیچ‌یک از مراجعه کنندگان به ادارات حق ندارند برای انجام کار خود پول یا خدمتی را به‌طور غیرقانونی به کارمند اداری که مکلّف به خدمت به مراجعین است، ارائه دهند، همچنین کارمندان ادارات هم که از نظر قانونی موظف به انجام کار مردم هستند، حق ندارند هیچ‌گونه مبلغی را به‌طور غیرقانونی در برابر انجام کار مراجعه کنندگان درخواست و یا دریافت کنند و جایز نیست در این مال تصرّف نمایند، بلکه باید آن را به صاحبانش باز گردانند.
اگر این هدایا منجر به تبعیض در انجام خدمات بانکی به مشتریان شود و در نهایت باعث فساد و از بین رفتن حقوق دیگران گردد، مشتریان نباید آن هدایا را به کارمندان بدهند و کارمندان هم حق گرفتن آن‌ها را ندارند.
پاسخ سوالات شرعی درباره احکام «رشوه» از نظر آیت الله سیستانی
اگر هدف مشروع باشد و موجب تضییع حق کسی نشود اشکال ندارد و سایر عناوین همان حکم را دارد.
جایز نیست.
اگر وظیفه اولیای امور این است که کار او را راه اندازی کنند، ولی این کار را بدون گرفتن مبلغی نمی‌کنند، دادن مال برای استحصال حق جایز است هرچند گرفتن آن برای اون شخص حرام است.
پاسخ سوالات شرعی درباره احکام «رشوه» از نظر آیت الله مکارم شیرازی
قبول این تسهیلات در صورتى جایز است که نوبتى را ضایع نکنند و حقّى را باطل نکند.
شخص شرورى به شخص دیگرى مى گوید: «این قدر پول بده تا تو را اذیّت نکنم» به اصطلاح باج خواهى مى کند یا گاهى انسان کارى دارد که باید فلان شخص انجام دهد، مى گوید: «این قدر بده تا زود انجام دهم وگرنه کارت را به تأخیر مى اندازم»، یا شخصى مى داند که مورد آزار فرد شرور واقع مى شود و یا اگر چیزى ندهد مدّتى معطّل خواهد شد و این خود موجب خرج هاى دیگر خواهد بود. در این صورت و بدون آن که شخص مورد مثال چیزى بگوید، مبلغى به او مى پردازد، بفرمایید دادن چنین وجهى براى دهنده، رشوه محسوب مى شود؟
دادن وجه براى رفع شرّ شرور، هرگاه راه دیگرى براى خلاصى از دست او نباشد اشکالى ندارد، و همچنین براى انجام کارى که حقّ مشروع است؛ ولى گرفتن این پول‌ها براى گیرنده جایز نیست.
منبع:باشگاه خبرنگاران