حجت‌الاسلام حمید احمدی رئیس کمیته فرهنگی آموزشی ستاد مرکزی اربعین درباره برنامه‌های این ستاد در ایام اربعین پاسخ داده است. متن کامل گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
نظر شما راجع به جریان راهپیمایی اربعین که در سال‌های اخیر شکل خاصی پیدا کرده و مردم با شور و شوق بسیاری به اربعین می‌روند، چیست؟
احمدی:راهپیمایی عظیم اربعین حسینی از جمله پدیده‌هایی است که قطعاً اراده الهی به آن تعلق گرفته است. درست است که در سال‌های اخیر جریان اربعین حسینی شکل خاصی به خود گرفته، اما نقطه آغاز این جریان با حضور ایرانی‌ها بسیار هوشمندانه بوده است. ما در آن دوران در شرایطی بودیم که جهان اسلام به ویژه منطقه و کشورهای عضو مقاومت بسیار تحت فشار و تهدید جریانات ارهابی بودند و تهدیداتی بسیار جدی متوجه کیان اسلام و موجودیت آن بود و در یک کلام، مقدس‌ترین سرزمین‌های ما مورد تهدید قرار گرفته بود. در همین حال، غرب گروه و جریانی را به راه انداخت و متأستفانه با همراهی برخی از کشورهای عربی، اساس انقلاب اسلامی ایران و جریان مقاوت را هدف خود قرار دادند و در تلاش برای وارونه کردن اسلام ناب محمدی و جبهه مقاومت بودند، این ماجرا شبیه قضیه‌ای بود که بنی‌امیه علیه اسلام در زمان حضرت سیدالهشداء (ع) انجام داد.
اربعین، پدیده‌ای فرا قومی و فرا ملّی است
سال گذشته گروهک تروریستی داعش در ایام اربعین و حتی قبل‌تر از آن بارها و بارها زائران امام حسین (ع) را تهدید به انفجار بمب‌هایی در مسیر پیاده‌روی کرد اما همه دیدیدم که نه تنها مردم و عاشقان و دلدادگان امام حسین (ع) از تعدادشان کاسته نشد بلکه بر تعدادشان نیز افزوده شد؛ این نشان از اوج عشق و محبت امام حسین (ع) در دل مردم است که هیچ چیز حتی تهدید دشمنان آنان را از این زیارت با ارزش و محبوب خدا باز نمی‌دارد. خداوند با برپایی راهپیمایی اربعین تمام سناریوهای دشمنان را بر هم زد، جریان اربعین یک پدیده فرا قومی، فرا ملّی و حماسی است.
این تهدیدات دشمنان اهل بیت (ع) صرفاً متوجه این برهه از زمان نیست، بلکه در گذشته‌ها نیز وجود داشته است.
احمدی:بله همینطور است. وقتی تاریخ را مورد بررسی قرار می‌دهیم می‌بینیم که در گذشته‌ها نیز چنین جریاناتی وجود داشته است؛ به عنوان مثال در دوران متوکل عباسی سختگیری‌های بسیاری نسبت به محبان و شیعیان اهل بیت (ع) می‌شد. از یک طرف عشق مردم به اهل بیت (ع) بسیار زیاد بود و از طرف دیگر شاهد افزایش سختگیری‌های دشمنان بودیم، طوری که متوکل تصمیم گرفت زیارت امام حسین(ع) را با صدور احکامی از جمله بریده شدن دست راست در مرتبه اول و دست چپ در مرتبه دوم تحریم کند اما این تصمیم او کارساز نبود و شیعیان گروه گروه به زیارت اباعبدالله(ع) میرفتند. آنان برای این زیارت حتی دست راست و چپ خود را نیز فدا می کردند.
اربعین نقطه عطفی در انقلاب اسلامی است
یکی از مورخان مشهور به نام «مسعودی» در کتاب «مروّج الذهب» چنین نوشته است: «خانمی به قصد زیارت قبر امام حسین (ع) به مأمور ثبت‌نام مراجعه کرد. به وی تذکر دادند آیا میدانی که شرط رفتن به زیارت قطع دست است؟ آن زن پاسخ داد: از شرایط آگاهم. متصدی ثبت‌نام اسم این خانم را می‌نویسد. آنگاه به وی میگوید دستش را برای قطع کردن بیرون بیاورد. آن زن دست چپ خود را بیرون می‌آورد. مأمور میگوید: خانم، بخشنامه میگوید باید دست راست داوطلبِ زیارت قطع شود. آن زن دست راست خود را از زیر حجاب بیرون آورده و میگوید: این دست را که سال گذشته قطع کردهاید». این روایات و بسیاری دیگر نشان از عشق بی‌پایان مردم به اهل بیت (ع) به ویژه حضرت امام حسین (ع) است و اینجاست که فرمایش پیامبر اکرم (ص) درباره شهادت امام حسین (ع) بیشتر فهم می‌شود: «إنّ لِقَتلِ الحُسینِ حَرارَةً فی قُلوبِ المُؤمِنینَ لاتَبرُدُ اَبَداً؛ به راستی که در قتل امام حسین (ع) داغ سوزانی در دل مؤمنین است که هرگز سرد نخواهد شد». رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانی می‌فرمودند: انقلاب اسلامی نقاط عطفی داشت که آن را از فرسودگی نجات داد، ایشان یکی از آن نقاط عطف انقلاب را راهپیمایی اربعین خوانده‌اند. منظورم از جریان انقلاب، تمام جریان مقاوت و فرهنگ اهل بیت (ع) است و که در آن یک نشاط و پویایی و حیات تازه وجود داشت. علاوه بر این، رهبر معظم انقلاب اربعین را یک اعجاز و یک اقدام بزرگ فرهنگی دانسته‌اند.
لطفاً درباره تجربیاتی که از برنامه‌های سال گذشته در راهپیمایی اربعین بدست آوردید و همچنین برنامه‌های امسال کمیته فرهنگی آموزشی ستاد مرکزی اربعین در راهپیمایی اربعین توضیح دهید.
احمدی: در ابتدا باید بگویم ستاد مرکزی اربعین به دستور مقام معظم رهبری تشکیل شد و نهادهای مختلف مردمی و عمومی در آن حضور داشته که 13 کمیته تخصصی دارد. در کمیته فرهنگی و آموزشی این ستاد، 18 دستگاه مختلف از سپاه و سازمان حج و سازمان تبلیغات و گروه‌های مردمی آن عضو هستند و تولیت آن با بعثه مقام معظم رهبری است. ما در سال‌های قبل تجربیات خیلی خوبی را بدست آوردیم. جهت‌گیری ما از ابتدا اینطور بود که میان دستگاهای مردمی و دولتی مختلف کشور هم‌افزایی ایجاد کنیم تا در برنامه‌های مختلف اربعینی بهترین عملکرد را داشته باشیم و امسال گام‌های خیلی جدّی‌تری در این زمینه برداشته شد. امسال همچون سال‌های قبل موضوع اعزام برادران و خواهران مبلّغ و قاریان بین‌المللی به اربعین را در دستور کار خود دادیم که البته تعدادشان بیش از سال گذشته شده است.
اعزام بیش از 70 قاری و 3500 هزار مبلّغ به اربعین
در اربعین امسال بیش از 3500 مبلّغ و بیش از 70 قاری به کربلا اعزام خواهند شد. در همین راستا، اجرای نمایش‌های مذهبی، نقالّی و پرده‌خوانی و تئاتر نیز داریم که تاکنون بیش از 25 گروه ثبت‌نام کردند تا در موقعیت‌های مختلف راهپیمایی اربعین به اجرای نمایش بپردازند. علاوه بر اجرای این نمایش‌ها در عراق، در ایران نیز روز هشت آبان‌ماه یعنی روز اربعین تمام مراکز استان‌ها در زمینه تئاتر و پرده‌خوانی و ... نمایش‌هایی را اجرا خواهند کرد. توصیه رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در این زمینه بدین صورت است در عین اینکه باید جهت‌گیری‌ها مردمی باشد، باید از تمام ظرفیت‌های نظام نیز جهت حمایت و پشتیبانی برنامه‌ها استفاده شود.
امسال به کمک برخی دانشگاه‌ها مانند دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه امام حسین (ع)، دانشگاه علامه طباطبایی و همچنین برخی مراکز علمی و حوزوی دیگر، شورایی علمی راه‌اندازی شد تا در آن برنامه‌ها و راهبردهایی را برای تولید محتوای صحیح طرح‌ریزی کنیم. یکی از مباحث مهم در این شورا بررسی جریان اربعین در قرآن کریم با عنوان «رهیافت قرآنی و زیارت اربعین» بود، البته باید اعتراف کرد که در این زمینه ضعیف کار شده است. مجموعه‌هایی هم تولید شده که یکی از آن «ویکی اربعین» است. «ویکی اربعین» نخستین ویکی جامع و مستند برای استفاده عموم مردم است که به تبیین توضیح و تفسیر مدخل‌ها و اصطلاحات مرتبط با اربعین می‌پردازد. هدف اصلی این اثر، ارائه جستارهای علمی فرهنگی و آموزشی در موضوعات مرتبط با اربعین حسینی با کیفیت و اتقان علمی مناسب و افزایش مشارکت نخبگان در تولید، گسترش و اعتلای علمی و ایجاد گفتمان دینی حول فرهنگ و نهضت امام حسین(ع) است. باید در عرصه علمی اربعین و تولید محتوای صحیح قرآنی اندیشمندان و علما و حوزویان وارد این عرصه شوند و به تولید آثار فاخر جهت تبیین بیشتر این جریان عظیم بپردازند.
در زمینه تولیدات هنری و تصویری در حوزه اربعین هم اقداماتی داشته‌اید؟
احمدی: در بحث هنری ابتدا باید ادبیات مورد نیازش شکل بگیرد چراکه پرداختن به این موضوع علاوه بر اینکه اهمیت زیادی دارد، دارای ابعاد زیباشناختی و هنری بسیاری زیادی است. یکی از کارهای انجام شده، وقایع‌نگری توسط برخی ادبا و نویسندگان بود که بخشی از آنها منتشر شده و بخشی دیگر نیز در دست انتشار است. باید از این دست کارها زیاد صورت گیرد اما هنوز به آن غنای لازم نرسیده‌ایم. امسال در حوزه تولید مستندهای اربعین شنیدم که دوستان همکار 60 مستند تولید کرده‌اند که تقریباً نیمی از آنها جدید بوده است. ضمن اینکه ما کار خیلی قوی و غنی نداریم، شاید حجم آنها زیاد باشد اما کیفیت آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است که نیازمند شکل‌گیری ادبیات و تولید محتوای صحیح برای رساندن به دست هنرمندان است.
یکی از موضوعاتی که امسال بسیار مورد بحث قرار گرفت، بحث تکریم مردم عراق به جهت میزبانی از زوّار امام حسین (ع) به ویژه ایرانی‌ها در ایام اربعین است. کمیته فرهنگی آموزشی ستاد اربعین در این زمینه برنامه‌ای درنظر دارد؟
احمدی: امسال در زمینه تکریم مردم عراق نیز برنامه داریم، موضوعی که بسیار مورد تأکید رهبر معظم انقلاب هم است. کمیته فرهنگی آموزشی ستاد اربعین علاوه بر تولید آثاری در قالب مداحی، مستند و ... در زمینه تکریم مردم عراق بسته‌هایی را تولید کرده که در اربعین به موکب‌داران عراقی به عنوان تشکر جمهوری اسلامی از مردم عراق به خاطر میزبانی اهدا می‌شود. این موضوع اخیراً به یک فرهنگ تبدیل شده و بسیاری از مردم خودشان هدایایی را به موکب‌داران و حتی کسانی که خانه‌های خود را در اختیار زوّار می‌گذارند تقدیم می‌کنند. در طول سال برنامه‌های مختلفی برای حضور برخی موکب‌داران عراقی به کشور داریم تا بتوانیم از تجارب یکدیگر استفاده کنیم. خیلی وقت بود که به آنان توصیه می‌کردیم از شمایل اهل‌بیت (ع) در موکب‌ها استفاده نکنند اما وقتی به ایران آمدند و از تجربیات ایرانی‌ها در این زمینه آگاهی پیدا کردند و موکب‌های ایرانی را دیدند متوجه شدند که بدون استفاده از شمایل و با استفاده از پارچه‌ها و نوشتارهای زیبا نیز می‌توانند موکب‌های خودشان را تزئین و آماده کنند.