عقیق: محرم امسال، بعد از جنگ ۱۲ روزه حال و هوای خاص و متفاوتی داشت. روزهایی که ما را عجیب به یاد دوران مبارزات نهضت انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس می‌انداخت. با حاج احمد چینی پیر غلام اهل‌بیت علیهم‌السلام در این باره به گفت‌وگو نشستیم مردی که این دو مقطع تاریخی را به‌عنوان مداح اهل‌بیت تجربه کرده است. او در این گفت‌وگو می‌گوید؛ چرا مداحان محرم امسال از ایران و وطن در نوحه‌ها خواندند و مردم با آن سینه زدند؟
هیأت‌های دهه ۴۰ و ۵۰ در دوران مبارزاتی انقلاب اسلامی چه فعالیت‌هایی داشتند؟
در دهه ۴۰ و ۵۰ ما شاهد بودیم که مداحان و شعرا درباره انقلاب روشنگری می‌کردند. این افراد نسبت به مسائل سیاسی به روز بودند. امثال آقای خوشدل در اشعار خود موضوعات سیاسی را بیان می‌کرد و از انقلاب و مبارزات می‌گفت. اشعار آنها با خمیرمایه تبیین قیام امام حسین علیه‌السلام به موضوعات روز می‌پرداخت.
او درباره حضرت زینب یک شعر داشت که می‌گفت:خطبه زینب اگر در سفر شام نبوداز فداکاری شاه شهدا نام نبودنه همین نام نبود از شه خونین‌کفناناثر از مکتب ارزنده اسلام نبودازاین‌قبیل اشعار در آن دوران بسیار زیاد بود و مداحان و شاعران روشنگری می‌کردند، البته هیئت‌هایی هم بودند که معتدل بودند یعنی با جریان مبارزاتی فاصله نداشتند اما کار خود را می‌کردند و صرفاً هیئت عزاداری بودند.
آن چیزی که آن دوران را درخشان کرده بود، هیئت‌هایی بودند که اشعار روشنگری داشتند و علمدار بودند. در دوران جبهه و دفاع مقدس سرودن اشعار موجب تهییج رزمنده‌ها می‌شد تا به میدان رزم بروند و مبارزه کنند.
خاطره‌ای از تظاهرات و راهپیمایی‌هایی که هیأت‌ها در آن دوران داشتند، در ذهن دارید؟
آن زمان تظاهرات و راهپیمایی پررونق بود و هیأت‌ها پایه اصلی این برنامه‌ها بودند. همانطور که برای عزاداری بیرون می‌آمدند، همان حضور را به تظاهرات تبدیل می‌کردند و شعار می‌دادند. از پیروزی انقلاب و از دشمن می‌گفتند.هیئت‌هایی مثل بنی فاطمه و قنات آباد فعال بودند. این‌ها علمدار و خیلی هم فعال بودند. همان هیئت‌هایی که در راهپیمایی‌ها شعارهای انقلابی می‌دادند در دوران دفاع مقدس هم فعال بودند. جوانان از این هیئت‌ها راهی جبهه‌ها می‌شدند. جوان‌ها در هیئت‌ها آماده و ساخته می‌شدند. ما در جبهه در بخش تبلیغات بودیم و برای رزمنده‌ها می‌خوانیدم و صحبت می‌کردیم. جوان‌ها و حتی نوجوان‌ها از هیئت‌ها راهی جبهه می‌شدند.
چه نوحه‌ها و زمزمه‌هایی در این تظاهرات‌ها داشتند؟
حسین سرباز ره دین بودعاقبت حق‌طلبی این بوداین نوحه مرسوم آن دوران بود که به‌صورت دودمه و... خوانده می‌شد. این اشعار بیشتر برای خوشدل بود که خیلی هم اثرگذار بود. شعرای دیگر مانند حسان هم بودند. او شعری داشت که می‌گوید:
حسين، كشته ديروز و رهبر روز است
قيام اوست كه پيوسته نهضت آموز است
تمام زندگی او، عقيده بود و جهاد
اگر چه مدت جنگ حسين، يک روز است
توان لشكر ايمان، نمي‌رود از بين
ز فيض ياری حق، چون كه قدرت اندوز است
حسين و ذلت تكريم ظالمان هيهات
كه آفتاب عدالت، ازو دل‌افروز است
به نزد او كه شهادت، به جز سعادت نيست
رداي مرگ، برايش قبای زردوز است
رهين همت والای سيدالشهداء است
هر آنكه از غم اسلام، در تب و سوز است
هماره تازه بود يادبود عاشورا
كه روز حق و عدالت، هميشه نوروز است
حرارتي كه ز عشق حسين در دل‌هاست
براي ظالم هر عصر، خانمان‌سوز است
«حسان»، حسين به‌ظاهر، اگر چه شد مغلوب
شكست اوست كه در هر زمانه پيروز است
این اشعار بسیار تأثیرگذار بودند. اشعار حسان، حرارتی در دل‌ها می‌انداخت. این اشعار با استفاده از موضوعات و مضامین حسینی، به پیروزی انقلاب و نهضت هم اشاره می‌کردند. دکتر قاسم رسا هم از شعرای قدیمی بود که در اشعار خود برای این دوران غوغا کرد.
شعری داشت که می‌گوید:
ز من آزادگی را یاد گیرید
که من سرحلقه آزادگانم
حسینم من که در خوی و شمایل
شبیه خاتم پیغمبرانم
منم آن استاد درس عشق‌بازی
که عاشوراست روز امتحان
ز قتلم ار دین ماند پای برجا
چه باک از تیر و شمشیر و سنانم
به عصمت تالی زهرا
به صولت علی مرتضی نام و نشانم
منو تن زیر بار ننگ هیهات
که بر آیین پاک راستانم
یزید سفله پندارد که با چوب
زند مهر خموشی بر دهانم
ولی غافل که حق پوشیدنی نیست
عیان است این چه حاجت بر بیانم
محرم امسال درست ۲ روز بعد از جنگ ۱۲ روزه بود . از نظر شما دو مقطع زمانی انقلاب و دوران دفاع مقدس با محرم امسال چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی داشت ؟
در دوران جنگ ۱۲ روزه داستان تغییر کرد یعنی علاوه بر اینکه انقلابی‌ها از اول در صحنه بودند، مردم عادی هم به صحنه آمدند. مردمی که شاید قبلاً اعتقادی به انقلاب، نهضت و جبهه هم نداشتند وقتی دیدند که پای کشور و حیثیت به میدان آمده است، بیکار نماندند. این جنگ ۱۲ روزه وحدتی ایجاد کرد که دستمایه خیلی از اتفاقات شد.
در محرم امسال محور برخی اشعار به سمت ایران و وطن رفت. دشمن تصور می‌کرد با حمله نخست مردم دست از انقلاب می‌کشند اما وقتی دید مردم به میدان آمدند، تصوراتش باطل شد. او فکر می‌کرد وقتی فرماندهان را بزند، صداوسیما را بزند، متخصصین را بزند، همه چیز تمام می‌شود. خودشان را آماده کرده بودند که بیایند و کشور را بگیرند ولی یکباره دیدند که وضع عوض شد و این جز عنایت خود امام حسین علیه‌السلام نبود. انقلاب با امام حسین فاصله نداشت. بسیاری از مردم ما در گذشته امام حسینی بودند اما شاید انقلابی کار نمی‌کردند البته ضدنقلاب هم نبودند و در این جنگ به میدان دفاع آمدند و وحدت ایجاد کردند.این جز عنایت خود امام حسین علیه‌السلام نبود که قبل از محرم هم قائله را ختم کرد و همه مردم به صحنه آمدند و دست به دست هم دادند و محرم بی‌نظیری را رقم زدند.
محرم امسال اشعار خوبی با موضوع ایران و وطن خوانده شد که شاید سرآمد آن هم نوحه ای ایران حاج محمود کریمی بود که در بیت رهبری خوانده شد و مورد توجه ایشان هم قرار گرفت. این نوحه‌ها بیانگر وحدت بود. دشمن می‌خواست از اختلاف سوء استفاده کند و پیروز شود اما پیش‌بینی رهبرانقلاب و مدیریت ایشان نگذاشت خدشه‌ای به کشور وارد شود و حتی وحدت هم ایجاد کرد. این وحدت را باید حفظ کرد.
در دوران نهضت انقلاب در راهپیمایی‌ها شاید فقط مردم حضور داشتند اما در این جنگ ۱۲ روزه همه به میدان آمدند. مردم فهمیدند اگر به میدان نیایند حیثیت و ناموس‌شان از بین می‌رود. دیدند که دشمن دلسوزی برای ما ندارد و نظامی و غیرنظامی برایش فرقی نمی‌کند. دشمن می‌خواهد ایران را مثل افغانستان و سوریه کند. مردم بیدار شدند و این نور امام حسین بود که در دل‌هایشان روشن شد.
امسال مداحی‌های سیاسی متفاوت شد و نام ایران وارد نوحه‌ها شد، این تحول به واسطه همان وحدت بود؟این نوحه‌ها در محضر خود آقا هم خوانده شد یعنی مورد تأیید ایشان هم بود چرا چون خود ایشان علمدار این وحدت بودند. این وحدت را خود ایشان پیش‌بینی و مدیریت کرد. هیأت‌های بزرگ و پرجمعیت خوب عمل کردند و به واسطه جنبه‌های اجتماعی و سیاسی هیأت و فیلمبرداری‌ها این نوحه‌ها به جهان مخابره شد.
در مجالس کوچک و خصوصی هم از ایران گفته شد. البته این جلسات در گذشته هم با انقلاب زاویه‌ای نداشتند و برای امام حسین عزاداری می‌کردند. همان گفتن از ایشان هم خودش امری سیاسی است. چرا چون امام حسین(ع) خودش علمدار انقلاب بود و فرمود «هیهات منا الذله» ایشان تا پای جان بر این عقیده ایستادند. حضرت زینب سلام الله علیها هم در خطبه خود به این مطلب اشاره داشت که ای یزید هرچی می‌خواهی ظلم کن، برادران مرا کشتی ما را اسیر کردی و هر جنایتی توانستی کردی اما نمی‌توانی یاد ما را از خاطره‌های مردم بیرون ببری چون مردم ما را فطرتاً دوست دارند.
شاید در گذشته وقتی حرف از اسرائیل و آمریکا در نوحه زده می‌شد، می‌گفتند نوحه سیاسی شده اما با این جنگ مرزها برداشته شد و همه چیز علنی شد.
جنگ ۱۲ روزه مرز حق و نفاق را مشخص کرد با این فضا آیا هنوز می‌توان هیأت سکولار داشت؟
الان زمانی نیست که ما اختلاف‌انگیزی کنیم. ممکن است هیأتی باشد که نه اسمی از انقلاب ببرد، نه اسمی از آمریکا و اسرائیل ببرد اما برای امام حسین زار زار گریه کنند. با توجه به وضعیت موجود، الان زمان وحدت‌شکنی نیست. شکستن وحدت مساوی با پیروزی آمریکا و اسرائیل است و نهایتاً آنها سود می‌برند.
مدیریت حضرت آقا این‌گونه بود که در جامعه وحدت ایجاد شد، الان موقع این حرف‌ها نیست که ما بخواهیم چند هیئت محدود را خطاب قرار دهیم. ما هیئت‌های خوبی داریم که مداح و سخنرانان آنها روشنگری می‌کنند و با بیان و شعر خود از انقلاب می‌گویند. همین کفایت می‌کند و صدا و موج لازم را ایجاد می‌کند. هیئتی‌های دیگر همین که از امام حسین(ع) می‌گویند که امام در برابر ظلم ایستاد و حرکت سیاسی لازم را انجام داد کافی است.
الان زمانی است که مردم دست‌به‌دست هم داده‌اند، چون ما یک دشمن مشترک داریم. حضرت آقا مکرر می‌فرمودند که بحث اختلافی شیعه و سنی را دامن نزنید، الان موقع اختلاف نیست. الان یک دشمن مشترک داریم که اگر قیام کند و بیاید کشور را بگیرد نه به سنی رحم می‌کند و نه به شیعه. نه به سکولار رحم می‌کند، نه به انقلابی و همه را از دم درو می‌کند پس بنابراین ما باید چشم‌مان به حضرت آقا باشد. کارهای ایشان حتماً حکمتی دارد، مگر امیرالمؤمنین ۲۵ سال در خانه ننشست؟ چرا چون دید اگر قیام کند دین از بین می‌رود. این وصیت پیغمبر بود که باید صبر کنی علی جان!
معرفت‌افزایی و روشنگری‌های لازم در هیأت بار اصلی‌اش بر دوش کیست؟ مداح یا سخنران؟
هم سخنران و هم مداح می‌توانند اثرگذار باشند البته شاید سخنرانان بتوانند مطلب را بهتر جا بیندازند. البته دراین‌خصوص نیاز است که افراد تسلط لازم به موضوعات را داشته باشند. به طور مثال اگر بنای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را دارند اطلاعات کافی داشته باشند والا ممکن است امربه‌معروف آنها جواب عکس دهد.
در روایتی داریم که امام صادق علیه‌السلام وقتی بنا داشتند به فرد شراب‌خواری تذکر دهند، ابتدا هدیه‌ای به او دادند و بعد فرمودند: « إِنَّ اَلْحَسَنَ مِنْ كُلِّ أَحَدٍ حَسَنٌ وَ إِنَّهُ مِنْكَ أَحْسَنُ لِمَكَانِكَ مِنَّا وَ إِنَّ اَلْقَبِيحَ مِنْ كُلِّ أَحَدٍ قَبِيحٌ وَ إِنَّهُ مِنْكَ أَقْبَحُ لِمَكَانِكَ مِنَّا؛ نيكى از هر شخص، نيك است، ولى از تو كه به ما نسبت دارى نيك‌تر است و زشتى از هر كسى زشت است، ولى اگر از تو سر بزند زشت‌تر است» اگر یک واعظ، مداح یا هیئتی خطایی کند، چون وابسته به این دستگاه است جرم بیشتری دارد. امام صادق(ع) به‌صراحت به آن شخص نفرمود که شراب نخور با کنایه با او حرف زد، او هم خودش فهمید. ما باید طوری امربه‌معروف کنیم که شخصیت فرد لطمه نخورد و بداند ما دوست او و دوست دارش هستیم.
هیأت‌ها و مداحان امروز درگیر رسانه و فضای مجازی شده‌اند و برخی برای دیده شدن در این فضا دست و پا می‌زنند، چه توصیه‌ای به آنها دارید؟
اول‌ازهمه درباره اشعار و سبک‌ها بگویم که مداحان ما به‌هیچ‌وجه نباید سراغ سبک‌ها و آهنگ‌های طاغوتی و آن طرف آبی بروند. این اهانت به اهل‌بیت و امام حسین(ع) است. رهبر انقلاب می‌فرمایند که خودتان سبک ایجاد کنید. ممکن است سبک مداحی مربوط به قدیم باشد، آن مشکلی ندارد اما نباید از روی آهنگ‌ها سبک مداحی ایجاد کرد.ما باید حیا کنیم، ما از شریف‌ترین افراد عالم یعنی امام حسین(ع) و اهل‌بیت(ع) حرف می‌زنیم بنابراین نباید سبکی را بخوانیم که مستمع وقتی شنید یاد آن ترانه مبتذل غربی بیفتد. البته بخشی از این مشکل به شاعران هم برمی‌گردد که نباید هر شعری بگویند یا هر عبارت و سبکی را برای آل الله استفاده کنند.
از همه مداحان و شاعران و هیأت‌داران می‌خواهم که خواهش می‌کنم و به‌خاطر امام حسین(ع) اولاً شعری بخوانید که معرفت افزایی داشته باشد. اشعار ساده هم نباید خیلی سطح پایینی داشته باشد. ما داریم درباره امام حسین علیه‌السلام شعر می‌خوانیم نه درباره یک معشوقه معمولی! شأن مقام امام باید حفظ شود.اشعار باید به‌گونه‌ای باشد که مستمع وقتی شنید به معرفت او افزوده شود ولی خب متأسفانه برخی از این اشعار ظرفیت معرفت افزایی ندارد، یعنی شور دارد اما شعور ندارد.
کار من مداح این نیست که بخوانم و افراد حسین حسین کنند و به سینه بزنند بلکه باید معرفت افزایی کنم، چرا اگر که معرفت افزایی نشود، نسل جوان چون مایه وجودی معرفتی ندارند از راه منحرف می‌شوند. ما باید اعتقاد جوان‌ها را محکم کنیم. این محکم کردن اعتقادات بستگی به قوی‌بودن شعر مداح و محتوای خوب سخنران دارد. رهبر انقلاب در یکی از سخنرانی‌های خود فرمودند ما گنجینه شعری خوبی داریم که اگر افراد قصد کنند که همان اشعار قدیمی را بخوانند، به‌اندازه چندین سال جواب می‌دهد.در خصوص روضه و مقتل هم باید بدانیم که بنا نیست ما به هر قیمتی اشک مردم را در بیاوریم، تا جایی که می‌شود نباید روضه باز خواند که مستمع گریه کند. نباید همه مصیبت‌های اهل بیت(ع) را نقل کرد زیرا حقش ادا نمی‌شود.
منبع:فارس
