در فقه شیعه، به کسی مسافر گفته می‌شود که بخواهد حداقل هشت فرسخ (بین 40 تا 45 کیلومتر) از وطن خود دور شود. در این حالت مسافر باید روزه خود را شکسته یا نماز خود را شکسته بخواند، یعنی نمازهای چهار رکعتی را دو رکعتی بخواند. یعنی این احکام برای شخص مسافر به محض رسیدن به حد ترخص مترتب می‌شود. حَدِّ تَرَخُّص مسافتی است که مسافر باید از آنجا به بعد نمازش را شکسته بخواند و می‌تواند روزه خود را افطار کند. بر اساس احادیث این نقطه جایی است که اذان شهر شنیده نشود یا دیوارهای آن دیده نشود.
درباره نماز شکسته مسافر در قسمتی از آیه 101 نساء می‌خوانیم: وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ یَفْتِنَكُمُ الَّذِینَ كَفَرُوا...؛ و چون در زمین سفر کردید، اگر بیم داشتید که آنان که کفر ورزیده‌اند به شما آزار برسانند، گناهی بر شما نیست که نماز را کوتاه کنید». برخی فقها حتی خواندن نافله‌های ظهر و عصر و عشاء را جایز ندانستند.
در این بین تخصیصی وجود دارد برای کسی که قصد دارد 10 روز به مسافرت برود. بر این اساس مسافری که قصد دارد 10 روز پشت سر هم در یک محل بماند باید نمازهای خود را در آن محل تمام بخواند و روزه اش را اگر در ماه رمضان است بگیرد.
برخی دیگر از احکام رایج درباره سفر و مسافر را در ادامه می‌خوانید:
* اگر شخص می‌داند، مسافر است و می‌داند که نماز مسافر، شکسته است، در عین حال نماز را عمداً یا سهواً، تمام خوانده است، نمازش باطل است و باید به صورت شکسته (یعنی دو رکعتی) اعاده کند (دو باره بخواند)، و اگر خارج از وقت متوجه شد، باید به صورت شکسته قضا کند.
* اگر شخص می‌داند مسافر است، اما نمی‌داند که نماز مسافر شکسته است، اعاده آن واجب نیست، نه در وقت، و نه در خارج از وقت.
3.اگر شخص، مسافر است و می‌داند حکم مسافر قصر است، اما خصوصیات آن را نمی‌داند، مثلاً نمی‌داند که اگر شغلش سفر باشد، وقتی در وطن 10 روز بماند، باید در سفر اول شکسته بخواند، در این صورت اگر نمازش را تمام خوانده است، باید به صورت شکسته در وقت اعاده و در خارج وقت قضا کند.
* اگر حکم نماز مسافر را می‌داند، اما نمی‌داند که هشت فرسخ را طی کرده و نمازش را تمام خوانده است، سپس متوجه شود که مسافر بوده و هشت فرسخ را طی کرده است، در این صورت باید نمازش را شکسته در وقت اعاده و در خارج وقت قضا کند.
* اگر شخص می‌داند که نماز مسافر شکسته است، اما فراموش کرده که خودش مسافر است و به این خیال که در سفر نیست نمازش را تمام خواند، بعد متوجه شد که مسافر است، در این صورت اگر در وقت است، باید نمازش را به صورت شکسته اعاده کند،ولی اگر بعد از وقت به یاد آورد که مسافر است، قضا ندارد.
* کسی که در وطن نمازش را نخوانده است، باید قضای آن را تمام به جا آورد، هر چند در سفر باشد. و کسی که در مسافرت نماز را به جا نیاورده، باید قضای آن را شکسته بخواند، هر چند در وطن خود باشد.
* اگر کسی نمازش را در وطن به جا نیاورد، تا وقت گذشت و نماز قضا شد، سپس با هواپیما به نقطه‌ای سفر کند که در آنجا هنوز وقت آن نماز باقی است، مثل کسی که نماز صبح او در تهران قضا شده باشد و با هواپیما قبل از طلوع آفتاب به کربلا برسد نماز قضای این شخص به ادا تبدیل می‌شود و باید نماز صبح را در آنجا به قصد ادا به جا آورد.
* اگر کسی نماز ظهر و عصر را بخواند و بعد با هواپیما به نقطه‌ای برسد که هنوز ظهر نشده است، لازم نیست دوباره نماز ظهر و عصرش را بخواند.
منبع:حوزه