امامی که علوی بین علویین و فاطمی بین فاطمیین بود

عقیق:  امام محمد باقر(ع) اول رجب سال 57 هجری و به گفته برخی از مورخان در سوم صفر همین سال قدم مبارک خود را در مدینه منوره بر این دنیا گذاشت و به مدت 20 سال امامت و رهبری شیعیان و پیروان مکتب اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) را بر عهده داشت.

در سالروز ولادت حضرت امام محمد باقر(ع) بخشی از زندگی آن حضرت را مرور می‌کنیم:

نام مبارکش محمد، کنیه‌اش ابو جعفر و ابوجعفر اول و القابشان باقر، شاکر، هادی، امین و شبیه به خاطر شباهتشان به پیامبراکرم (ص) است. مشهورترین لقب آن حضرت باقر است که پیامبر اکرم (ص ) به واسطه جابربن عبداللّه انصاری آن حضرت را به این لقب ملقب کرد و به ایشان سلام رساند.

امام محمد باقر(ع) معصوم هفتم و امام پنجم شیعیان است که نسب پدری به امام زین العابدین علی بن حسین بن علی بن ابی طالب(ع ) و نسب مادریشان به فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع ) که مکنی به ام عبداللّه بود می‌رسد. این بانوی ارجمند از زنان بزرگ عصر خویش بود که امام صادق(ع ) درباره شان و منزلت او فرمود: جده ام فاطمه بنت حسن، صدیقه بود و در آل امام حسن(ع ) زنی به درجه و مرتبه او نرسید.

امامی که علوی بین علویین بود

چون نسب امام محمد باقر(ع) هم از پدر و هم از مادر به امام امیرالمؤمنین(ع) و فاطمه زهرا(س) می‌رسد به ایشان علوی بین علویین و فاطمی بین فاطمیین گفته می‌شود. ایشان در حادثه جانگداز کربلا همراه پدر و در کنار جدش حضرت سیدالشهداء(ع) کودکی بود که به چهارمین بهار زندگیش نزدیک می‌شد. آن حضرت از زمان شهادت پدر بزرگوارشان امام زین‌العابدین(ع) در سال 95 تا سال114 هجری به مدت 20 سال امامت و زعامت امت اسلامی و پیروان مکتب اهل بیت(ع) را عهده دار بودند.

پایه‌ریزی دانشگاه تشیع و علوم اسلامی

در دوره امامت امام محمد باقر(ع) و فرزندش امام جعفرصادق(ع) مسائلی مانند انقراض امویان و بر سر کار آمدن عباسیان و پیدا شدن مشاجرات سیاسی و ظهور سرداران و مدعیانی مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراسانی و دیگران مطرح است. ترجمه کتاب‌های فلسفی و مجادلات کلامی در این دوره پیش می‌آید و عده‌ای از مشایخ صوفیه و زاهدان و قلندران وابسته به دستگاه خلافت پیدا می‌شوند. قاضی‌ها و متکلمانی به دلخواه مقامات رسمی و صاحب قدرتان پدید می‌آیند و فقه و قضاء، عقاید و کلام و اخلاق را بر طبق مصالح مراکز قدرت خلافت شرح و تفسیر می‌نماید و تعلیمات قرآنی به ویژه مسأله امامت و ولایت را که پس از واقعه عاشورا و حماسه کربلا افکار بسیاری از حق طلبان را به حقانیت آل علی(ع) متوجه کرده بود و پرده از چهره زشت ستمکاران اموی و دین به دنیا فروشان برگرفته بود به انحراف می‌کشاندند و احادیث نبوی را در بوته فراموشی قرار می‌دادند. برخی نیز احادیثی به نفع دستگاه حاکم جعل کرده و یا مشغول جعل بودند و یا آنها را به سود ستمکاران غاصب خلافت دگرگون می‌کردند. این‌ها عواملی بسیار خطرناک بود که باید حافظان و نگهبانان دین در برابر آنها بایستند. بدین جهت امام محمد باقر(ع) و پس از وی امام جعفر صادق(ع) از موقعیت مساعد روزگار سیاسی، برای نشر تعلیمات اصیل اسلامی و معارف حقه بهره جستند و دانشگاه تشیع و علوم اسلامی را پایه‌ریزی نمودند. زیرا این امامان بزرگوار و به دنبال آنان شاگردانشان وارثان و نگهبانان حقیقی تعلیمات پیامبر(ص) و ناموس و قانون عدالت بودند و می‌بایست به تربیت شاگردانی عالم و عامل و یارانی شایسته و فداکار دست می‌زدند و فقه آل محمد (ص) را جمع، تدوین و تدریس کنند.

ماجرای ملاقات جابربن عبدالله انصاری با امام باقر(ع) و رساندن پیام رسول خدا(ص)

رسول اکرم اسلام(ص) در پرتو چشم واقع بین و با روشن بینی وحی الهی وظایفی را که فرزندان و اهل بیت گرامی‌اش در آینده انجام خواهند داد و نقشی را که در شناخت و شناساندن معارف حقه به عهده خواهند داشت ضمن احادیثی که از آن حضرت روایت شده تعیین فرموده است. چنان که در این حدیث آمده است: روزی جابر بن عبدالله انصاری که در آخر عمر دو چشم جهان بینش تاریک شده بود به محضر حضرت سجاد(ع) شرفیاب شد. صدای کودکی را شنید، پرسید کیستی؟ فرمود: من محمد بن علی بن الحسینم. جابر گفت: نزدیک بیا، سپس دست او را گرفت و بوسید و عرض کرد: روزی خدمت جدت رسول خدا(ص) بودم که فرمودند: شاید زنده بمانی و محمدبن علی بن الحسین که یکی از اولاد من است را ملاقات کنی. سلام من را به او برسان و بگو: خدا به تو نور حکمت دهد، علم و دین را نشر بده. امام پنجم هم به امر جدش قیام کرد و در تمام مدت عمر به نشر علم و معارف دینی و تعلیم حقایق قرآنی و احادیث نبوی(ص) پرداخت.

وصیت جالب امام باقر(ع) درباره اموالش

جالب توجه و قابل دقت و یادگیری است که امام محمد باقر(ع) وصیت می‌کند به فرزندش امام جعفر صادق (ع) که مقداری از مال او را وقف کند تا پس از مرگشان تا 10 سال در ایام حج و در منی محل اجتماع حاجیان برای سنگ انداختن به شیطان (رمی جمرات) و قربانی کردن برای او محفل عزا اقامه کنند. توجه به موضوع و تعیین مکان اهمیت بسیاری دارد که به گفته صاحب الغدیر - زنده یاد علامه امینی - این وصیت برای آن است که اجتماع بزرگ اسلامی در آن مکان مقدس با پیشوای حق و رهبر دین آشنا شود و راه ارشاد در پیش گیرد و از دیگران ببرد و به این پیشوایان بپیوندد و این نهایت حرص بر هدایت مردم و نجات دادن آنها از چنگال ستم و گمراهی است.

تاریخ و سبب شهادت ایشان

حضرت امام محمد باقر (ع) 19 سال و 10 ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین(ع) زندگی کرد و در تمام این مدت به انجام دادن وظایف خطیر امامت، نشر و تبلیغ فرهنگ اسلامی، تعلیم شاگردان، رهبری اصحاب و مردم، اجرا کردن سنت‌های جد بزرگوارش در میان خلق، متوجه کردن دستگاه غاصب حکومت به خط صحیح رهبری و راه نمودن به مردم در جهت شناخت رهبر واقعی و امام معصوم که تنها خلیفه راستین خدا و رسول(ص) در زمین است، پرداخت و لحظه‌ای از این وظیفه غفلت نفرمود. آن امام همام سرانجام در هفتم ذیحجه سال 114 هجری در سن 57 سالگی در مدینه به وسیله هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست. پیکر مقدسش را در قبرستان بقیع کنار پدر بزرگوارشان امام زین العابدین(ع) و عمویش امام حسن مجتبی(ع) و فرزندش امام صادق(ع) به خاک سپردند. 

منبع:ایسنا

211008