مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

* ایده ساخت ضریح جدید حضرت عبدالعظیم (ع) در چه‌سالی، چگونه و بر اساس چه‌ضرورتی شکل گرفت؟

بیش از هفتاد سال از تعمیر اساسی به‌روی ضریح فعلی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) می‌گذرد، قدمت ضریح به سال 1222 هجری قمری پیش برمی‌گردد که با دستور فتحعلی شاه قاجار ضریح فعلی ساخته شد و در دوران ناصرالدین شاه تعمیری روی آن انجام شد و در سال 1370 هجری قمری هم توسط (استاد صنیع خاتم و اقلیما) تعمیر اساسی دیگری شد.

فرسودگی و فرسایش در بخش‌هایی از ضریح آن حضرت آن‌قدر زیاد است که باعث آزار دست و صورت زائران می‌شود، بر همین اساس ضرورت ساخت یک ضریح جدید با ویژگی‌هایی مانند استواری، نوآوری و برخوردار از هنرهای ایرانی اسلامی برای مدیریت آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) احساس و دستور ساخت ضریح جدید در سال 1387 ابلاغ شد.

* ضریح جدید از چه ویژگی‌هایی نسبت به ضریح فعلی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) برخوردار است؟

چند نوع ویژگی برای ضریح جدید می‌توان عنوان کرد: اولین ویژگی به فرایند معماری این طرح برمی‌گردد، از آنجایی که هنر معماری از نخستین کانونهای مهندسی به‌حساب می‌آید، کار را با معمار آغاز کردیم. محمد میرزاعلی تهرانی استاد پیشکسوت معماری کشور طرح معماری ضریح جدید سیدالکریم(ع) را آماده و به مسئولان آستان تقدیم کرد. معماری به‌کاررفته در ضریح جدید، نوآوری زیبایی را ایجاد کرده است، معمار با الهام از روایت امام هادی(ع) مبنی بر اینکه ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) معادل ثواب زیارت امام حسین(ع) است «أما اِنّک لو زُرتَ قبر عبدالعظیم عندکم، لکُنتَ کمن زار الحسین»، نمایی از طرح ضریح امام حسین(ع) را در طرح ضریح جدید حضرت عبدالعظیم(ع) به‌کار برده است. ما در ضریح جدید به‌جای چهار ستون، هشت ستون داریم، با توجه به محدودیت فضا ابعاد ضریح جدید با ضریح قبلی هیچ تفاوتی ندارد و طول آن سه متر و نود و عرض آن دو متر و نود است، اما در طول ویژگی‌هایی از جهت معماری ایجاد شده که زائران با تماشای آن ناخودآگاه میل به‌سوی حرم امام حسین(ع) می‌کنند.

طراحی استاد محمود فرشچیان برای ضریح جدید یکی دیگر از نکات قوّت این پروژه به‌شمار می‌رود. ایشان بعد از طراحی ضریح حضرت امام حسین(ع) و حضرت امام رضا(ع)، طراحی ضریح جدید عبدالعظیم(ع) را سومین تجربه خود در این زمینه می‌دانند. در ضریح جدید از ورق آلیاژی جدیدی استفاده شده که این ترکیب آلیاژی در ضریح دیگری استفاده نشده است، این حاصل چهار سال تحقیقات اساتید دانشگاه صنعتی شریف است و آلیاژی تولید شده که دو نیم و برابر نسبت به ورق‌هایی که در ضریح‌های دیگر استفاده شده، از استحکام و مقاومت بیشتری برخوردار است. این آلیاژ که ترکیبی از نقره و پالادیوم است، اثر بسیار زیادی در کاهش سایش ضریح و مقاومت در برابر سیاه شدن نقره دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های ساخت این ضریح جدید، شیوه نوین و منحصر به فردی است که علیرضا اسدی استاد قلم‌زن این طرح از آن استفاده می‌کند.

در اجرای هر پروژه‌ای سه موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ طرح خوب، مجری خوب و کارفرمای خوب. پروژه ضریح جدید حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) همه این سه ویژگی را داراست و یکی از پروژه‌هایی است که در آن از مدیریت و تولیت آستان گرفته تا معاونان و خدمتگزاران، همه در تلاش هستند تا یک اثر هنری فاخر، ارزشمند، منحصر به فرد و ماندگار تولید شود.

* هزینه ساخت این سازه چگونه تأمین شده است؟

بعد از ساخت ضریح جدید امامزاده طاهربن زین‌العابدین(ع)، بانی خیّر در نامه‌ای به آیت‌الله ری‌شهری تولیت آستان حضرت عبدالعظیم(ع) درخواست کرد که افتخار ساخت ضریح جدید حضرت را به ایشان واگذار کنند و او در همان سال شروع به کمک‌های مالی خود به آستان می‌کند. با وجوهی که این خیّر محترم در اوایل دهه هشتاد تقدیم آستان مقدس کرد مقدار قابل توجهی طلا و نقره خریداری شد، لذا این پروژه بدون هیچ مشکل مالی آغاز شد و بخشی از مواد اولیه مورد نیاز در خزانه آستان موجود بود. در ادامه نیز هزینه‌های اجرایی پروژه با کمک‌های مردمی در حال انجام است.

* شنیده بودیم آیت‌الله ری‌شهری تولیت آستان نیز سکه‌هایی برای ساخت ضریح جدید هدیه دادند. ماجرا چیست؟

بله همین‌طور است، در شب نیمه‌شعبان سال 1395 وقتی کارگاه ساخت ضریح جدید حضرت عبدالعظیم(ع) با حضور استاد محمود فرشچیان و تعدادی از مسئولان لشگری و کشوری به‌صورت رسمی افتتاح شد، تولیت آستان گفت: «به‌حمد الهی از سال 1379 هجری شمسی که به نام خجسته مولا امیرالمؤمنین علیه‌السلام نامگذاری شد، تاکنون جوایزی در تقدیر از شماری از تألیفات و پژوهش‌ها مانند موسوعه امام علی علیه السلام، نهج الذکر، دانشنامه امام مهدی(عج) و... به اینجانب اهداء شده است، بخشی از این هدایا به دستیاران پژوهش و دیگران تقدیم شد و بخش دیگر را که مشتمل برای 51 و نیم سکه تمام‌بهار آزادی است برای ساخت ضریح جدید حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه‌السلام اهداء می‌کنم».

* از حس‌وحال خودتان به‌عنوان کسی که مدت‌هاست مدیریت این پروژه را به‌عهده دارید بگویید.

بهترین کار این است که این حس‌وحال را به یک رباعی بیان کنم؛

این طُرفه ضریح نقش جان دارد و بس

گویی سخن از جان جهان دارد و بس

طرّاح ضریح حرم عبد عظیم

دانم ز دری خط امان دارد و بس

هر کسی سر این سفره آمده با دعوت آمده است و بنده نیز برای این توفیق الهی بزرگ بسیار خدا را شاکرم.

* کار این پروژه چه‌زمانی به اتمام می‌رسد؟

این امکان وجود داشت که این پروژه با سرعت بیشتری به پایان برسد، اما عجله نکردیم و سعی کردیم با حوصله بیشتری کار فاخر و ارزشی ارائه کنیم. امیرالمؤمنین(ع) در حدیثی می‌فرماید: وقتی کاری را انجام می‌دهید، سعی کنید آن را خوب و کامل انجام دهید، زیرا در اتمام کار مردم از زمان سؤال نخواهند کرد، بلکه می‌گویند کار خوب انجام شده است یا نه. این حدیث در ساخت ضریح جدید عملاً پیاده‌سازی شد. زمان درنظر گرفته‌شده برای این پروژه پنج سال است، شاید برای یک پروژه به این ابعاد و مساحت زمان طولانی باشد، اما هدف‌گذاری کارگاه طوری بوده که قطعات یکپارچه شود و برای این یکپارچگی تمهیداتی داشتیم که نیاز به زمان بیشتری داشت.

* شما گفتید که در بحث مالی ساخت ضریح با مشکلی مواجه نشدید، آیا در زمینه‌های دیگر مانند تهیه مواد اولیه و... با مشکلاتی برخورد کردید؟

سال گذشته سال سختی برای کارگاه بود، ما به‌دنبال تولید ورقی با ابعاد 140 در 170 سانتی‌متر و وزن بیش از هفتاد کیلوگرم بودیم که واقعاً کاری دشوار بود و خیلی از اساتید این حوزه معتقد بودند که تهیه چنین ورقی ممکن نیست. برای این کار یکی از بهترین مراکز علمی ایران یعنی مرکز پژوهش متالورژی رازی و اساتید دانشگاه صنعتی شریف پای کار آمدند. یک سال کار تولید این ورق طول کشید اما سرانجام با عنایت‌های الهی کار پیش رفت و این ورق تولید شد.

* آیا برای آشنایی بیشتر زائران با مفاهیم قرآنی و روایی نیز برنامه‌ای داشته‌اید؟

اتفاقاً یکی از برنامه‌های اصلی ما در این حوزه که مورد تأکید تولیت آستان مقدس نیز بود، همین مسأله بوده است. ضریح جدید حضرت عبدالعظیم(ع) به‌گونه‌ای در حال آماده‌سازی است که زائران با تشرّف به آنجا بیشتر با موضوعات و مفاهیم قرآنی و اعتقادی آشنا شوند تا تماشای گل و برگ‌ها و... . آیاتی از قرآن کریم، اسماء الهی، حدیث عرضه دین حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) به امام هادی(ع) و اسامی چهارده معصوم(ع) در نماهای بیرونی و داخلی ضریح درج خواهد شد.

* کدام‌ یک از اساتید کار نگارش آیات، روایات و اسامی متبرکه را به‌عهده دارد؟

استاد حسین نجفی این کار را به‌عهده دارند. ایشان اکنون علاوه بر ضریح حضرت عبدالعظیم(ع) کار نگارش کتیبه‌های صحن جامع حضرت زهراء(ع) در نجف را در دست اقدام دارد.

ضریح قبلی به موزه آستان انتقال داده می‌شود

* بعد از آماده‌سازی ضریح جدید و جایگزینی آن با ضریح فعلی، چه برنامه‌ای برای ضریح قبلی دارید؟

با آماده‌سازی ضریح جدید، ضریح قدیمی به موزه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) انتقال داده می‌شود، همچنان‌که وقتی ضریح جدید حضرت امامزاده طاهر(ع) ساخته شد ضریح فولادی و قبلی آن حضرت به موزه منتقل شد و اکنون مردم می‌توانند با مراجعه به موزه آستان مقدس از آن ضریح نیز بازدید کنند.

* آرزوی پایانی شما؟

حتی نوادگان تو صاحب حرم شدند

باید برای قبر تو کاری کنم حسن

آرزوی من این است که بعد از پروژه ساخت ضریح جدید حضرت عبدالعظیم(ع)، پروژه ساخت ضریح قبور ائمه بقیع (علیهم السلام) را در همین کارگاه آغاز کنیم.

-------------------------

گفتگو: امیرمحسن شیخان

منبع:تسنیم

-------------------------