دوران غیبت امام مهدی(عج) به لسان ائمه اطهار(ع)

عقیق: غیبت حضرت مهدی(عج) به دو دوره تقسیم می شود:« غیبت صغری» و « غیبت کبری» .

یازدهمین پیشوای شیعه حضرم امام حسن عسکری(ع) در سال 260 هجری قمری دیده از دنیا بربست و مقام امامت و رهبری امت به فرمان خداوند بزرگ، به فرزند ارجمند وی حضرت مهدی(عج) انتقال یافت. روزی که امام(ع) پدر ارجمند خود را از دست داد، سن مبارک او از شش سال تجاوز نمی کرد. چون دشمنان امام در هر لحظه در کمین او بودند و تصمیم گرفته بودند که به هر قیمتی باشد به زندگی او خاتمه دهند وی به فرمان خداوند از دیدگان مردم غایب گردید. این قیمت تا مدتی طوری بود که شیعیان خاص آن حضرت می توانستند مسائل مورد نیاز خود را به وسیله چهار نماینده خاص وی که از نواب اربعه نامیده شده اند به ترتیب زمانی عبارت بودند از:

1_ابو عمر و عثمان بن سعید عمری.

2_ ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری.

3_ ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی.

4_ ابوالحسن علی بن محمد سَمَری.

از حضرتش سؤال کنند، و پاسخ آنها را به طور کتبی دریافت نمایند. این جریان تا سال 329(سال درگذشت آخرین نایب خاص امام (ع)) یعنی حدود 69 سال بود. (1) و لذا در دوران غیبت صغری ارتباط شیعیان با امام(ع)، به کلی قطع نبود و آنان، به گونه ای خاص و محدود، با امام ارتباط داشتند.

در طول این مدت به وسیله ( نایب خاص) با حضرت در تماس بودند و شیعیان می توانستند به وسیله آنان مسائل و مشکلات خویش را به عرض امام برسانند و توسط آنان پاسخ دریافت دارند و حتي گاه به ديدار امام نائل آيند و از اين رو مي توان گفت امام در اين مدّت، هم غائب بود هم نبود. اين دوره را مي توان دوره ي آماده سازي شيعيان براي غيبت كبري دانست كه طي آن، ارتباط شيعيان با امام، حتي در همين حدّ نيز قطع شد و مسلمانان موظّف شدند در امور خود به نائبان عام آن حضرت، يعني فقهاي واجد شرايط رجوع كنند.

اگر غيبت كبري يك باره و ناگهان رخ مي داد، ممكن بود موجب انحراف افكار شود و ذهن ها آماده ي پذيرش آن نباشد، اما گذشته از زمينه سازي هاي مدبّرانه ي امامان پيشين، در طول غيبت صغري، به تدريج ذهن ها آماده شد و بعد، مرحله ي غيبتِ كامل آغاز گرديد. همچنين امكان ارتباط نائبان خاص با امام در دوران غيبت صغري و نيز شرف يابي برخي از شيعيان به محضر آن حضرت در اين دوره، مسأله ولادت و حيات آن حضرت را بيشتر تثبيت كرد.(2)

با سپرى شدن دوره غيبت صغرى، غيبت كبرى و دراز مدت امام آغاز گرديد كه تا كنون نيز ادامه دارد و پس از اين نيز تا زمانى كه خداوند اذن ظهور و قيام به آن حضرت بدهد، ادامه خواهد داشت. غيبت دو گانه امام دوازدهم، سالها پيش از تولد او توسط امامان قبلى، پيشگويى شده و از همان زمان توسط راويان و محدثان، حفظ و نقل و در كتابهاى حديث ضبط شده است كه به عنوان نمونه به نقل چند حديث در اين زمينه اكتفا میكنيم:

 1_امير مؤمنان(ع) فرمود: [امام]غايب ما، دو غيبت‏ خواهد داشت كه يكى طولانى‏تر از ديگرى خواهد بود. در دوران غيبت او، تنها كسانى در اعتقاد به امامتش پايدار می مانند كه داراى يقينى استوار و معرفتى كامل باشند. (3)

2_ امام باقر(ع) فرمود: [امام]قائم دو غيبت‏ خواهد داشت كه در يكى از آن دو، خواهند گفت: او مرده است... (4)

 3_ ابو بصير می گويد: به امام صادق(ع) عرض كردم: امام باقر می فرمود: قائم آل محمد (ص) دو غيبت‏ خواهد داشت كه يكى طولانی تر از ديگرى خواهد بود.

 امام صادق(ع) فرمود: بلى، چنين است... (5)

4_حضرت صادق(ع) فرمود: امام قائم دو غيبت‏ خواهد داشت: يكى كوتاه مدت و ديگرى دراز مدت... (6) سير تاريخ، صحت اين پيشگوييها را تاييد كرد و همچنانكه پيشوايان قبلى فرموده بودند، غيبتهاى دوگانه امام عينيت ‏يافت.

پی نوشت ها:

1_(مرحوم شيخ مفيد آغاز غيبت صغرى را از سال تولد آن حضرت(سال 255)حساب كرده است(الارشاد،ص 346)و با اين محاسبه،دوران غيبت صغرى،75 سال می‏شود.طبعا نظريه مرحوم مفيد از اين لحاظ بوده است كه حضرت مهدى در زمان حيات پدر نيز حضور و معاشرت چندانى با ديگران نداشته و از نظر كلى غايب محسوب می‏شده است. گويا بر اساس همين ملاحظه است كه محققانى مانند:طبرسى،سيد محسن امين،و آيت الله سيد صدر الدين صدر نيز آغاز غيبت صغرى را از سال ميلاد آن حضرت،و مدت آن را 74 سال دانسته‏ اند(اعلام الورى،ص 444-اعيان الشيعة،بيروت،دار التعارف للمطبوعات،ج 2،ص 46-المهدي،بيروت،دار الزهراء،1398 ه.ق،ص 181)

2_( المهدي ،سيد صدر الدين ، ص 183-پيشواى دوازدهم امام زمان،نشريه مؤسسه در راه حق،ص 38.)

3_(ینابیع المودة، ج3، باب 71، ص82)

4_( الغیبة،نغمانى،همان كتاب،ص173،170؛منتخب الاثر،فصل 2،باب 26،ص 251-252؛ سیره پیشوایان ، مهدی پیشوانی، ص674،675)

5_( الغیبة،نغمانى،همان كتاب،ص173،170؛منتخب الاثر،فصل 2،باب 26،ص 251-252؛ سیره پیشوایان ، مهدی پیشوانی، ص674،675)

6_( الغیبة،نغمانى،همان كتاب،ص173،170؛منتخب الاثر،فصل 2،باب 26،ص 251-252؛ سیره پیشوایان ، مهدی پیشوانی، ص674،675)

211008