عقیق:محدویت‌های دینی با توجه به قانون هر کشوری وجود دارد. در این میان یک مرکز تحقیقاتی در آمریکا بر اساس شاخص‌های خود به بررسی وضعیت محدویت‌های دینی در کل جهان از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ بالاخص کشورهای آسیای میانه و غرب آسیا اقدام کرده است که می‌تواند مورد دقت قرار گیرد. بدیهی است که این قرائت آمریکایی با این معیار و ارزیابی، از نظر کشورهای مورد بحث مورد تأیید نباشد. بنابراین آنچه که در ادامه مشاهده می‌کنید، گزارش مرکز تحقیقاتی Pew Research Centre آمریکا است.
این مرکز تحقیقاتی آمریکا نتایج بررسی‌ها و تحقیقات گستره خود با موضوع «دین و محدودیت‌های آن در سراسر جهان» را منتشر کرده است. این گزارش بر اساس منابع قابل‌دسترسی عمومی و با درصد بالای ارجاعات و استنادها از جمله گزارش‌های سالیانه وزارت امور خارجه آمریکا و کمیسیون دولتی این کشور فعال در امور آزادی دینی، نیز گزارش‌ها و مقالات مراجع اروپایی، آژانس‌های سازمان ملل متحد و همچنین سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد مستقل انجام‌گرفته است. داده‌ها و آمارهای این گزارش هر سال مورد تحلیل قرار می‌گیرد، اما این بار نگارندگان تصمیم گرفتند تحولات دینی را طی سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۰۷ بررسی کنند.
این گزارش بر مبنای ۲ شاخص اصلی: شاخص محدودیت‌های دولتی (Government Restrictionsنمایه –GRI) و شاخص خصومت‌های اجتماعی ناشی از دین (Social Hostilities نمایه) انجام شده است. هریک از این شاخص‌ها چهار معیار دارد:
طرفداری دولت از برخی گروه‌های مذهبی
قوانین و سیاست‌هایی که آزادی های دینی را محدود می‌کنند
محدودیت‌های دولت نسبت به فعالیت‌های دینی
آزار و اذیت گروه‌های دینی توسط دولت
تهیه‌کنندگان گزارش به این نتیجه می‌رسند که در بازه زمانی ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ (طی ۱۰ سال) محدودیت‌های دولت در حوزه دینی در سراسر جهان به مراتب افزایش یافته است. در سال ۲۰۰۷ فقط ۴۰ کشور جهان محدودیت‌های شدید و فوق‌العاده شدید در حوزه دینی داشته‌اند و در سال ۲۰۱۷ تعداد این کشورها به ۵۲ رسیده و شامل کشورهای پرجمعیتی مانند چین، اندونزی و روسیه شده است.
همچنین در سال ۲۰۰۷ رشد تنفر اجتماعی و خشونت ناشی از دین از جمله آزار و اذیت از سوی اشخاص، سازمان‌ها و گروه‌ها مشاهده می‌شد. در این تحقیق تعداد کشورهای با سطح خصومت اجتماعی از ۳۹ به ۵۶ رسیده است.
کشورهای آسیای مرکزی تصویری جالب ترسیم کرده‌اند: در شاخص محدودیت‌های دولتی کشورهای آسیای مرکزی درصد بالایی را نشان می‌دهند و در شاخص خصومت اجتماعی و دینی برعکس، درصدهای پایین دارند که مایه خوشحالی دارد. به رغم اینکه شاخص خصومت اجتماعی و دینی آسیای مرکزی درصد بالایی ندارد که نشانگر بردباری جامعه نسبت به تنوع دینی است، سیاست دولت‌ها در حوزه دینی هرسال سخت گیری‌های بیشتری را نشان می‌دهد.
انواع محدودیت‌های دولتی
طرفداری دولت از برخی گروه‌های دینی در آسیای مرکزی
تاجیکستان از جمله پنج کشور آسیای مرکزی نمره بالایی (۶.۲ از ۱۰) از نظر شاخص طرفداری دولت از بعضی گروه‌های دینی در سال ۲۰۱۷ داشته است. در جمهوری تاجیکستان مذهب حنفی مهم‌ترین مذهب اهل سنت اسلام رایج در این کشور است. در این کشور دولت تصمیم گرفته است به امامان مساجد به طور ماهیانه حقوق پرداخت کند.
محققان در کشورهای تاجیکستان و ازبکستان گرایشی به سوی رشد طرفداری دولت از گروه‌های دینی دیده‌اند. در قرقیزستان و ترکمنستان بالعکس کاهش توجه دولت به حوزه دینی مشاهده می‌شود. قزاقستان از میان کشورهای منطقه رویکرد و رفتار برابری نسبت به تمام ادیان دارد. این کشور همواره تلاش داشته است خود را در سطح جهانی الگو و نمونه بردباری و احترام به ادیان معرفی کند.
کشورهایی که دولت‌های آن ها برتری یک دین بر سایر ادیان را نشان می‌دهند، عبارتند از افغانستان، بحرین، بنگلادش، یونان، ایسلند، عراق، کویت، مالزی، مالدیو، موریتانی، مراکش، عمان، پاکستان، اراضی فلسطین، عربستان، سودان، بریتانیا، صحرای غربی (کشورهایی که ازنظر شاخص طرفداری دولتی از گروه دینی نمره ۱۰ را گرفته‌اند).
در انتهای این فهرست کشورهای (زیر نمره ۱ از ۱۰) آنتیگوا و باربودا، بنین، بوتسوانا، کنگو، اکوادور، فیجی، گابن، گویان، ژاپن، میکرونزی، نامیبیا، نیوزلند، پالائو، سائو توئه و پرینسیپ، آفریقای جنوبی، تایوان، اوکراین، ایالات‌متحده هستند.
کلیه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (به استثنای لبنان) پیرو یک دین هستند. ۱۷ کشور این منطقه اسلام را به عنوان دین رسمی دولت‌هایشان می‌دانند و دو کشور دیگر دین اولویت‌دار یا دارای امتیازات را دارند. در تمامی این کشورها به استثنای سرزمین‌های اشغالی، اسلام دین غالب است.
از سال ۲۰۰۷ میلادی تعدادکشورهایی که به شخصیت های پرنفوذ دینی، متون و دکترین‌های دینی استناد می‌کنند؛ افزایش یافته است. برای نمونه، دولت ترکیه در سال 2017 قانونی را تصویب کرده است که به موجب آن مقامات دینی (اسلامی) شهرها و استان‌ها مجاز هستند ازدواج‌ها را به ثبت برسانند. ترک‌ها امیدوار هستند که این امر در تسهیل پروسه ثبت ازدواج‌ها مؤثرخواهد بود.؛ اما منتقدان می‌گویند که این مصوبه اصول سکولاریستی قانون اساسی را نقض می‌کند و نیازهای سایر گروه‌های دینی غیرمسلمان را تأمین نمی‌کند.
در سال ۲۰۱۷ در کشورهای با میزان بالای طرفداری دولت از دین، دین رسمی این کشورها اسلام است. این روند تاییدگر نتایج محققان است مبنی بر اینکه از سال ۲۰۱۵ اسلام یکی از رایج‌ترین ادیان دولتی در سراسر جهان شده است. از میان ۴۳ کشور دارای دین رسمی (۶۳ درصد) در ۲۷ کشور اسلام دین رسمی می‌باشد. اما در این فهرست کشورها همه چیز به اسلام بر نمی‌گردد. در کشورهای یونان، ایسلند و بریتانیا مذاهب مسیحی مختلف جزو ادیان رسمی این کشورها به شمار می‌روند. دولت یونان کلیسای پروتستان را به‌عنوان دین غالب مردم می‌داند و پرداخت هزینه‌های آموزش روحانیون، حقوق کشیشان و آموزش دینی در مدارس را بر عهده دارد.
دولت ایسلند کمک مالی و تسهیلات لازم را به کلیسای دولتی و رسمی انجیلی-لوتران ارائه می‌دهد که سایر گروه‌های دینی از آن محروم هستند. در کشور بریتانیا؛ پادشاه (ملکه) حاکم عالی کلیسای انگلیس و عضو این کلیسا است. در سطح کشورها از سال ۲۰۰۷ یکی از درصدهای بالای افزایش طرفداری دولت‌ها از ادیان در کشور ساموآ در حوزه اقیانوس آرام دیده شده است. از سال ۲۰۱۱ آموزش مسیحیت در مدارس دولتی و ابتدایی دولتی این کشور اجباری شده است. این در حالی که در سال ۲۰۱۷ مجلس ساموآ این کشور را مسیحی اعلام کرده بود.
قوانین و سیاست‌های محدودکننده آزادی دین در آسیای مرکزی
در این شاخص، وضعیت دینی کشورهای قزاقستان و ازبکستان، بدترین ارزیابی‌شده است. در طی سال‌های اخیر در منطقه آسیای مرکزی دخالت‌های شدید قانون‌گذاران دولت در حوزه خصوصی و عمومی دینی افراد و ایجاد محدودیت‌های بسیار دیده شده است. در این بخش محققان زبان قوانین ملی در حوزه ادیان و فعالیت‌های مراجع ملی فعال در حوزه دینی را بررسی کرده‌اند.
کشورهای کیپ ورد، کانادا، جامائیکا، میکرونزی، نیوزیلند، پالائو و ترینیداد توباگو نمره زیر یک را در این شاخص به دست آورده‌اند.
قواعد ثبت گروه‌های دینی توسط دولت‌ها در تمامی مناطق جهان اهمیت داشته است. در بعضی موارد دولت‌ها صرفاً گروه‌های دینی مشخص را قبول دارند و نسبت به ثبت بقیه گروه‌ها صرف‌نظر می‌کنند و این گروه‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند. به عنوان‌مثال در کشور اریتره؛ دولت فقط چهار گروه دینی را به رسمیت می‌شناسد: کلیسای پروتستان اریتره، اسلام سنی، کلیسای کاتولیک رم و کلیسای انجیلی لوتران اریتره.
در کشور چین تشکلات دینی میهن‌پرست مجاز پیروان آیین بودا، تائو، اسلام، مسیحیت کاتولیک و پروتستان هستند؛ اما در واقعیت اتفاق افتاده است که دولت چین اعضای گروه‌های دینی ثبت‌شده و ثبت‌نشده را بازداشت، شکنجه و مورد خشونت فیزیکی قرار داده است.
در عربستان سعودی قانون جدید مبارزه با تروریسم در سال ۲۰۱۷ تصویب شده است که طبق آن چالش مستقیم یا غیرمستقیم نسبت به دین یا عدالت پادشاه یا ولیعهد مسئولیت کیفری خواهد داشت. طبق این قانون تبلیغ ایدئولوژی‌های الحادی به هر شکلی، هرگونه تلاش برای زیر سؤال بردن مبانی اسلام و نیز منشوراتی مخالف فقه اسلامی باشد در این کشور ممنوع است و همچنین تغییر و انتخاب دین دیگر غیر از دین اسلام در عربستان سعودی ممنوع اعلام شده است.
محدودیت‌های دولت برای فعالیت گروه‌های دینی و اشخاص
آسیای مرکزی
قزاقستان و ترکمنستان (در کنار کشورهای چین و جزایر مالدیو) از جمله کشورهایی هستند که در آن اغلب برای فعالیت گروه‌های دینی محدودیت‌هایی ایجاد می‌شود. قانون قزاقستان می‌گوید که تولید، انتشار و توزیع کتب دینی فقط پس از تصویب دولت مجاز می‌باشد. از سال ۲۰۱۷ دولت ترکمنستان به افرادی که مظنون به کار تبلیغ دینی باشند، رواید ورود صادر نمی‌کند. دولت این کشور نیز برای ورود کتب دینی ممنوعیت ایجاد می‌کند.
ازبکستان پس از به قدرت رسیدن شوکت میرضیاءیف و تضعیف پیگردهای دینی، از رده کشورهای نقض‌کننده حقوق دینی جهان خارج شده است، اما کماکان کشوری با درصد بالای فشارهای دولت در حوزه دینی تلقی می‌شود. در این کشور همچنان واردات کتاب‌های مسیحی و اسلامی ممنوع است. ممنوعیت حجاب در سطوح مختلف، تعطیل کردن مساجد، محدودیت در انجام عبادت‌ها، خطبه‌ها و نیز سایر محدودیت‌ها متوجه اسلام حنفی مذهب اصلی این منطقه است. در این منطقه دخالت دولت در زندگی دینی خصوصی و عمومی مردم رو به افزایش است. بیشترین درصد را در این فهرست تاجیکستان دارد.
در مجموع ۴۳ کشور جهان از جمله ۱۵ کشور در قاره آفریقا (به استثنای آفریقای شمالی) در این شاخص نمره زیر یک گرفته‌اند. بیشتر کشورهای اروپایی در مسأله پوشش دینی محدودیت ایجاد می‌کنند. این‌گونه سخت‌گیری‌ها شامل داشتن نمادهای دینی یا پوشش مذهبی در عکس‌های مدارک رسمی تا محدودیت‌های ملی برای داشتن پوشش دینی در اماکن عمومی می‌شود. در سال ۲۰۱۷ پنج کشور اروپایی با این محدودیت‌ها مواجه شده بودند اما در سال ۲۰۱۷ این تعداد به ۲۰ کشور رسیده بود. برای نمونه در بوسنی و هرزگوین کارمندان مراجع قضایی حق ندارند علائم و نمادهای دینی در محل کار داشته باشند. خانم‌های کارمند این مراجع نمی‌توانند حجاب داشته باشند. در کشور فرانسه از سال ۲۰۱۱ طبق قانون خانم‌های مسلمان مجاز نیستند، نقاب و برقع را در اماکن عمومی داشته باشند. در سال ۲۰۱۰ در چند شهر کاتالونیای اسپانیا پوشیدن نقاب و برقع در اماکن عمومی نیز ممنوع شد.
تعداد دولت‌های اروپایی که در امور مذهبی یا سایر آیین های دینی مداخله می‌کردند نیز از سال ۲۰۰۷ رو به رشد بوده است. در کشور مولداوی در سال ۲۰۱۲ چند شورای محلی مسلمانان را از انجام عبادت‌های عمومی منع کرده‌اند. در آلمان و اسلوونی گروه‌های مسلمان و یهودی نسبت به دخالت دولت در رسم ختنه‌سوران اعتراض کردند. در خاورمیانه و آفریقای شمالی ۱۸ کشور از میان ۲۰ کشور در سال ۲۰۱۷ خطبه‌های عمومی را ممنوع کرده بودند. این نوع محدودیت‌ها به اقلیت‌های دینی مشخص محدود نمی‌شود.
برای مثال در کشور اردن دولت خطبه‌های امامان در مساجد را زیر نظر داشت و می‌خواست که مبلغان از سخنرانی در خصوص مسائل سیاسی خودداری کنند تا با آشوب‌های اجتماعی و سیاسی و دیدگاه‌های افراطی مقابله شود. دولت اردن موضوعات و متون پیشنهادی را برای خطبه‌های امامان مساجد در سال ۲۰۱۷ منتشر می‌کرد. کسانی که از این توصیه‌ها پیروی نمی‌کردند جریمه می‌شدند و از انجام موعظه‌ها ممنوع می‌شدند. در کشورهای آفریقایی و جنوب صحرا دولت‌ها پوشش‌های دینی را کنترل می‌کنند. در سال ۲۰۱۵ چهار کشور این منطقه از جمله کامرون، چاد، کنگو و نیجریه حجاب اسلامی زنانرا در پاسخ به عملیات انتحاری ممنوع کرده‌اند.
تعقیب‌های گروه‌های دینی توسط دولت
این دسته انواع تعقیب‌ها را از خشونت و تهدید تا اجبار به ترک گروه دینی بررسی می‌کند.
طی ۱۰ سال اخیر تاجیکستان جهشی جدی در این شاخص داشته است. این کشور از یک کشور با بردباری بالا نسبت به گروه‌های دینی تبدیل به یکی از سخت‌گیرترین کشور تعقیب‌کننده گروه‌های دینی تبدیل‌شده است. ازبکستان مانند تاجیکستان جزو کشورهایی است که گروه‌های دینی را مورد تعقیب قرار می‌داد. پیروان گروه‌های دینی غیر سنتی در قزاقستان و قرقیزستان از آزادی بیشتری برخوردار هستند.
از میان ۶۲ کشور ۱۹ کشور در آفریقا، ۱۴ کشور در حوزه اقیانوس آرام کم‌تر از یک نمره در این شاخص به دست آورده‌اند. گفته می‌شود که در کشور چین هزاران مسلمانان ایغور تبار به اردوگاه‌های انضباطی فرستاده می‌شوند. از میانمار گزارش‌های زیادی رسیده است، مبنی بر اینکه در خصوص قوم روهینگیا اقلیت مسلمان در این کشور سوءاستفاده می‌شود.
در سال ۲۰۱۷ مقامات عربستان سعودی محله ۴۰۰ ساله را تخریب و جابجا کردند که اکثر اهالی این منطقه شیعه بودند. دولت عربستان این اقدام را مبارزه با تروریسم عنوان کرده بود. تعقیب‌های ضد اسلامی در اروپا نیز به خصوص در سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۱۴ افزایش یافته است. علت آن را مهاجرت قابل توجه افراد به اروپا در سال ۲۰۱۵ می‌دانند. در کشور هلند نماینده جناح مخالفین به نام گرت اویلدرس مخالفت خود را در خصوص اسلام‌گرایی غرب اعلام کرده و در سال ۲۰۱۵ اقدام اعتراض‌آمیز بر ضد سونامی مهاجران از کشورهای اسلامی برگزار کرد. طبق گفته وی مهاجران اسلامی برای زنان و تمدن غربی خطر ایجاد می‌کنند.
تعقیب گروه‌های دینی در کشور ایران بسیار زیاد است. در این کشور حاکمیت آنان را بهایی (ملحد) می‌داند. این وضعیت در روسیه نیز مشاهده می‌شود که پلیس این کشور به خانه‌ها و معبدگاه‌های اقلیت‌های دینی حمله‌ور می‌شود.
دسته‌های خشونت و خصومت اجتماعی/ خشونت ناشی از احکام دینی
تمام کشورهای آسیای مرکزی بدون استثنا در این شاخص مثبت ارزیابی می‌شوند؛ اما در سال ۲۰۱۷ در این کشورها رشد خشونت ناشی از احکام دینی مشاهده شده است. مسائلی نظیر اجبار به رعایت احکام دینی از سوی برخی اشخاص و گروه‌ها، هتک حرمت، وادار کردن زنان به داشتن لباس مذهبی، زور و ستم به دلیل گرایش به دین دیگر، اجبار به دعا و عبادت و ... در این شاخص دیده می‌شود. در سال ۲۰۱۷ در منطقه آسیای مرکزی هیچ مورد مشابه مشاهده نشده است.
۶۱ کشور در این دسته‌بندی در سال ۲۰۱۷ امتیاز زیر یک گرفته‌اند:
آمریکای جنوبی و شمالی ۲۲ کشور از ۳۵ کشور
آسیا و اقیانوسیه: ۱۱ کشور از ۵۰ کشور
اروپا: ۱۵ کشور از ۴۵ کشور
آفریقای شمالی و خاورمیانه: ۲ کشور از ۲۰ کشور
آفریقای جنوب صحرا: ۱۱ کشور از ۴۸ کشور
بالاترین آمار در دسته‌بندی خشونت و خصومت اجتماعی ناشی از احکام دینی در اروپا ثبت شده است. در سال ۲۰۰۷ شش کشور اروپایی با تنش‌های ناشی از خصومت دینی مواجه شده‌اند. در سال ۲۰۱۷ این آمار تا ۲۵ مورد افزایش‌یافته است (۴۵ کشور اروپایی). در این کشورها معمولاً مسلمانان و یهودیان مورد حمله قرار گرفته بودند.
یک جامعه‌شناس آلمانی محاسبه کرده است که در این کشور گرایش اخیر هزاران نفر به دین مسیحیت بیشتر از ۵۰ سال قبل است. علت آن رشد تعداد مهاجران است. گروه‌های دینی مهاجران را تهدید به اخراج و دیپورت شدن می‌کنند و آنان را برای گرایش به مسیحیت و انجام غسل تعمید و سایر آیین مذهبی وادار می‌کنند. شاهدان یهوه با خشونت در فرانسه و روسیه روبرو شده‌اند.
کلیسای پروتستان روسی اعلام کرد که با گسترش افکار فرق که هیچ ارتباطی به دین مسیحیت ندارند، مقابله خواهد کرد. در کشور بورکینافاسو افراد مسلح معلمان را تهدید به قتل کرده و از آنان خواسته‌اند که قرآن را به شاگردان خود یاد بدهند. در آفریقا افراد را به سحر و جادوگری محکوم می‌کردند و می‌کشتند. آنان نیز افراد را به دلیل گرویدن به مسیحیت به قتل می‌رساندند. طالبان افغانستان روحانیون سنی را برای خطبه‌هایی که از نظر آنان غیر اسلامی بود تهدید می‌کردند و می‌کشتند. در سال ۲۰۱۵ برخی اتباع الجزایری زنان بی‌حجاب را تهدید کردند که عکس‌های آنان را در اینترنت منتشر می‌کنند و یا روی آنان اسید خواهند پاشید.
آسیای مرکزی از نظر جریانات دینی یک منطقه یکپارچه است. تنها در یک استان تاجیکستان پیروان مکتب اسماعیلیه زندگی می‌کنند، اما جمعیت آنان چند ۱۰ هزار است. آن هم در کشوری با جمعیت ۱۰ میلیون نفری. اسماعیلیان در طول قرون متمادی در این منطقه زندگی می‌کنند و در تعامل و هارمونی کامل با جمعیت اهل سنت به سر می‌برند.
کشورهایی که هیچ گونه برخورد و درگیری بین دینی در آن‌ها گزارش نشده و نمره و امتیاز ۱۰ را به دست آورده اند؛ عبارتند از : آفریقای مرکزی؛ مصر؛ هند؛ اسرائیل؛ میانمار؛ نیجریه؛ سوریه؛ تایلند و اوکراین.
۸۵ کشور در این دسته‌بندی در سال ۲۰۱۷ نمره زیر یک به دست آورده‌اند: آمریکای جنوبی و شمالی (۲۵ کشور از ۳۵ کشور)، آسیا و اقیانوسیه (۱۹ کشور از ۵۰ کشور)، اروپا (۱۸ کشور از ۴۵ کشور)، افریقای شمالی و خاورمیانه (۳ کشور از ۲۰ کشور)، افریقای جنوب صحرا (۲۰ کشور از ۴۸ کشور).
آسیای مرکزی
آسیای مرکزی می‌تواند نمونه خوب عدم خشونت دینی برای بسیاری از کشورهای جهان شود. آفریقای جنوبی نیز شاخص‌های خوبی در این طبقه‌بندی داشته است. خوشبختانه در سراسر جهان تنش و خشونت بین ادیان از سال ۲۰۰۷ کاهش یافته است.
اما در جهان کشورهایی (آفریقای مرکزی، هند،رژیم اشغالگر قدس، میانمار) هستند که یا مسلمانان تحت ظلم و فشار قرارگرفته‌اند و یا کشورهایی (مصر) هستند که مسلمانان به یکدیگر ستم می‌کنند و یا کشورهایی (عراق و سوریه) که مسلمانان این کشورها پیروان سایر ادیان را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند. در نیجریه پر جمعیت‌ترین کشور آفریقا تنش بین مسیحیان و مسلمانان ادامه دارد. در عراق و سوریه پس از آزاد شدن برخی مناطق از حضور داعش، نیروهای حکومت و شبه‌نظامیان طرفدار حاکمیت که عمدتاً متشکل از شیعیان بودند، اهل سنت را بازداشت می‌کردند، می‌ربودند و می‌کشتند. در اوکراین کلیسای پروتستان با اداره اسقفی مسکو اختلاف داشت. مسیحیان اوکراین موردحمله قرارگرفته بودند و بعضی کلیساهای این کشور اشغال‌شده بود.
خشونت دینی از سوی گروه‌های سازمان‌یافته در آسیای مرکزی
در این بخش منطقه آسیای مرکزی بهترین مکان برای اقلیت‌های دینی و افراد بی‌دین است، زیرا در اینجا هیچ گروه دینی وجود ندارد که بتواند دیگران را مورد تهدید قرار دهد.
اما در ۲ گزارش بعدی وضعیت کشور تاجیکستان به دلیل حمله نیروهای داعش به گردشگران غربی در تابستان ۲۰۱۸ و اعتراضات زندانیان در شهر وحدت در سال ۲۰۱۹ (که در آن پیروان داعش به دلایل تنفر دینی دو نفر از زندانیان را به قتل رساندند) منفی ارزیابی خواهد شد.
۹۳ کشور در این دسته‌بندی در سال ۲۰۱۷ نمره زیر یک گرفته‌اند: آمریکای جنوبی و شمالی (۲۳ کشور از ۳۵ کشور)، آسیا و اقیانوسیه (۲۸ کشور از ۵۰ کشور)، اروپا (۱۱ کشور از ۴۵ کشور)، آفریقای شمالی و خاورمیانه (۴ کشور از ۲۰ کشور)، افریقای جنوب صحرا (۲۷ کشور از ۴۸ کشور).
در بسیاری از کشورها با سطح بالای خشونت دینی از سوی گروه‌های سازمان‌یافته، گروه‌های شبه‌نظامیان فعال اسلام‌گرا در قلمرو خود دارند. از جمله آن‌ها می‌توان داعش و سایر گروه‌ها در سوریه، القاعده در شبه‌جزیره عربی و یمن، الشباب در سومالی، بوکو حرام در نیجریه، طالبان در افغانستان و حماس در اراضی فلسطین را نام برد. در سال ۲۰۱۷ داعش به مسجد صوفی (۳۱۱ نفر کشته) و کلیساهای قبطی (۴۵ نفر کشته) حمله کرده بود. همچنین تظاهرات ضد اسلامی و ضدیهودی در کشورهای فنلاند و سوئد برگزار شده است. اما جامعه دینداران در آفریقای جنوبی و جزایر هم‌جوار در اقیانوس آرام و بیش از نیمی از کشورهای افریقا در آرامش به سر می‌برند.
در این دسته بنده اعمال تبعیض‌آمیز اشخاص یا گروه‌ها نسبت به پیروان سایر ادیان بررسی می‌شود. در منطقه آسیای مرکزی البته مساجد را آتش نمی‌زنند و افراد دین‌دار را نمی‌کشند؛ اما آزارهای نسبی عمومی افراد دین‌دار دارای ریش بلند و یا محجبه دیده می‌شود. در رسانه‌های عمومی و شبکه‌های اجتماعی قرقیزستان اغلب می‌توان شاهد تنفر پنهانی و یا نیمه پنهانی نسبت به ملأها، مردان ریش دار که به نماز جمعه می‌روند و نیز زنان محجبه احساس کرد.
منبع: بخش پژوهش‌های رایزنی فرهنگی جمهور ی اسلامی ایران در قرقیزستان