این دوره از رقابت‌ها با تحولات زیادی در برگزاری روبرو است تا جایی که مراحل مقدماتی و نهایی رقبت‌ها از هم جدا شده و مرحله مقدماتی چندی پیش در قم برگزار شد و مرحله نهایی از روز ۱۰ مهر در اراک برگزار می‌شود.
این تحولات با انتقاداتی روبرو بود خصوصاً نکاتی مانند حذف پخش زنده در مرحله مقدماتی، عدم حضور مخاطبان در صحن مسابقات، حضور داوران در کنار شرکتکننده و... که برای دریافت پاسخ سؤالات و انتقادات به سراغ حجت الاسلام سید‌مصطفی حسینی رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف رفتیم.
مسابقات سراسری قرآن کریم امسال با تحولات گوناگونی روبرو است و این تحولات از همان ابتدا با انتقاداتی روبرو شد، آیا انتقادات به دست شما رسیده؟ و آیا ضعف مسابقات سبب بیان این نقد‌ها شده است؟
برگزاری مسابقات قرآن کریم با شکل و شمایل جدید مانند پخش یک سریال تلویزیونی است که باید همه جوانب آن ابتدا مشاهده شود و سپس مورد نقد و بررسی قرار گیرد. در نقد مسابقات هم بهتر بود تا پایان مرحله نهایی صبر می‌کردیم و پس از برگزاری همه مراحل و مشخص شدن ضعف‌ها و قوت‌ها به نقد و بررسی آن می‌پرداختیم.
داوران و اساتید بر موضوع عدم پخش زنده مرحله مقدماتی اتفاق نظر داشتند
یکی از انتقادات این است که مرحله مقدماتی مسابقات پخش زنده نداشت و این امر انتقاد برخی چهره‌ها را به دنبال داشت. چرا این مرحله از رقابت‌ها پخش زنده تلویزیونی نشد؟
داوران مسابقات همواره به ما می‌گویند در همه مراحل مسابقات نمی‌توان پخش زنده داشت و اگر قرار باشد که انتخاب کنیم که مسابقات زنده پخش شود یا نه قطعاً همه رأی به عدم پخش زنده می‌دهیم. ما قبل از برگزاری این مسابقات در قم به صورت آزمایشی یک دوره مسابقه برگزار کردیم و در رقابت‌های بین‌المللی دانشجویان هم این تجربه تکرار شد و نهایتاً به این جمع‌بندی رسیدیم که این مرحله از مسابقات پخش زنده نشود.
پاسخ به اعتراض شرکتکننده بلافاصله پس از تلاوت/ تحلیل تلاوت توسط داوران
عوامل که شما و داوران را به این نتیجه رساند که مسابقات پخش زنده نشوند چیست؟
امروزه در رویدادهای رسانه‌ای این اتفاق می‌افتد مثلاً برنامه‌ای مثل خندوانه را هیچ‌گاه نمی‌توان پخش زنده کرد، زیرا رفت و برگشت و توقف‌های مختلف در تولید علت این امر است. ما هم در سیستم جدید که با تحول رسانه‌ای روبه‌رو هستیم به جز موضوع رسانه اقتضائات دیگری مانند رسیدگی به اعتراضات بلافاصله پس از قرائت را فراهم کرده‌ایم. الان شخص می‌خواند، کارنامه‌اش را بلافاصله پس از تلاوت بگیرد، اساتید برای او توضیحاتی می‌دهند و تلاوتش را تحلیل می‌کنند. اگر اعتراضی نداشت نفر بعدی روی جایگاه می‌رود. در حالی در گذشته سیستم مسابقات چندان پاسخگوی شرکتکننده نبود و شرکت‌کنندگان پشت‌سر هم بروی جایگاه می‌رفتند.
در سیستم جدید باید داور موارد کسر نمره را شفاف توضیح دهد
در سیستم جدید گویا قواعد خاصی برای نمره‌دهی داوران و یا رسیدگی به اعتراضات طراحی کرده‌اید در این زمینه توضیح دهید.
بله، در سیستم جدید داور باید دقیقاً مواردی که منجر به کسر نمره از شرکتکننده شده را در برگه نمره‌دهی بنویسد تا دقیقاً علت کم شدن نمره برای شرکتکننده مشخص شود. در حالی در گذشته داور فقط به صورت کلی یک نمره‌ای را بابت صوت، لحن، تجوید و وقف و ابتدا و... اعلام می‌کرد و شرکتکننده نمی‌دانست بابت کدام اشکال نمره‌اش کم شده است.
اما با روش جدید شرکتکننده دقیقاً موردی که نمره از دست داده است را می‌بیند و به آن اعتراض می‌کند و داور هم دقیقاً مورد اشتباه را برای شرکتکننده توضیح می‌دهد و یا توضیحات شرکتکننده را دقیقاً دریافت می‌کند. حال یا شرکتکننده اشتباهش را می‌پذیرد و یا داور با توضیحات شرکتکننده نمره را اصلاح می‌کند.
سیر تکامل مسابقات طی سال‌های برگزاری رخ نداده و این امر کار ما را سخت کرده
یکی از موضوعاتی که طی سال‌های اخیر به شدت مورد انتقاد اهالی قرآن است این است که مسابقات مدام با تغییر و تحول‌های مختلف روبه‌رو است و هر هرسال رقابت‌ها با سال قبل تفاوت‌هایی دارد چرا این قدر تغییرات در مسابقات اعمال می‌شود.
دلیل اصلی این موضوع این است که باید مسابقات طی عمر برگزاری‌اش سیر تکاملی را طی می‌کرد اما این اتفاق نیفتاده است و برای تحقق این امر مجبور به اعمال تغییرات در بخش‌های مختلف مسابقات هستیم. برای پاسخ به این سؤال باید نشستی با حضور اساتید مختلف برگزار شود و در آن این موضوع مطرح شود که مسابقات قرآن در دهه شصت با مسابقات قرآن در سال ۹۷ چه تفاوت‌هایی باید داشته باشد؟
ما در زمینه‌هایی رشد کرده‌ایم، تعداد شرکت‌کنندگان امسال با دهه شصت بسیار متفاوت است، سطح فنی شرکت‌کنندگان امروز با آن زمان خصوصاً در حفظ بسیار متفاوت است حتی سلیقه و ذائقه مردم هم تغییر کرده است.
استقبال ضعیف مردم از مسابقات نگران‌کننده است
در دهه شصت مسابقات قرآن در حسینیه ارشاد برگزار می‌شد و با وجود کمترین تبلیغات در این محل جای سوزن انداختن نبود و بسیاری پشت درب‌ها می‌ماندند آن زمان در حالی مسابقات با این استقبال روبه‌رو بود که کمترین تبلیغات را داشت اما امروز با وسایل جدید ارتباطی و تبلیغات همه جانبه مسابقات استان تهران در حسینیه ارشاد با کمترین استقبال مواجه می‌شود. این اتفاق فقط مربوط به استان تهران نیست و در همه رقابت‌ها استقبال چندانی نمی‌بینیم و باید همکاران ما از طریق نهادها و مؤسسات مختلف با تأمین سرویس ایاب و ذهاب جمعیت را به صحن مسابقات بیاورد و این اتفاق نگران‌کننده است.
چرا امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که مردم برای دیدن مسابقات قرآن وقت نمی‌گذارند؟
با سبک زندگی امروزی که همه به دنبال سرعت هستند و موضوعات مختلفی در زندگی دارند که باید برای همه آنها وقت بگذارند نمی‌توان انتظار داشت یک نفر از ساعات اولیه صبح به سالن مسابقات بیاید و تا پاسی از شب هم آنجا بماند ما باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که یک شهروند بتواند در یک زمان معین یک یا دو ساعته به تماشای مسابقه بنشیند و از آن استفاده کند و لذت ببرد و این اتفاق با برنامه تلویزیونی ممکن است زیرا اتفاقاتی که در خلال مسابقه می‌افتد و رفت و برگشت‌های اضافی در تدوین حذف شده و بیننده به شکل منظمی مسابقات را می‌بیند.
این برنامه در مرحله نهایی که به میزبانی اراک برگزار می‌شود هم وجود دارد؟
مرحله نهایی مسابقات به دلیل اینکه شرکت‌کنندگان محدودتر هستند و فقط نخبگان و راه‌یافتگان به فینال حضور دارند مسابقات را زنده پخش می‌کنیم، مطمئن باشید استقبال مردم هم از این رقابت‌ها بیشتر خواهد بود زیرا تجربه ثابت کرده که مراحل مقدماتی مسابقات اغلب با استقبال ضعیف روبه‌رو است اما در فینال سالن مملو از جمعیت می‌شود زیرا مردم جذاب‌ترین تلاوتها را در چند ساعت می‌شنوند.
مردم نمی‌توانند دوهفته برای تماشای مسابقات وقت بگذارند و باید رقابت‌ها را ذائقه آنها نزدیک کرد
باید بپذیریم مردم شرایط زندگی‌شان به گونه‌ای است که نمی‌توانند یک هفته یا دو هفته مسابقات را دنبال کنند. مشغله‌ها زیاد شده، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی سبب شده همیشه تلاوتها در دسترس باشد. درحالی که در گذشته اگر فردی علاقه به شنیدن تلاوتها داشت اگر به سالن مسابقات نمی‌آمد تلاوتها را از دست می‌داد.
در مسابقاتی مانند خنداننده شو که مثال زدید مخاطب هم به گونه‌ای با برنامه درگیر است چون در انتخاب نفرات برتر رأی می‌دهد و یا برای جذاب‌تر شدن برنامه تعدادی بیننده هم در استودیو وجود دارد اما در روش جدید مسابقات قرآن هیچیک از این‌ها وجود نداشت و فقط شرکتکننده بود و داور
نمی‌توان برنامه خندوانه را با این رقابت‌ها قیاس کرد. در برنامه خندوانه شاید هزاران نفر در نوبت انتظار برای حضور در استودیو باشند و یک روز از صبح تا شب برای ضبط برنامه وقت بگذارند البته این دلیل دارد و آن این است که برنامه‌ای مانند خندوانه فضایی طنز دارد و برای حاضران جذاب است اما مسابقات قرآن این شرایط را ندارد و از طرفی هم آیات الهی به زبان عربی است و متوجه نشدن برخی از مردم هم دلیلی است که باعث می‌شود یک بیننده یک روز کامل برای آن وقت نگذارد.
ما برای ضبط نمونه آزمایشی مسابقات که در آن بیننده وجود داشت با مشکل مواجه بودیم زیرا استقبال چندانی از مسابقات نمی‌شد، البته افرادی می‌آمدند اما بعد از چند ساعت می‌رفتند و یک روز کامل برای حضور در استودیو وقت نمی‌گذاشتند از این‌رو به این نتیجه رسیدیم در مرحله اول مسابقات بیننده حضوری را از مسابقات حذف کنیم.
این را هم بگویم حافظان قرآن از این اتفاق بسیار استقبال کردند زیرا در شرایط سکوت تمرکز بیشتری داشتند با همه این حرف‌ها ما بسیار دوست داشتیم جمعیتی باشد، اما نگاه به همه این اقتضائات به علاوه هزینه‌های ایاب و ذهاب و پذیرایی و... ما را به این جمع‌بندی رساند که امسال بدون حضور بیننده برگزار کنیم و شاید برای سال‌های بعد شاهد حضور مردم باشیم.
عدم حضور داور در صحن مسابقات پیامدهای منفی زیادی داشت
در سال‌های دهه ۶۰ و ۷۰ شرکتکننده در حضور داور تلاوت می‌کرد و این حضور داور در کنارش را عاملی برای استرس می‌دانست تا اینکه داوران از صحن اصلی مسابقات خارج شدند و در اتاقی دیگر به قضاوت پرداختند اما در این مسابقات مجدداً شاهد حضور داورانی در صحن اصلی مسابقه بودیم دلیل این اتفاق چه بود؟
شاید نبودن داور در صحن مسابقات باعث کاهش استرس شرکتکننده باشد اما این اتفاق پیامدهای منفی دیگری هم داشت که مهم‌ترین آن عدم پاسخگویی داور به نمره‌ای که می‌داد است و این یک آسیب بود حتی حضور داوران در اتاقی دربسته سبب می‌شد با تمرکز کافی کار داوری را انجام ندهند، با هم صحبت کنند، گوشی تلفن همراه را چک کنند.
ما یک شبه به این نتیجه نرسیدیم که داوران در سالن مسابقات حضور داشته باشند و بررسی عوامل مختلف ما را به این نتیجه رساند که فواید حضور داور در سالن بیشتر از معایب آن است.
تحولات مسابقات سیر طولانی داشته و یک‌شبه اعمال نشده است
همه تغییرات به این صورت بود و ما با بررسی آسیب‌ها به تغییر می‌رسیدیم، یعنی جوانب مختلف آن را بررسی می‌کردیم و از اساتید و کارشناسان نظرخواهی می‌کردیم، سپس به صورت آزمایشی هم اجرا کردیم و نهایتاً تغییرات اعمال می‌شد. این را هم بگویم در مدل جدید حتی تعداد داوران را هم افزایش دادیم و یک آیتم را فقط یک نفر نمره نمی‌دهد.
مدل آزمایشی مسابقات و یا مسابقات بین‌الملل دانشجویان که آن هم با شیوه جدید برگزار شد بازخورد چندان خوبی در شبکه قرآن نداشت و مورد استقبال قرار نگرفت آیا در این زمینه آسیب‌شناسی انجام داده‌اید که چرا بیننده در آن کمتر بود؟
این موضوع باید از جنبه‌های مختلف بررسی شود که آیا اصل مسابقه جذاب نبود و یا پخش آن در ایام نوروز علت آن بود. من ادعا می‌کنم بعید است کسی معتقد باشد که جذابیت روش جدید از روش سابق کمتر است شما در روش قبل فقط با تعدادی قاری روبه‌رو بودید که پشت سر هم می‌خواندند و نه از نمره و نه از داوری هیچ اطلاعی نداشتید اما در روش جدید نمرات به لحظه اعلام می‌شود، رده‌بندی‌ها مدام تغییر می‌کند و تازه هیجان و رقابت وارد مسابقات شده است، همچنین خود شخص درباره نمره‌اش صحبت می‌کند، داور کوتاه تحلیل می‌کند، بخش‌های اضافی حذف شده و شاید آیتم‌های مختلف جذاب به آن اضافه شده است.
متأسفانه شبکه قرآن به سطحی نرسیده که به اندازه دیگر شبکه‌ها بیننده داشته باشد البته در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی در این شبکه رخ داده اما امکانات و منابع برای تولید برنامه در این شبکه وجود ندارد و طبعاً بیننده آن ممکن است از برخی شبکه‌ها کمتر باشد. در موضوع تبلیغ مسابقات هم از ظرفیت دیگر شبکه‌ها استفاده نمی‌شود و شاید اگر این اتفاق می‌افتاد بیننده برنامه بیشتر می‌شد.
البته ما جور تولید را به عهده گرفته‌ایم و ساعت‌ها برنامه برای این شبکه تولید شده است. رسانه عامل اصلی انعکاس یک رویداد است و حتی فوتبال هم بدون رسانه لنگ می‌زند. از طرفی جامعه و برنامه‌های قرآنی هم به ترازی نرسیده که مسابقات قرآن بخواهد از شبکه سراسری دیگر مثل یک ، دو و... پخش شود.
عدم استقبال مردم از مسابقات و کم‌بیننده بودن برنامه‌های قرآنی عوامل مختلفی دارد که نهادها و گروه‌های مختلف در آن دخیل هستند و ما به عنوان برگزارکننده مسابقات قرآن نمی‌توانیم پاسخگوی آن باشیم
آیا می‌توانیم جامعه را به ترازی برسانیم که مردم مسابقات قرآن را مانند مسابقات ورزشی دنبال کنند.
باید احساس نیاز به قرآن در مردم نهادینه شود متأسفانه در مصرف‌گرا کردن مردم رسانه‌ها موفق بوده‌اند اما در علاقه‌مند کردن مردم به نماز و قرآن موفق نبوده‌ایم.
این موضوعی است که تنها به ما به عنوان برگزارکننده مسابقات باز نمی‌گردد و نهادهای بسیاری در این زمینه مسئول هستند که چرا مردم احساس نیاز به قرآن ندارند و با آن درگیر نیستند و نهایت آن می‌شود استقبال ضعیف از مسابقات و برنامه‌های قرآنی.
مسابقات یک رویداد تخصصی برای انتخاب نمایندگان ایران در مسابقات بین‌المللی است
به جز مواردی که گفتید آیا عامل یا عوامل دیگری هم برای استقبال کم از مسابقات قرآن وجود دارد.
فراموش نکنیم مسابقات قرآن یک رویداد تخصصی است برای انتخاب نمایندگان ایران در مسابقات مختلف بین‌المللی است و شاید اتفاقاتی که در یک مسابقه کاملاً تخصصی رخ می‌دهد برای مردم چندان جذاب نباشد و شاید اگر مسابقه‌ای عمومی‌تر برگزار شود و مردم هم در انتخاب برگزیدگان رأی بدهند شاهد استقبال بیشتر باشیم.
باید بپذیریم رسالت اصلی این مسابقات انتخاب نخبگان تخصصی قرآن کشور در یکسال است تا این افراد نخبه به عنوان نمایندگان ایران در مسابقات دیگر کشور‌ها حضور پیدا کنند. حال عموم مردم باید بیایند و تلاوت‌هایی را گوش دهند که بسیاری از ریزه‌کاری‌های آن را نمی‌دانند. اگر در مرحله نهایی مسابقات یک نظرسنجی مردمی هم داشته باشیم شاید رأی مردم با رأی داوران کاملاً متفاوت باشد زیرا مردم ریزه‌کاری‌های داوران را در نظر نمی‌گیرند و بیشتر به دنبال صوت و لحن زیبا هستند.
مرحله نهایی مسابقات چند روز دیگر در اراک آغاز می‌شود کمی درباره این رقابت‌ها بگویید.
اولاً مرحله نهایی مسابقات به صورت زنده از شبکه و رادیو قرآن پخش می‌شود و در سالن مسابقات هم شاهد حضور مردم خواهیم بود. امسال تلاش شده تا فضای رقابت و هیجان به عموم مردم هم منتقل شود به این صورت که پس از تلاوت هر شرکتکننده نمره وی بلافاصله اعلام می‌شود و به این صورت مردم لحظه به لحظه شاهد تغییر در رده‌بندی افراد مختلف هستند.
منتقدان پس از پایان رقابت‌ها پاسخ سؤالت خود را دریافت می‌کنند
این اتفاق درحالی رخ می دهد که تا سال گذشته مردم فقط در سالن تلاوت گوش می دادند و هیچ اطلاعی از نمره‌ها و رده‌بندی شرکت‌کنندگان نداشتند و نتایج به یکباره در اختتامیه اعلام می‌شد.
البته این اتفاق در مرحله مقدماتی هم رخ داده است. موضوع دیگر حضور دو داور در یک آیتم است و دو نفر باید به موضوعی مانند صوت نمره بدهند و اگر هم بخواهند نمره را کمتر بدهند با علت دقیق کسر نمره را اعلام کنند.
تحولات مسابقات امسال مطمئن باشید در راستای جذاب کردن رقابت‌ها است و ان شا الله منتقدان پس از پایان رقابت‌ها در اراک پاسخ انتقادات خود را دریافت خواهند کرد.
منبع:فارس