تبلور عدالت علوی در فرمایشات ضد اشرافی‌گری امام(ره)

امیرالمؤمنین(ع) بر اساس این مبنای قرآنی در دوران حکومت خود به شدت با والیانی که روی به اشرافیت می‌آوردند برخورد و یا آن‌ها را از مسئولیت عزل می‌کرد. خطبه‌ها و نامه‌های حضرت در نهج‌البلاغه در مذمت اشرافیت مسئولان یکی از پر کاربردترین روایات موضوعیِ نهج‌البلاغه است. به عنوان نمونه حضرت در نامه‌‏ای خطاب به یکی از کارگزاران خود به نام عبدالله ابن عباس (گفته می‌شود ابن عباس است) نوشتند: «پس از حمد و سپاس خداوند؛ خبر کاری از تو به من رسیده که اگر انجام داده باشی، خدا را به خشم آورده‏‌ای و امانتت را خراب کرده‌‏ای و نافرمانی امامت را کرده‌ای و به مسلمانان، خیانت کرده‌‏ای. خبر رسیده که زمین‏‌ها را پاکسازی کرده‏‌ای و آنچه را در اختیارت بود، به مصرف رسانده‌‏ای. حساب‏هایت را برایم بفرست و بدان که حسابرسیِ خداوند، شدیدتر از حسابرسی مردم است؛ والسلام» ( أنساب الأشراف ج2ص397)

امام خمینی(ره) نیز پس از انقلاب اسلامی به تعبیت از آبای مطهر خویش یعنی ائمه معصومین(ع) با این چالش بزرگ جامعه اسلامی به مقابله پرداخت و در موارد متعددی مسئولان نظام را از این خصلت ناپسند و عواقب آن هشدار می‌دادند. در ادامه به بازخوانی فرمایشات امام راحل(ره) درباره اشرافیت می‌پردازیم:

سرچشمه مصیبت ملت‌ها متصدیان مرفه است
«سرچشمۀ همۀ مصیبت‌هایی که ملت‌ها می‌‏کشند این است که متصدیان امورشان از قشر مرفه و از اشراف و اعیان ـ به اصطلاح خودشان ـ از آن‌ها باشد. و آن‌ها این طور هستند، اشراف و اعیان این طور هستند که تمام ارزش‌ها را به این می‌‏دانند که آنجایی که زندگی می‌‏کنند بهتر از دیگران باشد، آن رفتاری که مردم با آن‌ها می‌‏کنند، رفتار عبید با موالی باشد؛ تمام افکارشان متوجه به این مسائل است. باید حتماً چند تا پارک داشته باشد، چند تا باغ داشته باشد در شمیران، در تهران، در کجا، تا اینکه بشود یک نفر آدم ـ عرض می‌‏کنم که ـ نخست وزیر یا یک نفر آدم وزیر کذا. و این‌ها وضع روحی‌شان، به حسب نوع، وضع روحی‌شان این طور بود که چون قدرت را، تمام ارزش‌ها را به قدرت می‌‏دانستند، تمام ارزش‌ها را به قدرت مالی می‌‏دانستند، به قدرت‌های دیگر می‌‏دانستند، در مقابل قدرت بالا‌تر از خودشان خاضع و عَبد بودند، در مقابل ضعفایی که قدرت ندارند، فرمانفرما و حکومت بودند.»( 07/06/1361)

بی‌تعصبی اشرافی‌گران
«ما تمدن غرب را قبول داریم لکن مفاسدش را نمى‏ پذیریم. آنکه خون داده همین توده بوده است؛ آنکه جوان داده است، همین توده بوده است. یک دسته‌اى بیرون بوده‌اند، اشراف و اعیان هم بالاها نشسته بودند و شما خون دادید؛ شما جوان دادید؛ خانه‏‌هاى شما را سوزاندند. آنکه شما مى‌خواهید آن باید بشود نه آنکه آنهایى که از اروپا و خارج آمده‌اند مى‌خواهند؛ نه آنکه اعیان و اشراف مى‏‌خواهند.» (جلد 6 - صفحه 276)

رفاه‌طلبان در مقابل خارجی‌ها ذلیل هستند
خاصیت حکومت رفاه‌طلبان است که در مقابل سفارتخانه‌‏های خارجی ذلیل بودند و در مقابل رعیت خودشان و قشر محرومین با کمال قلدری رفتار می‌‏کردند. از قراری که من شنیدم همین محمدرضا در اواخر سال جنایاتش وقتی که ایران قیام کرد و آن بساط را و آن نهضت را، انقلاب را بپا کرد  و دیدند خارجی‌‏ها که نمی‌‏توانند این را دیگر اینجا نگه دارند، دیگر این عروسک به درد نمی‏خورد، گفتند ـ از بعضی اشخاصی که نقل کردند که از خود آنها بودند و حاضر قضیه بودند ـ که وقتی از طرف امریکا با او آمدند و گفتند که شما باید دیگر بروید، او که نشسته بود یک قلم دستش بود لرزید و قلم از دستش افتاد، این قدر عاجز بود؛ اما نسبت به ملت دیدید که چه کرد، حکومت محرومان این خاصیت را دارد که امروز اگر رئیس جمهور امریکا بیاید اینجا بخواهد به یک نفر از کارمندهای اداره، دولت ما یک درشتی بکند یک سیلی می‏‌خورد.» (حسینیه جماران، 29 اسفند 1367)

فاتحه کشور را با گرایش مسئولان به اشرافیت باید خواند
آن روزی که دولت ما و مجلسیان خوی کاخ‌نشینی پیدا کنند و از این خوی ارزنده کوخ‌نشینی بیرون بروند، آن روز است که برای این کشور باید فاتحه بخوانیم. آن روزی که رئیس جمهور ما خدایی ناخواسته از خوی کوخ‌نشینی بیرون برود و به کاخ‌نشینی روی بیاورد، آن روز است که انحطاط پیدا می‌شود». «امروز روحانیت و سایر قشرهای ملت مسئولند در قبال خدا که حفظ کنند آبروی اسلام و انقلاب را. آن چیزی که روحانیت را پیش برده تاکنون و حفظ کرده، این است که ساده زندگی کرده‌اند. روحانیون باید ساده زندگی کنند.» (صحیفه امام، ج12)

خطر دنیاگرایی و اشرافیت روحانیت
هیچ چیزی به زشتی دنیاگرایی روحانیت نیست و هیچ وسیله‌ای هم نمی‌تواند بدتر از دنیاگرایی، روحانیت را آلوده کند. چه بسا دوستان نادان یا دشمنان دانا بخواهند با دلسوزی‌های بی‌مورد مسیر زهدگرایی آنان را منحرف سازند و گروهی نیز مغرضانه یا ناآگاهانه روحانیت را به طرفداری از سرمایه داری و سرمایه داران متهم کنند.» (صحیفه امام، ج21، ص99)