صادر کننده فتوای تاریخی جهاد علیه روس ها

دوران تولد و بالندگی ایشان در اصفهان مصادف شده بود با آشوب زدگی درونی شهر که از آثار به جا مانده از حمله افغان ها به ایران در اواخر حکومت صفوی بوده است. پدر ایشان ملا محمدباقر، عالمی بزرگ در عصر خود محسوب می شد و مادرش نیز از نوادگان فاضل هندی صاحب کتاب کشف اللثام بود.

استادان و شاگردان

ملا علی اکبر از محضر جمع بسیاری از فقها و حکمای برجسته عصر خود استفاده کرده ولی متاسفانه قلم تاریخ نگاران، نام آن بزرگواران را به طور کامل ننوشته اند که شاید از آثار هرج و مرج حاصل از حمله افغان ها باشد. با این حال صاحب روضات، حکیم عارف آقا محمد بیدآبادی و علامه میرزا ابوالقاسم مدرس را از استادان ملا علی اکبر معرفی نموده است و همچنین بنا به نوشته عالم ربانی حاج شیخ حسنعلی نخودکی ملا علی اکبر از ارادتمندان اخلاقی و عرفانی سید درویش کافی نجف آبادی بوده است.

در اصفهان کرسی تدریس و ارشاد و موعظه داشته و طالبان علم و معرفت از وجود ایشان بهره مند بودند که در میان آن شاگردان می توان به عالم زاهد آیت الله میرزا زین العابدین موسوی خوانساری عالم فاضل شیخ محمدمهدی رازی صاحب مشکاه المسائل، میرزا اصغر بن سید قاسم طباطبایی زواره ای و میرزا ابوتراب حسینی نطنزی اشاره نمود.

ملای ایجی از زبان دیگران

صاحب روضات الجنات در توصیف این عالم الهی می نویسد: عالم فرزانه و عارف پرهیزگار و عنصر لطیف مولانا علی اکبر بن محمد باقر ایجی اصفهانی فقیهی متکلم و واعظی متبحر و ظریف و بی نیاز است به جهت کمال شهرتش از زحمت وصف و تعریف.

 یکی از عرفا و زهاد و کم خوراک و راحت بود. او دارای ریاضات شاقه بود و قناعت را مراعات می کرد. در تمام مدت زندگی بر نماز جماعت مداومت داشت.

در مکارم الآ ثار از معلم حبیب آبادی آمده که مرحوم ملا علی اکبر از علمای بزرگوار و حکمای نامدار و اهل فکر و ذکر و ریاضت و تهجد و عبادت و منبر و موعظه بوده است . چندان که کمتر نظیری برای وی می توان یافت.

آثار قلمی ملا علی اکبر

آثار به جا مانده از ملا علی اکبر خود بهترین گواه بر رفعت و عظمت معنوی ایشان است که کریمه «کل یعمل علی شاکلته»، گویای همین سخن است.

برعلوم تفسیر و حدیث تبحر داشته و کتاب شرح کافی، تعلیقیه بر تفسیر صافی را نوشته است .

 در فقه و اصول چیره دست بود و رساله هایی چون احکام مواریث، احکام حدود و رساله عملیه در عبادات، خمس ، زکات، قضا ، شهادات و غیره خلق نموده است. حاصل احاطه او بر علم کلام و اعتقادات، کتاب هایی چون زبده المعارف، رساله در معارف الهیه، رساله در رد بعضی از رسائل شیخ احمد احسایی می باشد. ایشان در اخلاق ، ارشاد الواعظین و انجاح الطالبین و در فلسفه شرح جلد اول، اسفار ملاصدرا را در سیر سلوک رساله المراج نوشته است. ایشان آثار دیگری نیز نوشته اند که از حوصله این مجال خارج است.

فتوای تاریخی جهاد

حکیم ایجی حائز شخصیتی جامع و افکاری ژرف بودند و فتوای ماندگار ایشان در خصوص جهاد علیه روس ها نمونه ای از زمان شناسی و بلند نظری آن در مکتب امام حسین است.

در سال 1223 ق چند سال پس از هجوم روس ها در نبرد گنجه به ایران، دربار تهران از فقها و مجتهدین بزرگ و آگاه به اوضاع زمان استمداد نمود. در پی آن ملا محمد باقر سلماسی و ملاصدر الدین محمدتبریزی برای استفتاء از مراجع عظام به عتبات رفتند که بسیاری از آنان فتوای جهاد یا رساله مستقل جهادی در اختیار سلماسی قرار دادند. از جمله این علما ملا علی اکبر ایجی بود که در حکم جهاد خود بر ضرورت آگاه و کاربرد تجهیز به تسلیحات روز تاکید کرد. ایشان نوشتند: تعلیم و تعلم انداختن توپ و تفنگ و استعمال آلات حرب و ادوات جنگ در این عصر با چنین ضرورتی از واجبات به وجوب کفایی است. در فرازی دیگر می نویسد: در این هنگام روسیه رو به بلاد اسلام آورده اند و قصد استیلای بلاد اسلام دارند، بر هر یک از مسلمانان که شنیدند واجب است که مقاومت و معاونت کنند، زیرا حراست حوزه اسلام واجب است. پس باید همه خلق مال و جان خود را صرف کنند تا دفع کفار شود.

اولاد و اعقاب

ملا عبدالله اژه ای فرزند ملا علی اکبر ایجی و عالمی فاضل فقیهی بزرگ بود که در فروع و اصول و منقول و معقول زبده بود. در اصفهان از محضر سیدمحمدباقر شفتی و حاج محمد ابراهیم کلباسی استفاده کرد و با توجه به مهارت ایشان در علوم عقلی می توان حدس زد که محضر حاج ملاعلی نوری را مغتنم شمرده باشد. در کتابخانه آیت الله مرعشی کتابی با نام «تحفه الخاقانیه» در اثبات واجب و توحید و صفات و اصول عقاید وجود دارد که گویا از همین یادگار ماندگار ملا علی اکبر باشد. ملاعبدالله در سال 1365 دار فانی را واع گفت و در نزدیکی قبر پدرش مدفون شد.

غروب آفتاب

عاقبت آن عالم مجاهد پس از سال ها تلاش و مجاهدت در مسیر نشر احکام دین و ساختن انسان های مفید در سال 1232 در اصفهان وفات یافت و در قبرستان تخت فولاد چهره به نقاب خاک کشید.