۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۲۸ : ۱۵
اختلال فرهنگی
شکوه مراسم عزاداری امام حسین و آسیب ها
باید به تأسی از ائمه معصومین، علما و اندیشمندان که در طول تاریخ تلاش کردن تا با مراقبت از این سرمایه فرهنگی پیام عاشورا را به ما برسانند.
عقیق:مراسم عزاداری دهه اول محرم در ایران اسلامی و در بین شیعیان علاوه بر یک حرکت با شکوه مذهبی یک حرکت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. چرا که امام حسین (ع) هدف از قیام خود را "اصلاح دین امت جدش رسول الله (ص)" بیان فرمودند. بنابراین به تأسی از آن حضرت باید مراقب بود که قالب و محتوای مراسم عزاداری در یک مسیر صحیح، اصلاحی و تعالی بخش قرار گیرند و از هر گونه حرکتی که موجب وهن چهره منیر مکتب تشیع و همچنین موجب تضعیف شخصیت ائمه معصومین و اولیای خدا شود، پرهیز گردد.برای ممانعت و جلوگیری از هرگونه حرکت نادرست نیاز به آسیب شناسی صحیح، آن هم بیشتر توسط علمای حاضر در جمع هیئات مذهبی است که می تواند با رصد و کلام منطقی، ضمن کمک به شکوه، عظمت و رونق بخشی به عزاداری سالار شهیدان، از انحرافات خزنده که آگاهانه و یا ناآگاهانه در جریان عزاداری ها رسوخ پیدا می کند، جلوگیری نمایند.
البته باید توجه داشت که در مسئله آسیب شناسی عزاداری حضرت سید الشهدا (ع) و یاران با وفایش نباید دچار افراط و تفریط شد. افراط به این معنا که بخاطر بعضی از خرافات کوچک و رفتارها و گفتار های احیاناً غلوآمیز و غیر واقعی بعضی از مداحان، چنان تیغ انتقاد را به سوی این شعائر عظیم بگیریم که مردم دچار دلسردی شده و نسبت به اصل موضوع دچار تردید شوند. تفریط در این موضوع نیز با این استدلال که چون عزای امام حسین (ع) یک امر مقدسی است، نباید به آن ورود پیدا کنیم و اجازه دهیم هر کاری که می‌خواهند بکنند که در این صورت نیز ممکن است به چنان مرحله ای برسیم که اصل و محتوای واقعی سنت عزاداری در فرم ها و بدعت های مختلف کم‌فروغ گردد.
بنابراین نسل کنونی نیز باید به سهم خویش به صیانت از این سرمایه معنوی و فرهنگی بپردازد. از این رو به مواردی از آسیب های موجود اشاره می کنیم. امید است تا موجب رضای حق و گامی در جهت حفظ زلاله چشمه حقیقت عاشورا باشد.
1-غلو و اغراق؛یکی از آسیب‌های موجود در مراسم روضه خوانی و مداحی در بین هیئت مذهبی است. گاهی مشاهده می‌شود که مداحان برای برجسته کردن صفات، حالات، حوادث و پدیده ها از چنان الفاظ و توصیفاتی استفاده می کنند که یا باور پذیر نیست و یا موجب وهن نسبت به مقدسات می شود، اگرچه ممکن است شنوندگان حاضر در مجلس به سبب عشق و علاقه که به سالار شهیدان آقا حسین ابن علی (ع) و مسایل عاشورا دارند، آنها را ظاهراً بپذیرند، اما باید توجه داشت که یکی از بزرگ‌ترین کارکرد مراسم عزاداری معرفی یک سیمای درست و خردمندانه از شیعه است و عاشورا به عنوان یک نهضت و جریان، شیعه را با هویت پرچم سرخ عاشورا به عنوان یک امت تاثیرگذار در جهان معرفی می‌کند و از مهمترین ابزارهای تبلیغ مکتب تشییع است. لذا غلو و اغراق نه تنها در تقویت جایگاه قدسی ائمه هدی و نهضت بزرگ عاشورا تاثیر مثبتی ندارد بلکه سبب عدم توجه جدی علاقمندان غیرشیعه و تشکیک ذهنی در نسل جوان به موضوع می گردد.
در سوی دیگر مسئله مظلومیت در واقعه کربلا است که متاسفانه گاهی موجب می شود با بهره‌گیری از الفاظ نامناسب برای نشان دادن مظلومیت شهدای کربلا موجب تضعیف جایگاه قیام و شخصیت های قدسی واقعه عاشورا می شود؛ حال آنکه امام حسین (ع) به خواهرش حضرت زینب (س) در روز عاشورا می فرماید که: "خواهرم تو را قسم می دهم که پس از من گریبان چاک مکن، سیلی بر صورت مزن و برمن واژه های وای و نابودی را به کار مبر." و دقیقاً پرچمداری نهضت عاشورا توسط حضرت زینب (س) بعد از عاشورا به خوبی گویای آن است ذلت از دامن ائمه و یاران آن بزرگواران به دور است و در سخت‌ترین شرایط نیز عزت توأم با قدرت است. و ما باید فهم کنیم که مظلومیت و حقارت دو مسئله جدا است. سالار شهیدان، شهدای دشت نینوا و کاروان اسرای حسینی (ع) در عین مظلومیت قامت بلند عزت و سربلندی اند و رجوع به خطبه های پیام آور نهضت حضرت زینب (س) نیز گواه این معنا است.
2- بدعت گذاری و ورود خرافات به عزاداری ها؛ بدعت در لغت به معنای ایجاد هر امر جدید و بی سابقه است و در معنی اصطلاحی به معنای افزودن مسئله و حکم جدید و بی سابقه به دین است. از آنجا که شرع مقدس اسلام و احکام آن مبتنی بر عقلانیت و منطق است و در آموزه های اسلامی همواره بر اهتمام به عقل سلیم و خردگرایی در مسایل تاکید شده، لذا به نظر می رسد افرادی به صورت آگاهانه از سوی دشمنان دین مبین اسلام و در مواردی نیز علاقه مندان بی اطلاع و کم دانش به خاطر برخی مسایل مسیر ورود و رواج خرافات را در عزاداری ها هموار می کنند و آن را نیز در جهان انعکاس می دهند.
رهبر معظم انقلاب در خصوص رواج خرافات در آیین عزاداری توسط دشمنان اسلام در دیدار عمومی مردم مشهد در اول فروردین 1376 نقل کردند که: "وقتی کمونیست ها بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلط شدند، همه آثار اسلامی را از آنجا محو کردند، مثلاً مساجد را تبدیل به انبار کردن و ... و هیچ نشانه ای از اسلام و تشیع باقی نگذاشتند؛ فقط یک چیز را اجازه دادن و آن قمه زدن بود. دستورالعمل رؤسای کمونیستی به زیر دستان شان این بود که مسلمانان حق ندارند نماز جماعت برگزار کنند و یا قرآن بخوانند اما اجازه دارند که قمه بزنند، چون خود قمه زنی برای آنها یک وسیله تبلیغاتی بر ضد دین و تشیع بود."
امروزه نیز دشمنان اسلام برای وهن چهره تشیع با تمسک به خرافه هایی چون قمه زنی و تیغ زنی، که هیچ نشانه ای از حزن و اندوه نیز در آن مترتب با واقعه عاشورا مشاهده نمی شود، سعی می کنند مسلمانان به خصوص شیعیان را متهم به رفتارهای خشن و غیر انسانی بکنند و با نشان دادن صحنه هایی از قمه زنی و تیغ زنی و ... شیعیان را افرادی خشن و غیر عقلانی که حتی به خود نیز رحم نمی کنند معرفی نمایند، حال آنکه نه تنها هیچ یک از علمای بزرگ دین این گونه کارها را تائید نکرده و نمی کنند بلکه به صراحت نیز رفتارهایی مانند قمه زنی و تیغ زنی را از لحاظ شرعی نهی کرده اند که در این ارتباط فتوای حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری گواه روشنی بر این موضوع است:
حضرت امام (ره) در خصوص قمه زنی فرمودند: "در وضع موجود قمه نزنند و شبیه خوانی اگر مشتمل بر محرمات و موجب وهن مذهب نباشد، مانع ندارد، اگر چه روضه خوانی بهتر است و عزاداری برای سید مظلومان از افضل قربات است.[1]" رهبر معظم انقلاب حضرت امام خامنه ای نیز در جواب سوال؛ آیا قمه زدن به طور مخفی حلال است یا اینکه فتوای شریف حضرت عالی عمومیت دارد؟ فرمودند: "قمه زنی علاوه بر اینکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی شود و سابقه ی در عصر ائمه (ع) و زمان های بعد از آن ندارد و تائیدی هم به صورت خاص یا عام از معصوم (ع) در مورد آنها نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود؛ بنابراین در هیچ حالی جایز نیست و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.[2]" در این ارتباط می توان به رفتارهای بدعت آمیز دیگری نیز اشاره کرد که همین حکم بر آن جاری است.
در واقع این رفتارهای خرافی ضمن آنکه باعث انحراف مراسم عزاداری از اصل روشنگرانه و اصلاحی آن می شود، از سو ی دیگر زمینه وهن عزاداری امام حسین (ع) را نیز فراهم می سازد و باعث تضعیف و سست شدن مراسم عزاداری محرم از منظر دیگران می گردد و بهانه دست دشمنان تشیع می دهد که شیعه را متهم به خرافه گرایی کنند که نتیجه آن تضعیف و وهن تشیع به دست خود شیعیان است.
3- تحریف وقایع نهضت؛ هر چند در چند سال اخیر با حضور علمای وارسته شرایط مقتل خوانی و بازگویی حوادث نهضت عاشورا بسیار بهتر شده اما ضمن ارج نهادن به فعالیت های خالصانه وعاظ و مداحان عزیز باید پذیرفت که متاسفانه طی سالیان، به دلایل مختلفی که خود نیازمند یک بحث کارشناسی و جدی است به جهت گستردگی این مراسم، کمتر از حضور روحانیون، علما و مداحان آگاه در هیئات مذهبی بهره برداری شده و غالباً از حضور مداحان فصلی که فقط در ایام خاصی فعالاً استقبال شده است. واضح است این افراد به جهت نوع کار خود و فقر دانش غالباٌ از اشعار و داستان های مربوط به واقعه کربلا بهره می برند که با واقعیت تطابق ندارد. این عامل باعث می شود که در مواقع زیادی، احساسات افراد و دل گویه های خاصی به جای تاریخ و تحلیل نهضت عاشورا بیان و مطرح شود که از این طریق زمینه تحریف وقایع عاشورا اتفاق می افتد. از سوی دیگر با توجه به جایگاه مهم عزاداری در حفظ شعائر شیعه و احیای مکتب عاشورا، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، دشمنان نیز سعی کرده اند مراسم مربوط به این واقعه عظیم را به انحراف بکشانند و با نقشه های متعدد سعی می کنند اهداف خود را دنبال کنند.
از آنجا که در ابتدای این بحث آسیب شناسی عزاداری عاشورای حسینی (ع) اشاره شد که این یک کار علمایی است و باید به صورت مسقیم توسط روحانیون در هیئات تبیین گردد، ولی در این بحث هدف اصلی طرح موضوع آسیب ها به عنوان یک اختلال فرهنگی بوده تا مورد توجه قرار گیرد و در آستانه برنامه ریزی برای فوق حماسه اربعین کمی با دقت بیشتری عمل نمائیم و از ورود به مصادیق و جزئیات بیشتر که متأسفانه در جامعه امروز ما رواج دارد، پرهیز شده است، نظیر:
رواج مدل های پوشاک و آرایش نا مناسب با عنوان محرم
رقابت هیئات مذهبی در ایجاد فرم های جدید و به دور از فرهنگ اسلامی ایرانی
بهره گیری از آلات و ادوات موسیقی در مراسم عزاداری و برهم زدن سنت های زیبای عزاداری
و ... .
پایان سخن اینکه باید گفت که از رهگذر عزاداری و برپایی عزای سالار شهیدان، امام حسین (ع) چراغ پر فروغ نهضت حسینی روشن مانده است و این مراسم، یکی از نمادهای تعالی بخش شیعه است که جایگاه ویژه ای در جامعه شناسی انقلابی ایران دارد چون نشاط تازه ای به شیعیان، برای حرکت در مسیر آموزه های ائمه معصومین (ع) داده و آنها را ترغیب و برانگیخته اسـت و این مراسم در طول تاریخ الهام بخش پیروان اهل بیت (ع) بوده است، لذا هر حرکت و هر سخنی که به جایگاه و کارکرد اصلی این مراسم که همانا جلوگیری از انحراف در دین مبین اسلام است، خدشه وارد کند، مردود و مغایر با آموزه ها و پیام سعادت بخش عاشورا است. باید مراقب بود که دشمنان اسلام به لطایف الحیل به مراسم عزاداری امام حسین (ع) نفوذ نکرده و آن را از معنا تهی نسازند و این روح با نشاط، پر تحرک و سعادت بخش که چراغ فراروی انسان ها است را کم فروغ ننماید. انشاء الله
منبع:تسنیم
گزارش خطا
