کدام نماز باعث عروج است؟

عقیق:آیت‌الله العظمی جوادی آملی در جلسه هفتگی درس اخلاق خود با اشاره به ایام شهادت امام کاظم(ع) و همچنین ارتحال ملکوتی امام راحل(ره) این مناسبت‌ها را به عموم مسلمین تعزیت گفتند و با بیان این مطلب که، وجود بارک پیامبر متخلّق به اخلاق الهی است، اظهار کردند: ذات اقدس الهی گذشته از اینکه احکام و قوانین اخلاق را در قرآن بیان کرده، یک انسان متخلِّقی که متخلّق به اخلاق الهی است به نام وجود مبارک پیغمبر(علیه و علی آله آلاف التحیّة والثناء) را هم به ما معرفی کرد.

ایشان ادامه دادند: در نخستین سوره های نازل شده در اوایل بعثت، یعنی همان اوایل سوَر مکّی فرمودند، حضرت رسول دارای خُلق عظیم است. بعد هم در سوره احزاب و مانند آن ما را به تأسی به آن حضرت دعوت کردند. آنچه وظیفه ماست یعنی تأسّی، آن است که ببینیم وجود مبارک آن حضرت اخلاق علمی‌ و عملی‌شان چگونه بوده است. طرح این دو نکته برای آن است که در فضای عمومی فقط همان اخلاق عملی نافع است ولی در فضای حوزوی و دانشگاهی گذشته از آن اخلاق عملی، اخلاق علمی هم لازم است.

آیت‌الله جوادی آملی «جوامع الکلم» بودن را از مصادیق اخلاق علمی دانسته و ادامه دادند: جوامع‌الکلم یعنی انسان محقّقانه حرف بزند، نه بی‌برهان چیزی را تصدیق کند نه بی‌برهان چیزی را تکذیب کند، نه زائد بر آن مقدار لازم سخن بگوید، نه کمتر از مقدار لازم حرف بزند. اگر کسی نداند چه چیزی حرف بزند یا چطور حرف بزند یا درباره چه چیزی حرف بزند، این واجد جوامع‌الکلم نیست. جوامع‌الکلم همان قوانین اساسی است یعنی چیزی که خیر دنیا و آخرت مردم را به همراه دارد، هم مُتقن است هم بازده خوبی دارد.

این مرجع تقلید با تاکید بر توجه به اخلاق علمی در حوزه و دانشگاه اظهار کردند: اخلاقِ علمی یعنی آنچه در حوزه و دانشگاه لازم است، این است که انسان از کفِ علم یعنی علم حسّی و تجربی بالا بیاید و به علم برهانی و عقلی برسد، قهراً حق و باطل، صدق و کذب، حَسَن و قبیح، خیر و شر با آن تشخیص داده می‌شود نه با علم تجربی محض. اینها اخلاقِ علمی حوزویان و دانشگاهیان است که هم خودشان را نجات می‌دهند هم نجات جامعه به عهده اینهاست اما اخلاق عملی مقدور دیگران هم هست چه اینکه عده‌ای این راه را رفتند.

آیت‌الله جوادی در خصوص تاسی به وجود پیغمبر(ص) در مسائل مختلف گفتند: آنچه مخصوص پیغمبر(ص) است، نه مقدور کسی است و نه ما را دعوت کردند که شما تأسّی کنید، مانند مسئله نبوت، مسئله رسالت، خصائص‌النبی، اینها چیزی نیست که آن حضرت برای ما الگو باشد یا بتوانیم یا بخواهیم تأسّی کنیم، بلکه آن مسائلی که برای تعلیم و تربیت ما کارآمد و نافع است، معیار تأسّی است. در بخش‌های اخلاق عملی وجود مبارک پیغمبر(ع) به معراج رفت و از مرحله طبیعت به ماورای طبیعت عروج کرد و خیلی از معارف را فرا گرفت، معراج رفتن به اصلِ معراج یعنی انسان ترقّی کند، بالا برود، این اصلِ ترقّی و عروج به معنای جامع آن مخصوص انبیاء نیست، لذا وقتی حضرت معراج تشریف بردند رهاورد سفر معراجشان همین نمازهای هفده‌گانه مبسوط بود، این دستورات نماز سوغات معراج حضرت است، یعنی این نماز آمده پایین تا شما با تمسّک به این نماز عروج کنید و بالا بروید؛ اگر صلات، معراج مؤمن است انسان می‌تواند به اندازه شایستگی خود ترقّی کند و با ملکوتی‌ها تماس بگیرد.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم با اشاره به کلام الله مجید مبنی بر لزوم ارتباط انسان با ملکوت عالم عنوان کردند: قرآن کریم به ما دستور می‌دهد که شما با ملکوت عالَم رابطه داشته باشید، بعد فرمود ملکوت عالم تنها در آسمان‌ها نیست. هیچ چیزی نیست که بی‌ملکوت باشد. در سوره مبارکه یس فرمود هر چیزی ملکوت دارد و ملکوت هر چیزی هم به دست خداشت، پس شما درباره هرچیزی اگر درست بیندیشید دست بی‌دستی خدا را می‌بینید. پس پیشانی و ملکوت هر چیزی به دست بی‌دستی خداست و آن را که با علم تجربی نمی‌شود فهمید بلکه آن را به علم تجریدی می‌شود فهمید، آن را با معراج می‌شود فهمید که «الصلاة معراج المؤمن» پس نماز می‌شود زیارت ذات اقدس الهی و این زیارت با عروج آمیخته است برای اینکه خود نماز که زیارتنامه مؤمن است از معراج آمده او از جای بلند آمده تا ما را به جای بلند دعوت بکند.

آیت‌‎الله جوادی آملی در جمع‌بندی سخنان خود گفتند: بنابراین اخلاقِ عملی آن حضرت هم در سایه عروج است، اگر کسی بعد از گذشت مدت‌ها نماز در خود عروجی احساس نکرد بداند در جای دیگر مشکل دارد این نماز اول انسان را عروج نمی‌دهد اول ﴿تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ﴾ است یا رفع است یا دفع یا نمی‌گذارد انسان به تباهی تن در بدهد یا اگر آلوده شد او را تطهیر می‌کند اگر کسی ـ خدای ناکرده ـ با خواندن نماز نه از رفع خطر نه از دفع خطر بهره‌ای نبرد این هنوز در گودال ﴿تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ﴾ مانده دیگر «الصلاة معراج المؤمن» نیست اگر ـ ان‌شاءالله الرحمن ـ توانست از فحشا و منکر برهد آلوده نباشد با زبان طیّب و طاهر با چهره طیّب و طاهر با سر طیّب و طاهر با پای طیّب و طاهر به زیارت خدای سبحان برود آن وقت او می‌شود «الصلاة معراج المؤمن».