چگونه خداوند انسانها را با نعمت‌ها می‌آزماید؟

عقیق:آزمایش‌های الهی، سنتی همگانی است که به فرد و یا گروه خاصی اختصاص ندارد، بلکه تمام افراد، به تناسب امکانات و استعدادهای خود، در بوته امتحان قرار می‌گیرند. مهم‌ترین مسأله در آزمایش‌های الهی، آگاهی از انگیزه‌های امتحان است و یکی از این انگیزه‌ها ظهور و بروز لیاقت‌ها و شایستگی‌های نهفته در افراد، در سایه امتحان است تا از این طریق، افراد به کمال مطلوب خود برسند. اگر امتحان و آزمایش در کار نبود، کمالات نهفته در درون افراد به صورت گنج پنهان باقی می‌ماند و خود را نشان نمی‌داد.

از این روست که امیرالمؤمنین(ع) در حدیثی فرمود: «اى مردم، باید خداوند شما را به هنگام نعمت در ترس ببیند به همان صورت که در بلا هراسان مى‌نگرد؛ أَیُّهَا النَّاسُ، لِیَرَکُمُ اللَّهُ مِنَ النِّعْمَةِ وَجِلِینَ کَمَا یَرَاکُمْ مِنَ النِّقْمَةِ فَرِقِینَ». این مسئله گویای آن است که حتی نعمت‌های خداوند مایه ابتلا و آزمون انسان‌ها جهت سنجش عیارشان است؛ فردی که غرق در نعمت‌های مادی و معنوی شود و خود را مستحق این نعمات بداند، اولین گام به سوی سقوط را برداشته است، همچنان که حضرت در ادامه فرمود «زیرا کسى که رفاه و گشایش را زمینه گرفتار شدن خویش نداند، پس خود را از حوادث ترسناک ایمن مى پندارد؛ إِنَّهُ مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ، فَلَمْ یَرَ ذَلِکَ اسْتِدْرَاجاً، فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفاً.»

این مسئله در تنگدستی و فقر نیز مصداق دارد؛ یعنی خداوند علاوه بر اینکه انسانها را با نعمت‌ها می‌آزماید، با فقر و تنگدستی نیز مورد آزمون قرار می‌دهد. امیرالمؤمنین(ع) در ادامه همین حدیث، این مسئله را اینگونه بیان می‌فرماید: «و آن کس که تنگدستى را آزمایش الهى نداند، پاداشى را که امیدى به آن بود از دست خواهد داد؛ وَ مَنْ ضُیِّقَ عَلَیْهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ، فَلَمْ یَرَ ذَلِکَ اخْتِبَاراً، فَقَدْ ضَیَّعَ مَأْمُولًا.»

بنابراین امیرمؤمنان در این کلام پرمعنا به صاحبان نعمت هشدار مى‌دهد که مراقب باشید مبادا نعمتهای الهی مقدمه نقمت شدیدى باشد. احتیاط را از دست ندهید، به اعمال خود مغرور نشوید و دائمآ از درگاه خدا عذر تقصیر بخواهید و در فراز دوم این کلام حکیمانه، به نقطه مقابل این مطلب اشاره کرده و مى‌فرماید: «(به عکس) کسى که خداوند بر او تنگ گیرد (و نعمتهایى را از او سلب کند) و آن را آزمایش (و مقدمه ترفیع مقام) نداند پاداش امیدبخشى را از دست داده است».

در حدیثى از امام صادق علیه‌السلام مى‌خوانیم که خداوند به موسى علیه السلام خطاب کرد و فرمود: «اى موسى، هنگامى که دیدى فقر به سوى تو مى‌آید بگو آفرین بر شعار صالحان و هنگامى که ببینى ثروت به سوى تو مى‌آید، بگو (مبادا) گناهى باشد که مجازاتش به سرعت دامنگیر شده است؛ یا مُوسَى إِذَا رَأَیتَ الْفَقْرَ مُقْبِلاً فَقُلْ مَرْحَباً بِشِعَارِ الصَّالِحِینَ وَإِذَا رَأَیتَ الْغِنَى مُقْبِلاً فَقُلْ ذَنْبٌ عُجِّلَتْ عُقُوبَتُهُ».  (الکافی، ج 2،، ص263)

منبع:تسنیم