ظرفیت های معنوی فردی و اجتماعی عرفه

«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ الْعَنْ مَنْ عَاداهُمْ».

عرفه یکی از مناسبت‌های بزرگ عبادتی است، عرفه یکی از اعیاد است، عرفه یکی از ظرفیت‌ها است. روز نهم ذی الحجّه، روز قبل از پایان چهله‌ی حضرت موسی کلیم است و یک قدم به نتیجه است و آن شب و آن روز جزو ممتازترین شب‌ها و ممتازترین روزهای عالم از جهت تقرّب به پروردگار عالم است.

هم عرفات در عرفه ویژگی خاصّی دارد که قطعاً وجود مبارک حضرت حجّت ارواحنا فداه روز عرفه را در عرفات هستند و هم عین شب قدر می‌ماند. اشراف حضرت، یعنی جلوه‌ی زمانی حضرت حجّت شب قدر است، جلوه‌ی مکانی ایشان عرفات و روز عرفه است. شعاع نور عرفات در روز عرفه در همه جا است، از این جهت شب عرفه برای شب‌زنده‌داری و عبادات خیلی تأکید شده است و دعایی که شب‌های جمعه خوانده می‌شود و در مفاتیح هم در اعمال شب جمعه این دعا را آورده است «شَاهِدَ کُلِّ مَشْهُودٍ»؛ هر کسی بخواند گناهش آمرزیده می‌شود. روز عرفه که روز عید بزرگ اسلامی است اعمالی دارد که یکی غسل روز عرفه است که مقارن ظهر معمولاً انجام می‌شود. دیگری انقطاع إلی الله است. آن روز بنده‌ای از بندگان خدا اگر بنا دارد که بنده باشد، باید از غیر خدا امید را قطع کند و به احدی زیر این آسمان امید نداشته باشد. به تعبیر حضرت مولی الموحدین، امیر المؤمنین ارواحنا فداه که فرمود: «لَا یَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِلَّا رَبَّه‏»[۱] احدی از شما هیچ امیدی جز به خدا نداشته باشد. جلوه‌‌ی این انقطاع، این توحید، این واقع‌نگری روز عرفه است. حالا عرفه یکی از مناسبت‌هایی است که این اسم را شامل می‌شود یکی اعتراف بنده است که در آن شب و در آن روز انسان پرونده‌ی خود را ملاحظه می‌کند و نقاط ضعف و کمبودها، جرم‌ها، جنایت‌ها، سیّئات، ذنوب، لمم، صغیر و کبیر را در پرونده‌ی خود پیدا می‌کند، نه تنها گردن کلفتی نمی‌کند، بلکه شکسته می‌شود، نزد خدا اعتراف می‌کند. خدایا من مجرم هستم ولی متمرّد نیستم، یاغی نیستم، آمده‌ام به جرم خود اعتراف کنم و از تو تقاضای عفو و گذشت داشته باشم.

انسان وقتی اقرار می‌کند یا این‌که با پای خود به دادگاه می‌رود زمینه‌ی تخفیف در جرم است. برخلاف کسی که باید با روش‌هایی از او اعتراف بگیرند. کسی که گناه را گناه می‌داند، از گناه نفرت دارد و وقتی گناه خود را متوجّه می‌شود نسبت به خود حس انزجار پیدا می‌کند (از خودش بدش می‌آید)؛ در عین حال چون در توبه را باز کرده است ناامید نمی‌شود، از خود فرار می‌کند به خدا پناه می‌برد. در پناه‌جویی به خدا اوّلین قدم همان لمس قبح گناه است و اعتراف به این حقیقت تلخ است که من شکست خوردم، من زمین خوردم، من در گناه پیروزی نمی‌بینم. این اعتراف و اقرار موجب جوشش رحمت الهی، عفو الهی می‌شود و بنده‌ی خود را می‌بخشد.

نکته‌ی دوم که هم در عرفات گفته ‌می‌شود و هم در عرفه، آن معرفت است، آن روز، روز تجلّی معرفت پروردگار متعال است و اگر کسی خدا را بشناسد به غیر خدا چشم طمع ندارد. دست نیاز به سوی غیر خدا نمی‌برد، چون در عالم جز خدا کسی مؤثّر نیست. بنده‌ی خدا است، خود خدا به بنده‌اش می‌رسد، آدمی که خدا دارد به تعبیر بابا طاهر:

همه گویند که طاهر کس ندارد                        خدا یار مو چه حاجت کس

آدمی که خدا دارد، چه نیازی به غیر خدا دارد؟! لذا آن روز اگر کسی دست نیاز به سوی بندگان خدا ببرد از مراقبت روز عرفه طرد می‌شود، بیرون می‌شود. مهمترین عمل در روز عرفه زیارت حضرت أبا عبدالله الحسین است که مطابق هزار حج، هزار عمره، هزار غزوه –جهاد در راه خدا، آدم هزار بار جبهه رفته باشد- است. زیارت امام حسین جامع همه‌ی این‌ها است و این‌طور که به یاد می‌آورم در روایت این است که خدا برای هر قدم یک حج می‌نویسد. برای هر قدم که زائر امام حسین روز عرفه برای زیارت امام حسین برمی‌دارد. این‌ها در حد فهم ما گفته شده است، والا اگر سیم امام حسین با کسی وصل بشود خدا با او ندار است، با او حساب و کتاب ندارد که بگوید چند تا حج به تو می‌دهم.

اصلاً خزائن رحمت خود را باز می‌کند و می‌گوید هر چه می‌خواهی ببر. سر سفره‌ی دعای عرفه‌ی امام حسین نشستن هم که عالم دیگری است و در روز عرفه با این‌که روزه استحباب دارد ولی فرمودند اگر کسی روزه بگیرد به حال دعای او لطمه می‌خورد مستحب است که روزه نگیرد. با همه‌ی عظمتی که روزه دارد امّا اهمّیّت دعا بیشتر است. آن روز، روز دلشکستگی است، روز اشک است، روز خلوت است، روز وصل است و باید آن را غنیمت دانست. این مراقباتی که در مفاتیح الجنان آمده است، در اقبال آمده است، آقا میرزا جواد آقای ملکی در المراقبات آورده‌اند، انسان باید یک مروری به این‌ها بکند.

آقا میرزا جواد آقای ملکی صرفاً اعمال را نمی‌نویسد، یک چاشنی‌هایی را هم می‌گوید تا آدم بشکند. تا آدم زمین نخورد کسی او را بلند نمی‌کند، ما هم زمین بخوریم نمی‌فهمیم، وقتی انسان وارد این وادی می‌شود توجّه پیدا می‌کند که زمین خورده است. وقتی زمین خورده است باید یک کسی دست بنده را بگیرد و خدا آن روز را قرار داده است که از بندگان خود دستگیری کند. لذا آن روز إن‌شاءالله هم خود را در محضر حضرت حجّت ببیند، یک کاری انجام بدهد که حضرت در آن‌جا آدم را دعا کند؛ بهترین راه آن هم این است که انسان زائر امام حسین باشد و حضرت حجّت زائرین سیّد الشّهداء را یک طور دیگری نوازش می‌کند و دیگر همین دعای عرفه که از حضرت امام حسین علیه السّلام است که از شاهکارهای عرفانی است، شبیه و نظیر هم ندارد.

دعای عرفه‌ی امام سجّاد علیه السّلام که در صحیفه‌ی سجّادیّه‌ آمده است، از امام صادق و امام باقر و دیگر امامان هم برای روز عرفه نسخه‌های دعایی موجود است.

خوشا به حال کسانی که در عرفات هستند، بیشتر خوشا به حال کسانی که در حرم امام حسین هستند. روایت دارد که خدای متعال روز عرفه اوّل به زائرین امام حسین نگاه می‌کند، بعد حاجی‌های عرفات. همه‌ی سرمایه‌ی ما امام حسین است. توجّه به امام حسین رقّت، لطافت و نورانیّت به همراه می‌آورد و همه‌ی ارزش هم متعلّق به او است.

إن‌شاءالله همه‌ی مؤمنین، همه‌ی دوستان ما، علاقمندان به دین، مکتب، انقلاب، شهدا، سیّد الشّهداء از گنج‌های روز عرفه بهره بگیرند، سرمایه‌دار آخرت بشوند و فقر آن‌ها زدوده بشود.

«وَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ».