سوره اخلاص یا توحید صد و دوازدهمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام قرار دارد.
این سوره را به این دلیل توحید یا اخلاص نامیده‌اند که درباره یگانگی خدا سخن می‌گوید و انسان را از شرک، خلاصی می‌دهد.
محتوای سوره اخلاص، توحید و یگانگی خداوند و بی‌نیازی او از غیر خودش و نیازمندی مخلوقات به اوست.
برای سوره اخلاص فضایل زیادی نقل شده است، از جمله اینکه سوره اخلاص در حکم یک‌سوم قرآن است و سه بار خواندن آن معادل یک ختم قرآن است.
در روایات بر خواندن این سوره در نماز‌های روزانه تاکید فراوان شده است.
در روایتی، پیامبر (ص) امام علی (ع) را به سوره اخلاص تشبیه می‌کند و می‌گوید همان‌طور که سه بار خواندن سوره اخلاص، مانند خواندن تمام قرآن است، دوست‌داشتن امیرالمؤمنین با زبان، قلب و دست (در عمل) دوست‌داشتن تمام اسلام است.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ
بگو اوست خدای یگانه
اللَّهُ الصَّمَدُ
خدای بی‌نیاز
لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ
نزاده و زاده نشده است
وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ
و هیچ‌کس او را همتا نیست
این سوره به سوره اخلاص و توحید مشهور است. درباره دلیل این نامگذاری گفته شده از آنجا که خداوند را به یگانگی وصف می‌کند، توحید نام گرفته و به این دلیل که توجه به محتوای آن، انسان را از شرک خالص می‌کند و به دنبال آن انسان از آتش دوزخ خلاصی می‌یابد، آن را اخلاص نامیده‌اند.
همچنین در روایات و منابع قدیمی آن را به مناسبت آیه اول، سوره «قل هو الله احد» خوانده‌اند.
برای سوره اخلاص نام‌های بسیار دیگری بیان شده است، از جمله صمد، نجات، معرفت، اساس، تجرید، تفرید، برائت و مُشَقشَقه.
شیخ طبرسی سوره اخلاص را از سوره‌های مکی می‌داند و می‌نویسد همچنین گفته شده مدنی است. سیوطی از علمای اهل سنت نیز بر این باور است که سوره اخلاص دو بار نازل شده است: یک بار در مکه و یک بار در مدینه؛ اما علامه طباطبایی می‌نویسد بنابر وقایعی که درباره سبب نزول سوره اخلاص ذکر شده، به نظر می‌رسد مکی بودن آن صحیح‌تر باشد. سوره اخلاص در ترتیب نزول بیست و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و دوزادهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.
سوره اخلاص ۴ آیه، ۱۵ کلمه و ۴۷ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مُفصِّلات (دارای آیات کوتاه) است. سوره اخلاص و سه سوره کافرون، ناس و فلق را که همه با «قُل» شروع می‌شوند، چهار قل گویند. سوره اخلاص را جزو سوره‌های جمعی النزول دانسته‌اند، یعنی سوره‌هایی که تمام آیاتشان یک‌باره نازل شده است.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد سوره اخلاص، خداوند را به احدیت و اینکه همه موجودات در تمامی حاجت‌هایشان نیازمند اویند و اینکه احدی نه در ذات و نه در صفات و نه در افعال شریک او نیست می‌ستاید. این توحید، مختص به خود قرآن است و تمامی مَعارف (اصولی، فرعی و اخلاقی) اسلام بر این اساس پی‌ریزی شده است.
درباره شان نزول سوره اخلاص از امام صادق (ع) نقل شده است گروهی از یهودیان از پیامبر (ص) تقاضا کردند خداوند را برای آنان توصیف کند.
پیامبر (ص) سه روز سکوت کرد و پاسخی نگفت، تا اینکه سوره اخلاص نازل شد و سپس پاسخ آنان را بیان کرد.
گفته شده این پرسش، درخواستِ جمعی از مشرکان مکه یا درخواست اهل کتاب مدینه یا افرادی دیگر بوده است.
امام باقر (ع): هر کس سوره حمد و سوره توحید را ۱۰۰۰ بار بخواند و خداوند را به حق حضرت فاطمه (س) قسم دهد شفا خواهد گرفت.
امام صادق (ع): هر کس سوره توحید را بر درد چشم بخواند به خواست خدا دردش آرام می‌گیرد.
امام باقر (ع): هرگاه دندان درد شدید داشتی سوره حمد و سوره توحید را بخوانید، در حالی که دست خود را بر موضع درد بگذارید و پس از آن آیه ۸۸ سوره نمل را بخوانید دردتان آرام می‌گیرد.
آیه ۸۸ سوره نمل:
وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِیَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ ۚ. صُنْعَ اللَّهِ الَّذِی أَتْقَنَ کُلَّ شَیْءٍ ۚ. إِنَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ
پیامبر اکرم (ص): هر کس می‌خواهد به سفر برود دو طرف چارچوب در را بگیرد و ۱۱ بار سوره توحید را بخواند خداوند پاسبان او خواهد بود تا به منزلش برگردد.
امام صادق (ع): هر کس هنگام خروج از منزل ۱۰ بار سوره توحید را بخواند همواره در حفظ و حراست خداوند است تا به خانه برگردد.
پیامبر اکرم (ص): هر وقت بر حاکم یا ستمگری وارد شوی در حالی که به او نگاه می‌کنی ۳ بار سوره توحید را بخوان و دست چپت را تا زمانی که نزد او هستی مشت کن.
امام صادق (ع): هر کس پیش از رفتن به نزد قدرتمند و زورگویی سوره توحید را بخواند خداوند به واسطه آن، مانع زیان دیدن او می‌شود.
امام علی (ع): هر کس هنگام خواب سوره توحید را بخواند خداوند ۵۰ فرشته را مامور نگهبانی از او قرار می‌دهد.
امام علی (ع): هر زمانی که وارد منزل می‌شوید سوره توحید را بخوانید، زیرا این کار فقر را از بین می‌برد.
پیامبر (ص): هر کس در شب یا روز جمعه ۲۰۰ مرتبه سوره توحید را در دو نماز دو رکعتی بخواند گناهانش بخشیده می‌شود حتی اگر به اندازه دریا باشد.
امام صادق (ع): هر کس سوره توحید را هنگام خواب بخواند خداوند گناهان ۵۰ ساله اش را می‌بخشد.
پیامبر (ص): هر کس در رکعت اول نمازش بعد از حمد سوره توحید را بخواند دعای او در قنوت مستجاب می‌شود.
امام علی (ع): هر کس بعد از نماز صبح ۱۱ مرتبه سوره توحید را قبل از طلوع آفتاب بخواند آن روز مرتکب گناه نمی‌شود حتی اگر شیطان به سوی او طمع کند.
امام باقر (ع): هر کس سوره توحید را یک بار بخواند مایه ایجاد برکت او می‌شود و هر کس این سوره را دوبار بخواند بر او و خانواده‌اش برکت داده می‌شود و اگر آن را سه بار بخواند به او و خانواده و همسایگانش برکت داده می‌شود.
ختم زیر از پیامبر (ص) توصیه شده است.
در روز پنج شنبه ۴ رکعت نماز به صورت دو نماز دورکعتی به شکل زیر بخوانید:
پس از سلام نماز ۵۱ بار سوره توحید را بخوانید. ۵۱ بار صلوات بفرستید. به سجده بروید و ۱۰۰ مرتبه ذکر «یا الله یا الله» را بگویید و حاجت خودتان را طلب کنید.
پیامبر (ص) فرمود: کسی که این نماز را بخواند و از خدا بخواهد که کوه‌ها از هم پاشیده شود چنین خواهد شد یا این که از خدا طلب باران کند باریده واهد شد و این که حجابی بین او و پروردگارش نخواهد بود و خداوند بر کسی که این نماز را بخواند و حاجتی نخواهد غضب خواهد کرد.
در شب جمعه ۴۱ هزار بار ذکر «الله صمد» را بگویید.
در ۳ شب جمعه هر شب ۲ رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت ۱۰ بار سوره حمد و ۱۱ بار سوره توحید را تکرار کنید و بعد از سلام نماز ۱۰۰ بار صلوات بفرستید.
منبع:باشگاه خبرنگاران