رسیدن به قرب الهی با مسئولیت پذیری محقق می‌شود

حجت الاسلام والمسلمین رمضانی تاکید کرد یکی از مباحثی که ارتباط مستقیمی با زندگی انسان دارد، مسئولیت پذیری آدمی است، زیرا بخشی از هویت آدمی، در قلمرو مسئولیت ها و تکالیف فردی و اجتماعی وی شکل می گیرد. از مجموعه آیات و روایات به روشنی استفاده می شود که انسان اشرف مخلوقات و خلیفه خدا، بر روی زمین می باشد امّا دستیابی به این مقام، به سادگی میسّر نمی باشد بلکه تلاش و ممارست بسیاری را می طلبد .

رسیدن به قرب الهی با مسئولیت پذیری محقق می شود

وی افزود: در ساختار آفرینش عالم، انسان از سویی مُختار و صاحب اراده و اختیار و از سوی دیگر موجودی مسئول و مکلّف آفریده شده و این مسئولیت در تمام ارکان زندگی فردی و اجتماعی او وجود دارد. به برکت همین تکلیف و حس مسئولیت پذیری است که آدمی می تواند به جایگاه والای انسانی خود نائل گردد. هدف از آفرینش انسان اینست که با انتخاب راه صحیح و طی کردن صراط مستقیم به مقام قرب الهی نائل شود و این میسّر نیست مگر اینکه به دعوت حقّ، لبّیک گوید و با بهره گیری از تعالیم روشنگر وحی، نیک و بد را باز شناخته و پس از آشنایی با وظایف و مسئولیّت های خویش در عمل به آنها کوشا باشد.

منظور از امانت در آیه 72 احزاب همان تکلیف است

رئیس مرکز اسلامی هامبورگ ادامه داد: البته از نظر مفهوم شناسی دینی میان مسئولیت، وظیفه و تکلیف و تعهّد رابطه تنگاتنگی وجود دارد، زیرا انسان مکلّف کاری را که توأم با رنج و زحمت است بر خود می پذیرد و نسبت به انجام آن خود را متعهد می داند، زیرا به عنوان انسان مؤمن با خدا عهد و پیمانی بسته و خود را ملتزم به آن می داند که آن را به درستی انجام دهد. مسئولیت آدمی در پیشگاه خدا، خود و جامعه، امانت و بار سنگینی است که انسان در آغاز آفرینش آن را پذیرفت. قرآن کریم در سوره احزاب آیه 72 می­فرماید: «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا، ما امانت را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم، پس، از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند، ولى انسان آن را برداشت؛ به راستى او ستمگرى نادان بود»  بسیاری از مفسران، امانت را در این آیه شریفه، معادل تکلیف دانسته اند.

لازم به ذکر است که کلمه حق با واژه های یاد شده تناسب دارد؛ زیرا هرگاه از حق سخن به میان می آید، تکلیف و مسئولیت هم در پی آن خواهد بود و با اثبات حق برای یک طرف، تکلیف و مسئولیتی هم برای طرف دیگر به وجود می­آید.

حق و تکلیف ملازم یکدیگرند و هرجا حقی باشد قطعاً تکلیفی نیز وجود دارد

وی خاطر نشان کرد: متاسفانه امروزه برخی تلاش دارند تکلیف را از دوش انسانها بردارند و معتقدند که انسان تنها صاحب حق است و باید به حقوق خود برسد. حال آنکه در خصوص انسان به لحاظ وجود شناسی، معرفت شناسی و هدف شناسی، داشتن حق برای انسان منافاتی با تعهد و وظیفه و تکلیفی که بر عهده اوست، ندارد؛ زیرا حق و تکلیف ملازم یکدیگرند و هرجا حقی باشد قطعاً تکلیفی نیز وجود دارد. مانند حق زن و شوهر که اگر نسبت به هم حقی دارند که باید آن را بشناسند، روشن است که نسبت به همدیگر، تکلیف و وظایفی نیز دارند.

نظام حقوقی اسلام نظامی تکلیف گراست

حجت الاسلام والمسلمین رمضانی گفت: به طور کلّی نظام حقوقی اسلام نظامی تکلیف گراست؛ آدمیان همانطور که نسبت به یکدیگر حقی دارند، از جهت دیگر نسبت به یکدیگر تکلیف و مسئولیت هم دارند چه اینکه نسبت به خداوند نیز همین طور است. یعنی خدای متعال به خاطر اینکه همه نعمتها را به انسان ارزانی داشته است بر آدمیان حقوقی نیز دارد و لذا انسان باید وظیفه و مسئولیت خود را نسبت به حضرت حق تعالی بشناسند و انجام وظیفه نماید. به همین جهت امام سجاد(ع) می فرمایند: « اِعلَم رَحَمَکَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیکَ حُقوقاً مُحیطَةٌ بِکَ فِی کُلِّ حَرَکَةٍ تَحَرَّکتَها وَ سَکَنَةٍ سَکَنتَها اَو حالٍ حَلَّتها اَو مَنزِلَةٍ نَزَلتَها اَو جارِحَةٍ قَلَبتَها اَو ءَالَةٍ تَصَرَّفتَ فِیها فَاَکبَرِ حُقُوقُ اللهِ تَبارَکَ وَ تَعالی عَلَیکَ ما اَوجَبَ عَلَیکَ لِنَفسِهِ مِن حَقِّهِ الّذی هُوَ اصلُ الحُقوقِ؛ بدان که خدای عزّوجلّ را بر تو حقوقی است که در هر جنبشی که از تو سر می زند و هر آرامشی که داشته باشی و یا در هر حالی که باشی یا در هر منزلی که فرود آیی یا در هر عضوی که بگردانی یا در هر ابزاری که در آن تصرّف کنی، آن حقوق اطراف تو را فرا گرفته است.»

وی افزود: بزرگترین حق خدای تبارک و تعالی همان است که برای خویش بر تو واجب کرده است. همان حقی که ریشه همه حقوق است. به همین جهت در قرآن برای بیان بار مسئولیت آدمی از واژه « وزر» به معنای سنگین استفاده شده و می فرماید: « وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ » هیچ گناهکاری بار گناه دیگری را به دوش نمی کشد، بلکه هر کس مسئولیت عملی را که انجام داده است بر عهده دارد و در روایات اسلامی هم موضوع مسئولیت پذیری از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چه اینکه امیرالمؤمنین(ع) چنان خود را در پیشگاه خداوند متعال مسئول میداند که حتی درباره آنچه که می گوید خود را متعهّد  و ضامن می داند و می فرماید: «ذِمَّتِي بِمَا أَقُولُ رَهِينَةٌ وَ أَنَا بِهِ زَعِيمٌ؛ عهده ام در درستی سخنم قرار دارد و نسبت به آن ضامن و پیابندم».

رئیس مرکز اسلامی هامبورگ ادامه داد: به همین جهت بود که مسئولیت رهبری و خلافت را زمانی که مردم در اطرافش حاضر شدند پذیرفت و در این زمینه فرمود: « أَمَا وَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَوْ لَا حُضُورُ الْحَاضِرِ وَ قِيَامُ الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا وَ لَسَقَيْتُ آخِرَهَا بِكَأْسِ أَوَّلِهَا وَ لَأَلْفَيْتُمْ دُنْيَاكُمْ هَذِهِ أَزْهَدَ عِنْدِي مِنْ عَفْطَةِ عَنْزٍ؛ به خدايى كه دانه را شكافت، و انسان را به وجود آورد، اگر حضور حاضر، و تمام بودن حجت بر من به خاطر وجود ياور نبود، و اگر نبود عهدى كه خداوند از دانشمندان گرفته كه در برابر شكمبارگى هيچ ستمگر و گرسنگى هيچ مظلومى سكوت ننمايند، دهنه شتر حكومت را بر كوهانش مى‏انداختم، و پايان خلافت را با پيمانه خالى اولش سيراب مى‏كردم، آن وقت مى‏ديديد كه ارزش دنياى شما نزد من از اخلاط دماغ بز كمتر است.»