عقیق:حجت‌الاسلام عباس مجد (کارشناس علوم دینی): کلمه «عید» که از «عُود» گرفته شده به معنای «بازگشت» است که مصدر آن «عَود» می‌باشد و «فطر» به معنای جوانه زدن، شکافته شدن و رویش است و عید فطر به معنای رویش مجدد و نو شدن و رشد دوباره می‌باشد.
کلمه «عید» در قرآن:
کلمه «عید» یک مرتبه در آیه 114 سوره «مائده» در مورد حضرت عیسی که از خداوند متعال طلب مائده و غذای بهشتی می‌نماید از باب اینکه نزول این غذا معجزه و نشانه‌ای باشد برای حواریون از گذشتگان تا آیندگان آمده است.
خداوند در این آیه اینگونه می‌فرماید: قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنزِلْ عَلَیْنَا مَآئِدَةً مِّنَ السَّمَاءِ تَکُونُ لَنَا عِیدًا لِّأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآیَةً مِّنکَ وَارْزُقْنَا وَأَنتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ
با توجه به این موضوع با یک پیشینه تقریباً یک ماهه شروع رمضان الکریم با تلاوت قرآن مجید به صورت فردی و جمعی، روح انسان در کتاب انسان‌ساز قرآن کریم پالایش یافته و از تطهیر قرآن، مطهر و پاکیزه می‌شود.
دعاهای روزانه:
دعاهای روزانه ماه‌های مبارک رمضان همچنین دعای ابوحمزه ثمالی، دعای مجیر و دعای جوشن کبیر که با اسماء جلاله خداوند شروع می‌شود با تعابیری روح انسان را جلا می‌دهد و به انسان می‌فرماید: «رهایی از صفات زشت و حرکت به طرف صفات و ملکات رحمانی تنها راه نجات شما می‌باشد.»
استحاله روح از شاهراه معرفت خداوند
تکرار و یادآوری این توجهات و تذکرات، روح انسان را از صافی معرفت عبور داده و دو مطلب مهم را به عنوان عیدی ماه کریم به بندگان خداوند اعطا می‌کند.
موضوع اول اینکه رویش و نمو مجدد میسر نمی‌شود مگر با استحاله روح از شاهراه معرفت خداوند و ترک معاصی و اشتباهاتی که انسان در طول یک سال بدانها مبتلا بوده و کسب معرفت و گرویدن به صفات معنوی که وجه‌الضمان آرامش انسان می‌باشد.
قال رسول‌الله (ص): «لیس عید لمن لَبِسَ الجدید ولکن العید لمن امن للوعید.» عید آن نیست که انسان فقط لباس نو بپوشد بلکه عید اصلی برای کسی است که از وعده عذاب الهی در امان باشد.
توجه به اعمال جمعی و تشویق مردم به اتحاد
موضوع دوم توجه به اعمال جمعی و تشویق آحاد مردم به اتحاد و با هم بودن فارغ از رنگ‌های مذهبی و اعتقادی و ایجاد صمیمت قلوب و عشق ورزیدن به یکدیگر بدون درنظر گرفتن تفاوت‌ها؛ در حالی که انسان از پالایشگاه معرفت خداوندی عبور کرده با وجودی نورانی توجه به یک سال آینده می‌کند یعنی مقدرات شب‌های قدر و آنچه در یک سال آینده به تبعیت این نفس بی‌آلایش و روحانی نصیب انسان می‌گردد.
با تکیه به توشه یک ماه رمضان‌الکریم گناه کردن سخت‌تر از گناه نکردن می‌شود، روحی که از سرکشی افتاده پا به رکاب معرفت خداوندی گذاشته «کل یوم لا یعصی الله فیه، و هو عید»؛ به واقع روزی که مؤمن گناه نکند آن روز عید است.
ترس حاکمان ظالم از اتحاد در «عید»
اما «عید فطر» لحظه آغاز است که از زمان حضرت رسول (ص) و پس از آن ایشان و حضرات معصومین به اقامه نماز می‌پرداختند که گاهی در فطره‌های زمانی گوناگون، دشمنان اسلام از قدرت‌نمایی مسلمانان و این شکل اتحاد به هراس آمده و از اقامه نماز توسط این بزرگواران جلوگیری می‌نمودند، به طور مثال در زمان حضرت رضا (ع) مأمون از اقامه نماز توسط ایشان جلوگیری نمود.
با مطالعه تاریخ می‌توان گفت که در برهه‌ای از زمان حکومت‌های مختلف از جلوه‌گری اتحاد و ایمان جمعی مؤمنین و اشکال مختلف ممانعت می‌نمودند تا با این حرکت از رشد جوامع اسلامی جلوگیری کنند، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره)، حضور مردم در اشکال مختلف عبادی رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته که هر ساله به اشتیاق مردم و حضور ایشان افزوده می‌شود که جلوه‌گری این شور و شوق در روز عید فطر به امامت ولی امر مسلمین حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تبلوری معنادار پیدا می‌کند، چرا که قبولی طاعات و عبادات ارتباط مستقیم به فهم و درک ما از ولایتمداری (تولی و تبری) دارد. ظرفیت و فهمی که تمام معانی مذکور برای ارتقا و رشد آن به ما کمک می‌کند.
وداع با ماه میهمانی خداوند و اعمال عید فطر
با اتمام ماه مبارک رمضان و وداع با ماه میهمانی خداوند، اعمال عید فطر و شب اول ماه شوال آغاز می‌شود که احادیث بسیاری در فضیلت این شب و اعمال آن وارد شده است؛ شبی که کمتر از «لیلة‌القدر» نیست. ابتدا غسل در وقت غروب آفتاب و احیاء آن به نماز و دعا و استغفار و مسئلت از خداوند به توبه و همچنین دعاهای وارده در کتاب شریف مفاتیح‌الجنان.
پرداخت زکات فطریه:
بر اساس اعلام مراجع عظام سه کیلوگرم از قوت غالب، غذایی که در اغلب موارد از آن ارتزاق می‌کنیم، به منظور کمک به مستمندان. پرداخت فطریه متوجه تمام افراد از هر سن و سال می‌باشد؛ از کودک یک روزه تا مرد و زن 120 ساله. در پرداخت فطریه توجه به اتحاد نیز مورد تأکید قرار گرفته است و همه در پرداخت این امر برابرند.
منبع: فارس
211008