در ابتدای این جلسه حجت‌الاسلام طباطبایی گفت: جلسه‌ای که با عنوان جلسه مقدماتی و آشنایی با علمای شبه قاره هند به همت حجت‌الاسلام جعفری انجام می‌شود، باعث شد تا با هم در مورد برنامه‌های بین‌الملل دفتر آیت الله العظمی جوادی آملی همفکری داشته باشیم. همه شما با دفتر آشنا هستید و جنبه‌های مختلف علمی آیت‌الله جوادی‌آملی را هم می‌شناسید. ایشان ذخیره بسیار گران‌قیمتی هستند از جهت علمی، فقهی، فلسفی، تفسیری، تاریخی، کلامی، عرفان و شخصیت بی‌نظیری که نه فقط دنیای اسلام بلکه بشریت باید از وجود ایشان استفاده و بهره‌برداری کنند.
وی افزود: ما برنامه‌های بین‌الملل دفتر و موسسه اسراء را بر این پایه گذاشتیم که با نخبگان، با خواص، با دانشگاهیان، با مجموعه‌های علمی سراسر دنیا مرتبط شویم و برای نشر اندیشه ناب شیعی در زمینه‌های مختلف فکری این ارتباط را برقرار کنیم، در واقع حضرت آیت‌الله العظمی جوادی‌آملی سمبل راستینی برای اندیشه‌های ناب شیعی تلقی می‌شوند و نشر اندیشه‌های معظم له یعنی نشر اندیشه‌های ناب شیعی. به همین عنوان این جلسه، جلسه مقدماتی است که در محدوده شبه قاره و کشورهای شبه قاره برای تبلیغ و نشر هر چه بیشتر و بهتر افکار و اندیشه‌های علامه جوادی آملی هم‌اندیشی کنیم.
طباطبایی تصریح کرد: از نظرات دوستان استفاده می‌کنیم و إن‌شاءالله یک کمیته و یک کارگروهی را تشکیل دهیم، برآیند دوستانی که در این جلسه هستند در آن کارگروه باشد و مرتب جلسات شبه قاره را براساس نظرات این کارگروه پیگیری کنیم و ارتباط آن را با اساتید و بزرگان شبه قاره بیشتر برقرار کنیم و إن‌شاءالله مستقل و با سرعت در این زمینه کار کنیم.
در ادامه این مراسم علمای کشورهای مختلف شبه قاره هند در سخنانی وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای خود را شرح دادند و به نکاتی در مورد ترجمه زندگی و آثار و معرفی استاد به زبان‌های مختلف خصوصاً اردو و هندی تأکید داشتند. از دیگر نکات مورد نظر علما، وجود گروه‌های تبلیغی وهابی‌ها و خصوصا سعودی‌ها در منطقه است که بسیار هم سرمایه لازم را در دست دارند و می‌توانند فعالیت‌های زیادی انجام دهند. وجود تشیع انگلیسی در منطقه هم مورد اشاره این علما بوده است. نبود منابع مالی علمای شیعه از نکته‌های تأمل برانگیز مورد بحث در این جلسه بود.
ایران بعد از انقلاب میدان تجربه است
در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام جوادی آملی رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء گفت: هدف این نشست این است که این علما و روحانیونی که سال‌ها تلاش دارند و مجاهدت علمی داشتند و خستگی هجرت و هجران را پذیرفتند و به کار علمی راه یافتند، یک وحدتی را در یک سطح برتر ایجاد کنند که بتواند کار موثرتری را برای جامعه دینی به همراه داشته باشد. اما شما در قم زندگی می‌کنید و زندگی علمی را، بزرگان و مراجع را بررسی و رصد می‌کنید و می‌بینید که چه سلوکی و روشی در زندگی علمی آنها وجود دارد.
وی افزود: ایران بعد از انقلاب میدان تجربه است و به تعبیر استاد که از نهج‌البلاغه علوی آموختند مُستثار است، نسبت به همه علوم و این تجربه بایستی برای همه کشورها مفید و سودمند باشد، بنا نیست که در هر یک از کشورها دوباره ما از نقطه آغاز این حرکت‌ها را داشته باشیم.
حجت‌الاسلام جوادی آملی بیان داشت: در فرمایشات برخی دوستان و اساتید بود که بالاخره این تشتت آراء و اختلافی که در بین نظرات علما وجود دارد، این چالشی را برای جامعه ایجاد می‌کند و این به جهت آن است که ما در دوران جوان‌تر حوزه، تجربه با هم زیستن را، یعنی زیست عالمانه را در خودمان ایجاد نکردیم و این اختلاف که متأسفانه همواره در حد آسیب است و نه تنها در فضای روحانیت این آسیب ایجاد می‌شود، بلکه تسری پیدا می‌کند و کل جامعه ما نسبت به آن مؤثر است و درگیر می‌شود، بایستی که در یک رویکرد مناسب وحدت‌گرایانه، مسأله بیشتر مورد بررسی واقع شود.
آینده حوزه باید از این تجربه اختلاف نظرات بهترین بهره را ببرد
وی ادامه داد: ما نظرات علمی مختلفی داریم، فقها در باب مباحث فقهی خودشان اجتهادهای گوناگونی دارند و بر اساس آن اجتهادها هم نظرات مختلفی را اعلام می‌کنند، در کتاب «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی» آیت‌الله جوادی آملی می‌فرمایند که در مثلاً باب نماز جمعه در عصر غیبت، ۵ نظر و فتوا وجود دارد، از حرمت تا وجوب، بین فقهای من این اختلاف انظار و فتواها است، اما این اختلاف فتواها در مباحث فقهی هیچ مشکلی را برای مقلدین ایجاد نمی‌کند و هر کسی به تبع مقلد خودش این حرکت علمی را دارد، آن نظرات اجتهادی و کارشناسی است و باید باشد، این تبعیت جامعه عمومی ما است و این مشکلی ایجاد نمی‌کند و فقها تا در این سطح اختلاف‌نظر دارند و این اختلاف‌نظر از باب اختلاف اُمترحمه می‌تواند اثر مثبت هم داشته باشد تا به تنوع برداشت و استنباط از منابع وحیانی برای عالمان حوزوی و فقها و مجتهدین وجود داشته باشد.
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء ابراز داشت: اما وقتی بحث مسائل اجتماعی می‌کشد و ارتباط اجتماعی مطرح می‌شود و بعد هم به مسائل منافع افراد، اشخاص، جریان‌ها و امثال‌ذالک می‌انجامد، این سطح از اختلاف به بدنه جامعه سرایت می‌کند و جامعه را متشتت و پراکنده می‌کند. ما تجربه این نوع مسائل را در گذشته نداشتیم و فقط اختلاف انظار فقهی را ملاک قرار می‌دادیم و می‌گفتیم این طبیعی است و قابل حل است. این چنان نیست که بخواهد برای کشور و مملکت مشکلی را ایجاد کند اما الان این واقعیت تلخی است که وجود دارد و باید آینده حوزه و آینده روحانیت، علما و مبلغین دین از این تجربه دست بیاموزند و زمینه وحدت را در سطوح مختلف، در جمع روحانیت نهادینه کند.
وی گفت: این موضوع اتفاقاً می‌تواند یک دستاورد ارزشمندی از این وضعیت باشد، ما چرا بایستی یک جامعه این چنانی و یک جامعه‌ای که شیعی هستند، مثلاً در قم زندگی می‌کنند، همه در خانه‌ای که متعلق به اهل بیت(ع) است زندگی می‌کنند. ولی این پراکندگی‌ها وجود دارد، اینها باید شناسایی شود و راه‌های جلوگیری و ممانعت از این اتفاقات ناصواب هم پیش‌بینی شود.
خوانش متفاوت آیت‌الله جوادی آملی از اسلام، قرآن و عترت/اتمام دوره تفسیری آیت‌الله در ۲ سال آینده
حجت‌الاسلام جوادی آملی اظهار داشت: خوانشی که آیت‌الله جوادی آملی از اسلام، از قرآن و از عترت طاهره (ع) دارند، یک خوانش متفاوتی است، ما واقعاً نمی‌توانیم با این گستردگی و با این تنوعی که در کشورها به لحاظ زبانی، اقلیمی، فرهنگی و نظایر آن وجود دارد، نه در توان ماست و نه در دانش ماست. گستردگی مناطقی که شما در آن زیست می کنید بسیار فراخ و توسعه‌یافته است و ما این را به خود شما اساتید محول می‌کنیم که چگونه در آنجا عمل کنید، کار تبلیغی، کار علمی و کار رسانه‌‌ای، الحمدلله تجربیات را هم در قم آموختید، هم در کشورتان وجود دارد. ما چیز تازه ای در این رابطه نداریم.
وی ادامه داد: الان نزدیک ۳۵-۳۶ سال است که درس تفسیر حضرت آیت‌الله دایر است و اگر خدا بخواهد یکی دو سال دیگر إن‌شاءالله دوره تفسیری ایشان به اتمام می‌رسد و یک دوره تفسیر پویا با یک نگرش‌های تفسیری که حضرت آیت‌الله جوادی آملی فرمودند، هر تفسیری که از هزار سال قبل تاکنون اعم از اهل تشیع و تسنن نوشته شده است را ما دیدیم و در این کتاب اثباتاً و نفیَاً به آن اشاره شده است.
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء بیان داشت: یکی از روشنفکران عرب آمده بود، در مؤسسه اسراء با ما صحبت می‌کرد. در باب تفسیر تسنیم گفته بود که شمه‌ای از این کتاب را باز گفته بود و بعد گفته بود من از حضرت آیت‌الله جوادی آملی گله هم دارم و گله من این است که او به اندازه کل جهان اسلام فکر می‌کند و اجازه فکر کردن به ما نمی‌دهد و من هر کاری کردم که یک مطلب جدیدی را در فضای تفسیر تسنیم وارد کنم، نتوانستم وارد کنم! این تفسیر با این وسعت دید و با این جهت‌گیری‌هایی که در این تفسیر وجود دارد. ذاتاً تفسیر قرآن به قرآن است و تجلیّات این تفسیر در گرایش‌های تفسیر حکمی، اخلاقی، تربیتی و امثال ذالک است.
وی افزود: یکی از آثاری که برای مناطق شیعه‌نشینی که شما در آن مناطق زندگی می‌کنید، مسأله شرح زیارت جامعه است، این تحت عنوان «ادب فنای مقربان» که ۱۲ جلد خواهد شد و ۱۰ جلد آن تا الان منتشر شده است، ۱۲ جلد بحث ولی شناسی و امام‌شناسی است و یک دائرةالمعارفی در حوزه امامت است. زیارت جامعه چقدر غنی است و این جز به زبان حکمت، عرفان و قرآن قابلیت ارائه ندارد و این رساله‌ای که از امام هادی (ع) به میراث رسیده است. عنوان یکی از ذخایر عالم تشیع است که امام( ره) در وصیتنامه خودشان به این گونه از اسناد افتخار کردند. این خوانش غریب است.
کتابی که آیت‌الله جوادی آملی اجازه انتشار آن را نمی‌داد
حجت‌الاسلام جوادی آملی خاطرنشان کرد: یک کتابی از آیت‌الله جوادی آملی تحت عنوان «مهر استاد» وجود دارد. استاد ۴-۵ سال اجازه نمی‌دادند ما این کتاب را چاپ کنیم. با اینکه زندگینامه شخصی ایشان نیست. بلکه سیره علمی ایشان و ارتباطی که ایشان با اساتید خودشان داشتند است. ایشان در سه حوزه آمل، تهران و قم درس خواندند و در بین اساتید قرون مختلفه درس آموختند. وقتی در آمل خدمت حضرت آیت‌الله فرسیو و آیت‌الله غروی درس می خواندند، آیت‌الله غروی کسی بود که مستقیماً از درس مرحوم آخوند صاحب کفایه آمده بود و برخی تقریرات درس مرحوم آقای کفایی را همین بزرگواران می‌نوشتند.
وی افزود: وقتی به تهران آمدند. درس مرحوم حاج محمدتقی آملی را داشتند که از اساتید حوزه نجف بوده، از بزرگواران نجف بوده و صاحب رساله بودند و جایگاه ویژه‌ای داشتند، مرحوم الهی قمشه‌ای، مرحوم آقای شعرانی، مرحوم فاضل تونی و بزرگانی که در آن زمان در تهران حوزه اصلی بود و وقتی می‌خواستند از تهران به قم تشریف ببرند و به این شهر مشرف شوند، بعضی‌ها می‌گفتند حوزه تهران غنی‌تر از حوزه قم است و وقتی به حوزه قم آمدند در محضر اساتید بزرگی از جمله مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی، امام راحل (ره) بود و شاخص مباحث قرآنی هم که روزگار ما مرحوم علامه طباطبایی بود استفاده کردند. بیش از ۲۰ سال در خدمت ایشان بودند و درس مرحوم محقق داماد که از درس‌های قوی و بسیار غنی آن روزگار بود را درک کردند.
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء ابراز داشت: از مجموعه درس‌های مرحوم محقق داماد بیش از ۱۰ جلد تقریرات کتب فقهی ایشان است که امسال به مناسبت سالگرد درگذشت ایشان منتشر شده که در آن روزگار فقه حوزه که من از زبان حاج آقا هم این گونه شنیدم که مرحوم العظمی خویی که به قم سفری داشتند، دیداری که با مرحوم محقق داماد داشتند، در این دیدار اظهار خوف کردند، برای اینکه یک شخصیت ممتازی بود که الان تمام مراجع فعلی ما زیر نظر درس این بزرگوار بودند.
وی گفت: تقریرات درس اصول امام را داشتند که امسال در ۴ جلد تحت عنوان «تقریرالاصول» تقریرات درس‌های اصول امام را چاپ می‌کنند، خدا رحمت کند حاج احمدآقا را، در زمان حیات امام (ره) چند بار آمده بود و خواسته بودند تقریرات درس اصول امام را منتشر کنند، حاج آقا اباء داشتند. اما الان گفتند چند تا تقریر شده و سنت عوض شده قبول کردند. سنت ایشان در فضای قرآن را که الحمدلله شاهد هستید. ما الان از آرشیوی که در مجموعه خودمان داریم که این آرشیو بیش از ۱۵ هزار جلسه است، ۵ هزار جلسه آن قرآنی است و در تفسیری موضوعی و تفسیر تسنیم تا الان حدود ۷۰ جلد کتاب قرآنی از حاج آقا منتشر شده است یعنی حدود ۵۰ جلد تفسیر تقریری و ۲۰ جلد هم تفسیر موضوعی منتشر شده است یعنی ۷۰ جلد و اینها منابعی است که بعدها برای این حوزه، برای روحانیت و دین إن‌شاءالله قابل استفاده است.
پول تشیع باید کجا هزینه شود؟+ جواب آیت‌الله جوادی آملی
حجت‌الاسلام جوادی آملی تصریح کرد: یکی از آقایان علمای سوری آمده بود و از من سؤال می‌کرد که از حاج آقا سؤال کنید که پول تشیع امروز باید کجا صرف شود؟ و چقدر پول تشیع، امروز سرگردان است! با پول تشیع داریم چه می‌کنیم خدا می‌داند! ما گاهی باید پای منبر حرف‌هایی می‌زنیم، راه‌هایی نشان می‌دهیم که این پولها را داریم هدر می‌دهیم، مگر به هر دستی پول می‌دهند؟ مگر به هر دستی اعتبار می‌دهند؟ شخصی سؤال داشت و می‌گفت پول تشیع باید کجا هزینه شود؟ نظر استراتژی آقای جوادی آملی در رابطه با این منابع سرشار متمکنین اهل تشیع این است که باید در راه دین شناسی خرج شود.
وی ادامه داد: وقتی به مکه می روم و می بینیم مخصوصاً آقایان پاکستانی، چه چهره‌هایی دارند و این چهره ها چقدر مصمم هستند، اگر خدایی ناکرده وهابیت این چهره‌ها را تسخیر کند، دیگر چیزی از تشیع باقی نمی‌ماند، الان خطر وهابیت خیلی، با اینکه از نظر علمی و معارفی چیزی ندارند، به خاطر غنای مالی و پشتیانی مالی که دارند می‌شوند این قوت را پیدا کردند و به حق چهره‌های خطرناکی هستند، برای دین، برای خدا و پیغمبر، ام ثلاثون الیجتمعون و یدعون و منهم ولجدنا، همین‌ها هستند با همان انگیزه اقدام می‌کنند که خدایی ناکرده می‌خواهند با تشیع مقابله کردند، این طور فکر نکنید که فقط آن ثلاثون عزل بودند برای همان زمان بوده، امروز هم اگر شمری‌ها و عمربن سعدی‌هایی باشند، کم نیستند تعداد جمعیتی که علیه تفکر برخیزند و قیام کنند.
اولویت اول ما در فضای دین، دین‌شناسی است
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء اظهار داشت: اولویت اول ما در فضای دین، دین‌شناسی است. الان بودجه‌ای که به ما می رسد، دفاتر هزینه‌هایی را برای جهیزیه، صدقات و غیره انجام می‌دهند، ولی در مجموعه ما بیش از ۹۵ درصد هزینه‌های ما حوزه‌های علمیه است، ما کمتر از ۵ درصد هزینه‌های بیرونی داریم یا شهریه طلبه‌هاست یا حقوق اساتید است، یا حقوق کارشناسانی است که در فضای آموزشی ما کار می‌کنند یا برای مدرسه‌سازی هزینه می شود.
وی گفت: حاج آقا می‌فرمایند ما دل را تقویت بکنیم، روحانیت را تقویت بکنیم، حوزه ها را تقویت کنیم اینها خودشان بلد هستند چه بکنند، ما که نمی‌توانیم برویم ببینیم هند چه خبر است؟ پاکستان و افغانستان چه خبر است؟ آقایان خودشان می‌دانند اما اینها اگر غنای علمی و اجتماعی و مالی پیدا کنند و روی پای خودشان بایستند، خودشان می‌دانند چه بکنند، لذا ما ۹۵ درصد هزینه‌ها، گاهی مجبور می‌شویم، گاهی طلبه‌ها مشکل پیدا می کنند، غیرطلبه و مجبور می‌شویم در این زمینه ها هزینه کنیم، ولی سیاستی که حاج آقا در این رابطه انتخاب کردند این مساله است.
منبع:فارس