روزی که مهلت ابلیس به پایان می‌رسد

عقیق:میثم خلیلی، دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث در گفت‌وگویی درباره فرازی از آیات سوره حجر و صاد درباره «یوم‌الوقت المعلوم» گفت: در آیات 34 تا 40 سوره حجر همچنین آیات 71 تا 85 سوره صاد، به ماجرای سجده نکردن ابلیس بر آدم(ع) که منجر به غضب خداوند و لعنت وی شد، اشاره شده است. ابلیس در عوض رانده شدن از درگاه الهی، از خداوند تا روز قیامت مهلت می­خواهد تا در این مدت فرزندان آدم را اغوا کند، اما مهلت وی مقیّد به «یوم­الوقت‌المعلوم» می‌شود.

وی با بیان اینکه به­ طور قطع علم به مصداق «یوم­الوقت‌المعلوم» فقط در انحصار خداوند متعال است، افزود: اما روایاتی وجود دارد که مصداق این روز را ظهور حضرت حجت(عج) عنوان می‌کند. بر اساس این روایات تفسیری، گردن زدن ابلیس توسط امام زمان(عج) و برپایی حکومت صالح بر روی زمین، در روز «وقت معلوم» محقّق می‌شود. منشأ اقوال در این زمینه به دو روایت از امام صادق و امام رضا (ع) منتهی می‌شود که در دو کتاب مهم تفسیری و حدیثی از جوامع روایی متقدم شیعه یعنی تفسیر عیاشی و کمال­الدین و تمام النعمه مندرج شده‌اند. همچنین از دیدگاه برخی مفسران از جمله علامه طباطبایی، «روز معلوم»، زمان رسیدن بشر به سعادت و خیر و صلاح خالص و رهایی مجتمع انسانی از گناه و شر است. طوری که در این زمان بر روی زمین کسی جز خدا پرستش نمی‌شود و بساط کفر و فسوق برچیده می‌شود.

این کارشناس علوم قرآن و حدیثی یکی از مصادیق «روز وقت معلوم» نزد مفسران را حکومت صالحان در آخرالزمان معرفی کرد و اظهار کرد: در این روز حکومت جهان به­دست صالحان می‌رسد و وعده­ خداوند که می‌فرماید: «وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فىِ الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّالِحُون؛ در «زبور» بعد از ذکر (تورات) نوشتیم: «بندگان شایسته‏ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد» محقّق شده است و بر اساس روایات، جامعه­ بشری طعم شیرین عدالت و حکومت صالح ولیّ معصوم (علیه­السلام) را خواهد چشید. و نظر به آیه شریفه: «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثین؛ ما مى‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روى زمین قرار دهیم» (قصص5) مستضعفان جهان با ظهور حضرت حجّت (عج) وارثان زمین خواهند گشت. این حدیث شریف در الغیبة شیخ طوسی آمده است.

خلیلی با اشاره به سایر نظراتی که درباره مصداق یوم­الوقت‌المعلوم مطرح شده است، گفت: از جمله مصادیق یوم‌ الوقت المعلوم، انطباق این روز با روز قیامت، نفخ صور اول و رجعت برخی معصومین(ع) است، اما بر سه نظریه اخیر نقدهایی وارد است. با توجه به لحن و همچنین سیاق آیات کلام وحی که در آن­ها خداوند فرصت ابلیس را تا روزی معلوم مقیّد کرده است و با عنایت به انتقادات برخی مفسران، مصداق «یوم­الوقت­ المعلوم» نمی‌تواند روز قیامت باشد. دلایلی که مفسران در تطبیق «یوم­ الوقت ­المعلوم» بر نفخ صور اوّل عنوان کرده‌اند، قانع‌کننده نیست و مصداق روز معلوم، «نفخة­ الاولی» نیز نمی‌تواند باشد. روایات تفسیری که «یوم ­­الوقت ­المعلوم» را ناظر به رجعت رسول خدا(ص) و کشته شدن ابلیس به­ دست حضرت می­دانند، دارای اشکالات سندی و محتوایی هستند. تمامی این مویدات، حاکی از صحت تطبیق یوم الوقت المعلوم بر روز ظهور حضرت حجت (عج) و سایر دیدگاه‌ها در این زمینه مردود است.

وی درباره امتیاز این مقاله گفت: مقاله‌ای که نوشتم در مجله پژوهش‌های مهدوی در پاییزماه 95 از سوی مؤسسه آینده روشن چاپ شد.