آیا استفاده از دنیا منافاتی با زهد و تقوا دارد؟

* آيه               

يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُلُواْ مِنْ طَيِّبَتِ مَا رَزَقْنَكُمْ وَاشْكُرُواْ لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ‏

* ترجمه                      

اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! از نعمت‏هاى پاكیزه‏اى كه به شما روزى داده‏ایم بخورید و شكر خدا را به جاى آورید؛ اگر فقط او را پرستش مى‏كنید.

* نکته ها                     

از رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل شده است كه خداوند مى‏فرماید: من مردم را خلق مى‏كنم، امّا آنان غیر مرا مى‏پرستند. من به آنان روزى مى‏دهم، امّا آنان شكر دیگرى را مى‏نمایند. [تفسیر صافى]

قرآن، هرگاه بنا دارد انسان را از كارى منع كند، ابتدا راه هاى مباح آنرا مطرح كرده و سپس موارد نهى را بیان مى‏كند. چون مى‏خواهد در آیات بعد، مردم را از یك سرى خوردنى، منع و نهى كند، در این آیه راه هاى حلال را بازگو نموده است.

شكر مراحلى دارد. گاهى با زبان است و گاهى با عمل. شكر واقعى آن است كه نعمت‏ها در راهى مصرف شود كه خداوند مقرر نموده است.

هدف اصلى از آفرینش نعمت‏هاى طبیعى، مؤمنان هستند. در سه آیه قبل فرمود: اى مردم! از آنچه در زمین است بخورید. در این آیه مى‏فرماید: اى مؤمنان! از نعمت‏هاى دلپسندى كه براى شما روزى كرده‏ام بخورید. شاید در این اختلاف تعبیر، رمزى باشد و آن اینكه هدف اصلى، رزق‏رسانى به مؤمنان است، ولى دیگر مردم هم در كنار آنها بهره‏مى‏برند. همانگونه كه هدف اصلىِ باغبان از آبیارى، رشد گلها و درختانِ میوه است، گرچه علف‏هاى هرز و تیغها نیز به نوایى مى‏رسند.

از هركس توقّع خاصّى است. از مردم عادّى، توقّع آن است كه پس از خوردن، دنبال گناه و وسوسه‏هاى شیطان و فساد نروند؛ «یا ایّها النّاس كلوا... ولا تَتّبعوا خُطوات الشّیطان» [بقره، 168] ولى از اهل ایمان این توقّع است كه پس از خوردن، به دنبال عمل صالح و شكرگزارى باشند. «یا ایّها الّذین آمنوا كلوا... واشكروا» و «یا ایّها الرّسل كلوا... واعملوا صالحاً» [مؤمنون، 51]

* پيام ها                      

1- خودسازى و زهد و تقوى، منافاتى با بهره‏گیرى از طیّبات ندارد. «یا ایّها الّذین آمنوا كلوا من طیبات»

2- در مكتب اسلام، مادّیات مقدّمه‏ى معنویات است. «كلوا، واشكروا، تعبدون»

3- اسلام در تغذیه، به بهداشت توجّه دارد. «طیّبات ما رزقناكم»

4- قبل از تأمین زندگى مردم و محبّت به آنان، توقّعى نداشته باشید. «كلوا... واشكروا»

5 - شكر، نشانه‏ى خداپرستى و توحید ناب است. اگر انسان رزق را نتیجه فكر اقتصادى، تلاش، مدیریّت، سرمایه و اعتبارات خود بداند، براى خداوند سهمى قائل نخواهد بود تا او را شكر كند. «واشكروا للّه ان كنتم ایّاه تعبدون»

6- شكر، نمونه روشن عبادت است. «واشكروا للّه... تعبدون»

7- شكر خداوند، واجب است. «كلوا... واشكروا لِلّه»

8 - خداپرست، آنچه را خدا حلال شمرده، از پیش خود حرام نمى‏كند. «كلوا... ان كنتم ایّاه تعبدون»