در گذشته‌های نه چندان دور، در هیچ منطقه‌ای از جهان، با آن‌که معیارهایی برای شیوه مناسب حکومتی اعلام می‌شده، اما قانون اساسی به شکل امروزین آن وجود نداشت. حکومت پیامبر اسلام و امام علی(ع) نیز از این قاعده استثنا نبوده است، اما این بدان معنا نیست که آن‌حضرت برای اداره جوامعی که در قلمرو حکومت حضرتشان بودند، بدون قانون رفتار می‌کرد! امام علی(ع) قانون اساسی‌اش قرآن کریم و سنت پیامبر(ص) بود و بر این اساس حکم‌رانی می‌کرد و از آن‌جا که خود برترین مفسر قرآن و سخن پیامبر(ص) بود، در توضیح و تبیین آنها دستورالعمل‌هایی نگاشته و آن‌را در اختیار کارگزارانش قرار می‌داد که یکی از معروف‌ترین آنها توصیه‌هایی است که به «عهدنامه مالک اشتر» شهرت داشته و هنگام انتصابش به استانداری مصر تحویل او داده است. این عهدنامه را می‌توان بخشی از قانون اساسی حکومت امام علی(ع)در نظر گرفت.
به هر حال، معیار اصلی حکومت صالحان بر اساس آنچه در قرآن کریم آمده است، رعایت عدالت و دوری از هوای نفس است:
«یا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناکَ خَلیفَةً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ».[1]