احکام مسافرت روزه دار + نظر مراجع

در این گزارش به سفر و روزه داری و فتواهای مراجع در این باره می پردازیم.

فتواهای مراجع در مورد مسافرت برای روزه دار چگونه است

امام خمینی ( نظر رهبری مطابق با نظر امام خمینی است) آیت الله مکارم و آیت الله صافی گلپایگانی:

مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد. اگر مسافرت برای فرار از روزه باشد کراهت دارد. (امام خمینی، توضیح المسائل، مسأله 1715؛ آیت الله مکارم، توضیح المسائل، مسأله1441؛ آیت الله صافی گلپایگانی، توضیح المسائل، مسأله 1724.)

مسافرت در حال روزه، در بعد از ظهر از ماه مبارک رمضان اشکالی نداشته و روزه (آن روز) صحیح است. (توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏1، ص‏ 953، م 1721)

آیت الله میرزا جواد تبریزی :

اگر روزه دار بعداز ظهر مسافرت نماید، باید روزه ی خود را تمام کند، و اگر پیش از ظهر مسافرت کند، وقتی به حد ترخص برسد، در صورتی که از شب نیت سفر داشته باشد، روزه اش باطل می شود و الا(که از شب نیت روزه نداشته باشد) بنابر احتیاط واجب روزه را تمام کند و بعدا قضا لازم نیست، و اگر پیش از رسیدن به حد ترخص روزه را باطل کند کفاره بر او واجب است.

آیت الله سیستانی و آیت الله وحید خراسانی:

مسافرت درماه رمضان اشکال ندارد، ولی مکروه است، هر چند برای فرار از روزه نباشد، مگر اینکه برای حج یا عمره یا به جهت ضرورتی باشد.

آیت الله شبیری زنجانی:

مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد. اگر مسافرت برای فرار از روزه باشد، مکروه است، همچنین هرگونه سفر پیش از پایان شب بیست و سوم ماه رمضان، مکروه است. مگر این که سفر برای حج یا عمره یا استقبال برادر مؤمن یا از بیم تلف مال و یا تلف جان برادر مؤمن یا به جهت ضرورت دیگر باشد.

آیت الله صافی گلپایگانی :

اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه خود را تمام كند، و اگر پیش از ظهر مسافرت كند، وقتى به حد ترخص برسد، ( یعنى بجایى برسد كه دیوار شهر را نبیند وصداى اذان آن را نـشنود) باید نیت روزه نداشته باشد واگر از شب قصد سفر نكرده باشد، احتیاط مستحب اتمام روزه و قـضـاى آن اسـت.

بیشتر بخوانید:  حکم روزه و نماز دانشجویی چیست؟ 

چند پرسش و پاسخ در مورد روزه و روزه داری

سوال: اگر کسی از عادت پاک شده باشد نیت روزه کند و روزه بگیرد و بعد از اذان ظهر غسل کند آیا روزه او قبول است؟

جواب: کسی که از عادت ماهانه قبل از طلوع فجر پاک شده است واجب است غسل عادت ماهانه خود را قبل از اذان صبح انجام دهد و اگر وقت برای غسل ندارد تیمم بدل از غسل نماید و چنانچه عمدا و بدون غسل و تیمم وارد صبح شود روزه اش باطل است. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 952، م 1637)

سوال: روزه کسی که با پوشیدن لباس مخصوص در آب فرو رود بدون این که بدنش مرطوب گردد (لباس غواصان) چه حکمی دارد؟

جواب: بعضی از علما می فرمایند اگر سر در محفظه ای قرار گیرد صدق ارتماس نمی کند و روزه باطل نیست اما چنانچه فقط کلاهی به سر داشته باشد که مانع نفوذ آب شود روزه باطل است. و برخی دیگر می فرمایند با وجود کلاه و نرسیدن آب به پوست سر، روزه باطل نمی گردد. بنابراین در خصوص مسئله نظر مرجع تقلید خود را جویا شوید. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 1008، س758)

سوال: آیا غیبت کردن و دروغ گفتن و... روزه را باطل می کنند؟

جواب:این گناهان، از جمله گناهان کبیره است و حرمت آن و عذاب الهی برای مرتکب آن مسلّم است لکن موجب بطلان روزه نمی گردد. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 925)

سوال: لطفا در خصوص اماله کردن به چیزهای روان که روزه را باطل می کند توضیح دهید؟

جواب: اماله کردن یک نوع معالجه در طب قدیم بوده که بعضی از مواد داروئی روان را از طریق مخرج وارد روده بزرگ می نمودند (اکنون از شیاف استفاده می شود) که این کار موجب بطلان روزه می گردد. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 956، م 1645)

سوال: حکم مسافرت روزه دار در قبل و بعد از ظهر ماه مبارک رمضان چیست؟

1. مسافرت در حال روزه، در بعد از ظهر از ماه مبارک رمضان اشکالی نداشته و روزه (آن روز)صحیح است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص‏ 953، م 1721)

2. همچنین شخصی که مسافر است اگر پیش از ظهر به وطنش یا به جایی که می خواهد ده روز در آنجا بماند، برسد، چنان چه کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 954، م 1722و ص 953، م 1721)

مثلاً اگر شخص روزه دار بعد از ظهر روز سه شنبه از وطن خود یا جایی که ده روز در آن قصد ماندن کرده بود به جایی مسافرت نماید، روزه آن روزش(سه شنبه) صحیح است و برای این که روزه روز چهارشنبه اش نیز صحیح باشد باید قبل از ظهر در روز چهارشنبه به وطن خود یا جایی که می خواهد ده روز در آنجا بماند، برسد، و در صورتی که کاری را هم که روزه را باطل می کند، انجام نداده باشد، و بعد از رسیدن به این مکان، نیت روزه کند، روزه اش صحیح است.

چرا اهل سنت در مسافرت روزه می گیرند و شیعه روزه نمی گیرد؟

روزه ماه مبارك رمضان، كه از ضروریات دین اسلام می باشد، در ماه شعبان سال دوم هجری بر مسلمانها واجب شد. یكی از موانع چنین روزه ای، سفری است كه در آن نمازهای چهار ركعتی كوتاه و دو ركعت می شود.

دربارة اینكه آیا افطار روزه ماه رمضان بر مسافر واجب است یا جائز، دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. اهل سنت معتقدند از آنجا كه افطار روزه بر مسافر، جایز می باشد، چنین شخصی در انجام و عدم انجام روزه، مخیّر است، و البته اگر روزه نگیرد بعداً باید قضای آن را انجام دهد. ولی شیعه قائل است است كه افطار روزه بر وی واجب است و اگر روزه بگیرد، باید قضای آن را بعداً انجام دهد (البته اگر مسافر قبل از ظهر به وطن یا جایی كه قصد اقامت ده روز در آنجا را دارد، برسد، آن روز را باید روزه بگیرد. و نیز اگر فردی بعد از ظهر از چنین جایی بخواهد سفر نماید، باید بر روزه خود باقی بماند.

ریشة بحث تفاوت دیدگاه دربارة جائز بودن روزه در سفر و وجوب افطار در سفر، ناشی از اختلاف تفسیر آیات مربوط به روزة مسافر می باشد و از آنجا كه سه آیة مربوط به روزه به منزله كلام واحدی است، لذا به بیان این آیات می پردازیم تا فهم دقیق ریشة این بحث شناخته شود، خداوند دربارة روزة ماه رمضان خطاب به مسلمانها می گوید: «ای اهل ایمان، روزه بر شما واجب شد چنانكه بر امتهای گذشته واجب شده بود، باشد كه پرهیزگار شوید، (این روزه) چند روزی می باشد و هر كه از شما بیمار و یا در سفر باشد، روزهای دیگری(را روزه بگیرد)، و بر كسانی كه روزه، طاقت فرساست، در عوضِ (هر روز) تهیدستی را غذا دهد، و هر كس به میل خود كار نیكی را انجام دهد برایش بهتر است. و روزه گرفتن برای شما بهتر است، اگر می دانستید. ماه رمضان ماهی است كه در آن قرآن برای راهنمایی مردم و نشانه هایی از هدایت و جدایی حق از باطل، نازل شده است. پس هر كس از شما كه این ماه را دریافت روزه بگیرد و هر كس كه بیمار و یا در سفر باشد، به همان تعداد در روزهای دیگر (قضا نماید)، خدا برای شما خواهان آسانی بوده و سختی نمی خواهد. هدف این است كه این روزه ها را تكمیل كنید، و خدا را بر اینكه شما را هدایت نموده، بزرگ شمارید، باشد كه سپاس گزاری كنید.)(بقره، 183-180.)

همان طور كه ملاحظه شد خداوند می فرماید، كسی كه مریض و یا در سفر باشد، چند روزی دیگر (غیر از ماه رمضان) را روزه بگیرد. چنین كلامی به وضوح، وجوب افطار مسافر را می رساند. ولی اهل سنت برای اینكه دیدگاه خود را بر قرآن تحمیل نمایند. از این ظاهر قرآن دست برداشته و برای اثبات نظریه خود، «فأنظر» را در تقریر گرفته اند. یعنی گفته اند كلام خداوند در اصل چنین بوده: وَ مَنْ كانَ مَرِیضاً أَوْ عَلی سَفَرٍ فأنظر فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ. (كسی كه مریض یا در سفر باشد و افطار كند، باید درچند روز دیگر روزه بگیرد.)

پاسخ چنین ادعایی این است كه همان طور كه خود اهل سنت گفته اند در تقدیر گرفتن چیزی در كلام، برخلافِ ظاهر كلام بوده و در جایی می توان مرتكب این خلاف ظاهر شد كه قرینه ای بر آن دلالت نماید و در اینجا چنین قرینه ای وجود ندارد.(تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 2، ص 11، منشورات الاعلمی للمطبوعات، بیروت، سوم، 1393 هـ .)

احادیث و روزة مسافر سنی و شیعه روایت كرده اند كه پیامبر فرموده: لیس من البرّ الصیام فی السفر،(التفسیر الكاشف، محمدجواد مغنیه، ج 1، ص 283، دارالعلم للملایین، بیروت، 1968 م.) (روزه در سفر از از اعمال نیك نمی باشد). و در تفسیر المنار آمده كه پیامبر فرمود: الصائم فی السفر كالمفطر فی الحضر (روزه دار در سفر، همانند افطاركننده در وطن می باشد) و نیز شیعه احادیث فراوانی را از ائمه ـ علیهم السلام ـ نقل نموده كه مسافر نباید در سفر روزه بگیرد. كه این احادیث همگی در واقع تفسیری برای آیات مربوط به روزه ی مسافر می باشد. بنابراین توجه به ظاهر آیات و تفسیری كه از پیامبر و خاندان اهل بیت ـ علیهم السلام ـ دربارة روزة مسافر آمده، راهی برای اظهار نظر و اجتهاد شخصی باز نمی گذارد.