"من به حوزه خیلی ارادتمند هستم؛ اما ما یک دلّال داریم، یک مبتکر! فلان آقا اینطور گفته، مبنای فلان کس اینطور است! الآن شما در بازار و میدان که می‌روید، این دلّال‌ها می‌دانند که تمام این میوه‌ها را از کجا بیاورند، قیمت آن را هم می‌دانند، پخت و پز آن را هم می‌دانند، شیرین آن را هم می‌دانند؛ اما هیچکدام تولیدکننده نیستند.
آقای نائینی اینطور گفته، آقا ضیاء اینطور گفته، آخوند اینطور گفته، این دلّال علم شدن است؛ این فضیلت نیست. الآن حوزه به برکت امام و شهدا غنی‌ترین دورانش را می‌گذراند، پنجاه هزار کم نیست! این طلبه افغانی بود، الآن یک قرن ما را دارد به دنبال خودش می‌کشاند. صد سال قبل این طلبه افغانی؛ منتها هرات، خراسان شرقی بود و مشهد خراسان غربی؛ صد سال این طلبه افغانی درس خوانده مشهد و بعد رفته نجف و درس خوانده کفایه نوشته الآن ما صد سال است دنبال او هستیم.
پای درس مرحوم آقای نائینی خیلی‌ها بودند، جمعیت هزار نفر هم در نجف نمی‌شد؛ سه تا طلبه ـ حالا بزرگان فراوانی هستند که ما یا نمی‌شناسیم یا نمی‌خواهیم نام آنها را ببریم ـ این سه تا طلبه آمدند میدان‌دار شدند: یکی شده علامه امینی که به تنهایی الغدیر نوشت؛ یکی شده علامه طباطبایی که به تنهایی المیزان نوشت؛ یکی شده علامه آقا سید محسن حکیم. من نزد بزرگواری که شاگرد آقا ضیاء بودقوانین می‌خواندم، می‌گفت مستمسک کتابی است! آنها از چهل شروع کردند تا شصت، برخی‌ها از شصت شروع کردند تا هفتاد! سن هفتاد دوران واماندگی آدم است. آیا ما الآن در بین پنجاه هزار نفر سه طلبه این گونه داریم؟ دلّال بودن غیر از علامه امینی شدن است." (سخنرانی در آئین رونمایی از کتاب «تحریر الاصول» 6 دی ماه 1397)

متأسفانه غلبه نگاه دشمنانه و نداشتن انصاف در برخورد با مخالفان، موجب شده این افراد از صحبت‌هایی که در مدح آخوند خراسانی است، برداشت تحقیر و توهین داشته باشند.
اما آیا واقعا تکیه جناب جوادی آملی بر افغانی بودن آخوند خراسانی برای تحقیر اوست یا تحقیر کسانی که در قم و با شرایط خوب تحصیل می‌کنند و هنوز نتوانسته‌اند مثل ایشان مبتکر شوند؟!
ممکن است بعضی با تکیه بر استعمال نادرست و توهین‌آمیز لفظ افغانی در میان مردم، گمان برند که آیت الله جوادی نیز چنین استعمالی اراده کرده است ولی لفظ افغانی(منسوب به قوم افغان) به خودی خود چنین معنایی را ندارد و سخنان پیشین آیت الله جوادی درباره افغانی بودن مرحوم آخوندی نشان‌گر عدم اراده چنین معنایی است. چنانچه ایشان در سال ۱۳۹۰ در دیدار اعضای اجرایی کنگره بزرگداشت مرحوم آخوند خراسانی می‌گوید:

"ما دِیْنی به مرحوم آخوند خراسانی داریم برای اینکه این بزرگوار، بسیاری از اساتید ما را تربیت کرد؛ بسیاری از مراجع را او تربیت کرد؛ اما این را باید با اشک بگوییم در یک خطبه‌های نمازجمعه تقریباً با اشک این مطلب را ادا کردیم که حیف و افغان و افغان و افغان که افغان به این صورت در آمد! این مهد پرورش بزرگان بود. اگر بوعلی است بالأخره از بلخ است، اگر مولوی است بالأخره از بلخ است. و این‌چنین نیست که فقط لعل بدخشان از بدخشان باشد، اگر سیّدجمال است از بلخ است، اگر آخوند خراسانی است از هرات است، اینها افغانی‌اند. آن صحیح بخاری را شما می‌بینید از افغان است؛ بسیاری از ایرانیهای قدر از این سرزمین برخاستند."

مهدی مسائلی

منبع:حوزه