عقیق:نشست «تقی‌زاده‌های جدید و وضع منورالفکری در ایران» به همت گروه فرهنگ‌پژوهی و با همکاری گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عصر روز گذشته (دوشنبه، 26 فروردین ماه) در تالار علامه جعفری این پژوهشگاه برگزار شد.
بنابر این گزارش، در این نشست آیت الله «علی اکبر رشاد» طی سخنانی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در مورد «تقی زاده» و اینکه ایشان وی را نماد جریان منورالفکری قلمداد کرده اند، گفت: رهبری مانند بسیاری از بحث هایی که ارایه می کنند از لسان نمادی استفاده کرده و در این بحث اخیر، نیز در حقیقت ایشان به زبان نمادورزانه فرمودند که در ایران سمبل منور الفکری ناقص الخلقه زاده شده و تقی زاده را مثال زده تا با یک جمله عالَمی از معنا را به مخاطب القا کنند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: اینکه تقی زاده چه ویژگی داشت و چه سیر و مسیری و درجات نسبتاً طولانی را طی کرد، جزو مواردی است که باید به آن پرداخته شود. تقی زاده، حوادث و وقایع بسیاری را تجربه کرد و با سفر به نقاط مختلف جهان با انسان‌های مختلفی سر و کار داشت.
وی تصریح کرد: تقی زاده در این مسیر به انسانی که جهات مختلفی را در بر می‌گرفت، بدل شد اما در مجموع رفتارهایی دارد که مثال زدنی است و اگر بنا به تبیین باشد باید درباره سرشت و صفات جریان او سخن بگوییم که این جریان چه ویژگی‌هایی داشت و آیا باید اکنون از آن پرهیز کنیم یا خیر؟
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه بیان کرد: مسئله روشنفکری و منورالفکری یک امر دینی نیست که جوشیده از بطن جامعه، فرهنگ، سنت، تاریخ و شرایط اقلیمی ما باشد بلکه یک جریان بازآمده از فرای مرزها است که نخستین و مهمترین ویژگی این جریان و عناصرش همین حیات مجازی است که جریانات مبتلابه آن هستند.
وی اضافه کرد: نخستین ویژگی جریان منورالفکری این است که در ذهن، زبان و زیست این جریان، حیات، ذهنیت و سبک زندگی مجازی مسئله قرار می گیرد. منورالفکری خصوصیتی است که در بخشی از جهان و قسمتی از تاریخ بشریت تجربه شده است، غرب جریانات ماقبل سنت، پسامدرن و دوران مدرن را تجربه کرده و آن قدر که توأم با مبالغه و یا احیانا افراط که رسم آنها است و مبدا تاریخ را به سال، ماه و روز مشخص می‌کنند، همراه نیست.
آیت الله رشاد تاکید کرد: در ایران افرادی پیدا شدند که بگویند غرب، غرب است و شرق، شرق؛ مسیحیت مسیحیت است و اسلام، اسلام ... و این موارد هزاره های متفاوتی را سپری کرده اند و آن زمان که اختلافات مشخص شود در قیاس با میزان تفاوت ها و تعارض‌ها و اینکه این موضوعات چه نسبتی با یکدیگر دارند، باید تفاوت‌ها و تمایزات را مشخص کنیم.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: همین امر باعث شده که زبان، ذهن و زندگی تحت سیطره زیست مجازی و چیزی که نمی‌توانیم جریان آن را انکار کنیم، شکل بگیرد اما آن مقدار که باید، این جریان نمی تواند در جامعه ما تأثیرگذار باشد چرا که یک جریان عاریتی است؛ همین تناقض ها سبب آسیب زدن به فرهنگ، ادبیات، علم، عقاید و باورهای دینی می شود و جامعه مشوش شده و هویت خود را گم می کند. این جریان منورالفکری در قالب تشویش شده هویت رفتاری و ذهنی افراد جامعه بروز و ظهور پیدا می کند.
وی با اشاره به ویژگی های جریان منورالفکری ابراز کرد: سیطره مجازی بر ذهن، زندگی و حیات از خصوصیات این جریان است، جریان روشنفکری یک جریان ناقص الخلقه در ایران است که به عقیده من زمانی که هنوز این جریان کامل نبوده و شکل خود را پیدا نکرد بود، در ایران به دنیا آمده است. جریان روشنفکری در زمان تقی زاده هنوز ناقص و نارس بود و پیامدهای خاصی را در جامعه آن زمان به دنبال داشته است.
وی ادامه داد: ویژگی بعدی شخصیت عناصر منورالفکری ایران است. در این جریان شاید یک نفر را پیدا نکنیم که بر سر یک مطلب و یک جریان به صورت پیوسته فعال بوده باشد و مراحل فکری این افراد در جریان های مختلف با یکدیگر متفاوت است و شاید تعجب کنیم که فردی از شاه پرستی، تبدیل به چپ مارکسیست می‌شود بعد راستِ غربی و یا راستِ غرب ستیز یا راستِ غرب زده و یا حتی گاهی به صورت افراطی دل سپرده به غرب و گاهی سر سپرده این جریان می شود.
وی تصریح کرد: در سفری که به سوئیس داشتم به دیدار جمال زاده رفتم که رفیق گرمابه و گلستان تقی زاده بود. تقی زاده می گفت: «از نوک پا تا موی سر باید غربی شویم». اما خود جمالزاده هم این موضوع را قبول نداشت.
آیت الله رشاد ابراز کرد: برخی عناصر روشنفکری پیشینه طلبه گری دارند اما نظر بنده در مورد اینگونه فعالیت ها این است که نوعا طلبه های کال و درس نخوانده به سمت این جریان حرکت می کنند. معتقدم آخوند به معنی واقعی کلمه هرگز مسیر و هویت خود را گم نمی کند. عموما طلبه های کال هستند که اندکی درس خوانده و اندکی از دروس را از بزرگترها و اطرافیان خود فرا گرفته اند و به سمت این گونه جریان ها می روند. تقی زاده در سن ۲۶ سالگی لباس طلبگی را درمی آورد و ریش اش را می تراشد اما با همان سبیل و قباده و لباس ایرانی همچنان باقی می ماند.
وی گفت: شاید در فرهنگ منورالفکری مهمترین نماد افراد، لباس باشد و این جریان به دنبال این است که با گرفتن لباس افراد هویت آنها را بگیرد، ضمن اینکه از جمله عناصر عام و فراگیر این جریان بیگانه این است که افراد سطحی نگر می شوند و به ظاهر ضد استبداد عمل کرده اما خود در زیر علم استعمار سینه می زنند. باید از این افراد پرسید چطور می توان از استبداد جامعه گله داشت، اما به استعمار پناه برد؟
آیت الله رشاد تاکید کرد: تقی زاده از اولین افرادی بود که گرایش آمریکایی را در کشور مطرح کرده و می گفت: به هر قیمتی که شده برای حل مشکلات کشور باید آمریکا را به ایران دعوت کنیم و با او قرارداد ببندیم. او اولین حامی رضاخان است و انقراض قاجار را مدنظر دارد.
وی خاطرنشان کرد: فردی که باسواد و جهان دیده است و علوم جدید را می دانسته اما ساده نگر بود و با رضاخان بی سواد همفکری داشت. رضاخان پیشرفت را در لباس و یکسان سازی می دید و تقی زاده هم به سمت همین جریان حرکت می کرد. این جریان ساده نگری و هویت ساز مدنظر کسانی بود که می خواستند فرهنگ غرب را به تفکر رضاخان منتقل کنند و متاسفانه اینگونه رفتارها برای نسل جوان و ناآگاه از تبار تاریخی جاذبه دارد اما نمی تواند تأثیرگذار باشد.
منبع:شبستان