تبیین برهان نظم و اقسام آن

برهان نظم
برهان نظم احتمال نبود وجود خدا را نزدیک به صفر می‌رساند و پایگاهی منطقی، عرفی و مورد اطمینانی برای توده مردم است، برهانی گسترده که فلاسفه غرب، شرق و نیز نشانه‌های آفاقی و انفسی در قرآن و روایات جملگی برای اثبات خداوند حکیم به کار می‌روند.

سابقه این برهان به رساله تیمائوس افلاطون باز می‌گردد که آخرین برهان از براهین توماس آکویناس است.
این برهان درکتاب«الهیات طبیعی»یا «شواهد وجود و صفات الهی از پدیده‌های طبیعی»ویلیام پیلی شرح شده است.
فلاسفه و متکلمان اسلامی متقدم، از برهان نظم برای اثبات ذات واجب استفاده نکرده و آن را تنها دربیان وحدت و علم الهی به کار برده‌اند.
این برهان نزد حکمای متاخرنظیر "آیات عظام:ناصر مکارم شیرازی،جعفرسبحانی،مرتضی مطهری" بر اثبات ذات باری تعالی دلالت دارد.

چیستی واقسام نظم:
نظم «1.مجموعه ای از اجزا2.هماهنگ3.با هدفی معین»واقعیت نظم در یک پدیده طبیعی جز این نیست که اجزای مختلفی از نظر کیفیت و کمیت دور هم گرد آیند،تا در پرتو همکاری اجزای آن، هدف مشخص، تحقق یابد.
واکاوی مفهوم نظم وتعاریف آن نشان می‌دهد که تحقق نظم در گرو 5 رکن اساسی است:
1.وجوداشیاء یا اجزای مختلف
2.ترتیب، آرایش و هماهنگی میان آنها
3.وجود هدف معین
4.تاثیرنسبی هریک از اجزاء در تحقق هدف و وابستگی تحقق هدف به اجماع آنها
5.عامل دهنده و برقرار کننده پیوند خاص میان اجزاء.

نظم:
1.اعتباری«قرار دادی»
2.صناعی«وضع بشری»
3.طبیعی«آن است که رابطه و ترتیب حاکم بر اجزای یک پدیده امری تکوینی باشد»
 نظم تکوینی به 3دسته تقسیم می‌شوند:
1.نظم ناشی از ربط علت فاعلی با معلول«نظم علی و معلول»
2.نظم ناشی از ربط علت غایی با معلول«نظم غایی»
3.نظم ناشی از علل قوام یا ارتباط داخلی اجزای یک شیء با یکدیگر«نظم داخلی،نظم مستحسن»
✍نظم مورد بحث طبیعی(نه صنایی وقراردادی) ، نظم غایت مند وهدفدار است.

تبیین برهان نظم:
این نوع استدلال با تکیه بر وجود شیء یا اشیاء خارجی دارای نظم غایی و با استناد به اصل علیت، وجود خداوند را تحت عنوان{علتی غیرمادی وعالم وقادر} ثابت می‌کند.
گوهره استدلال را با تقریرهای متفاوتی ذکر کردند،با دومقدمه:1.حسی 2.عقلی
مقدمه اول:مشاهدات عینی وکاوشهای علمی از نظم هدفدار موجودات طبیعی گزارش می‌دهند،چیزی که هست، روشن‌ترین و بارزترین جلوه‌های نظم برای بشر در عالم نباتات، حیوانات و انسانها نمایان است و در حقیقت هر یک از رشته‌های علوم،مانند:فیزیک، شیمی و زیست شناسی در خدمت بررسی کیفیت این مجموعه‌هاست که با هماهنگی خاصی، اهداف ویژه‌ای را در دین دارند.
این نظم طبیعی توسط انسان بی‌سواد و دانشمند قابل کشف است.کشاورز از مطالعه زمین و درختان و دانشمند بر اساس وجود قوانین تکوینی به فکر کشف آنها بر می‌آیند.

مقدمه دوم: عقل درک می‌کند که یک نوع رابطه منطقی نظم موجودات و نیز هدفمندی و شعور وجود دارد.
خرد می‌گوید ساختمان هر یک از این پدیده‌ها،حاکی از یک نوع محاسبه واندازه گیری است که اجزای متفاوت پدیده را از نظر کمی و کیفی متناسب ساخته و در میان آنها همکاری و هماهنگی برقرار کرده است تا هدف تحقق یابد.
هرگز چنین کاری را نمیتوان معلول هر نوع عامل ناآگاه دانست.

ادعای وجود ناظم، جان برهان نظم است، این برهان گرچه در تعابیر غربیان مبتنی بر تمثیل مصنوعات انسانی است اما باید توجه داشت که در تکوین برگرفته از تمثیل مصنوعات بشری نیست.
تلازم عقلی درمیان نظم در پدیده باشعور پدید آورنده گوهر استدلال وبرهان نظم است؛ وجود شرور در جهان طبیعت نیز زاییده نظم تکوینی است و نافی هدفمندی و شعور نیست.
بنابر این اشکالات، شش گانه دیوید هیوم درکتاب«گفتگوهایی در باب دین طبیعی»بر برهان نظم وارد نیست. این کتاب 23سال پیش از نوشته ویلیام پیلی منتشر شد وجوابهایی بدان داده‌اند.
آیاتی در رابطه با برهان نظم:
1.روم20_21_22_23و24
2.بقره164
3.رعد3
4.روم25
5.انفال62_63

پی نوشت:

Telegram.me/khosropanahdezfuli

منبع:تسنیم