۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۱ : ۱۵
در دومین برنامه «سیاه مشق عشق» مطرح شد:
فضیلت‌هایی فراموش شده در جامعه مداحی/ این نان برکت دیگری دارد
گروه جامعه: محمدعلی بهتویی ضمن بیان اینکه یک مداح باید قول، غزل، علم و عمل را با هم داشته باشد تا کلامش نافذ شود، از آسیب‌های جامعه مداحی سخن گفت و افزود: ما مداحان منویات، دستورات و فرامین آقا را گوش نمی‌دهیم و عمل نمی‌کنیم که آنها فضیلت‌های فراموش شده جامعه مداحی هستند.
عقیق:شاید کمتر کسی را دیده باشید که علی‌رغم جوان و پویا بودن، سابقه بلند و
افتخارات بسیاری را در عرصه مداحی داشته باشد. کسی که صدای خوش و اخلاق
نیکویش او را به سمت خیر هدایت کرده تا آنجا که ۳ بار در محضر رهبر معظم
انقلاب مداحی کرده و مورد تفقد ایشان قرار گرفته و از عنایت خدمت به دستگاه
سیدالشهدا(ع) برکات بسیاری نصیبش شده است. او فردی است که جنس خواندش را
به آقای حاج سید علی سادات رضوی و تیپ و شعر حفظ کردن‌هایش را به حاج حسین
باقری مثال می‌زند.
در دومین برنامه سیاه مشق عشق، اینبار به سراغ «محمدعلی بهتویی» مداح و شاعر جوان اهل بیت(ع) رفته ایم؛ کسی که مجلس‌خوانی‌‌اش زبانزد خاص و عام است و شعر خوب حفظ می‌کند؛ او در بحرطویل سر رشته دارد و در محضر مداحان و شاعران بزرگی کسب فیض کرده است. در ادامه گفت‌وگوی صمیمی این مداح را دنبال خواهید کرد:
* از خودتان و خانواده‌تان برایمان بگویید، چه شد که مداح شدید و به این حرفه روی آوردید؟
من محمد علی بهتویی متولد ششم مرداد ۱۳۶۳ با مدرک کارشناسی فقه و حقوق و مفتخر به ذاکری اهل بیت(ع) هستم؛ از ۱۲ سالگی در این عرصه قدم گذاشتم و ابتدا به ساکن در محضر رضا اسدالهی کلاس می‌رفتیم و بعد از آن محضر استادان گرانقدر از جمله سازگار، آهی و مجمع الذاکرین حسینه تهران با حضور اساتیدی مانند حاج سید احمد صالحی خوانساری، حاج محمود طاهری، حاج علی فراهانی، حاج محمد صادقی و حاج مصطفی طالبی، کسب فیض کردم و هرکدام از این بزرگواران به نوعی بر گردن من سمت استادی دارند؛ بعد از این بزرگان هم در محضر استاد حاج علی انسانی استفاده و بهره بردم.
خانواده ما هم به جهت بافت مذهبی که از طرف خانواده پدری و همچنین از طرف خانواده مادری، داشتند تأثیرات زیادی بر من گذاشتند؛ علاوه بر این پدر بنده در اکثر مجالس، هیئت و مساجدی که می‌رفتند من را هم با خود همراه می‌کردند و در این رفت و آمد بود که من را بسیار تشویق می‌کرند و می‌گفتند که محمد یا روحانی می‌شود و یا مداح؛ در این دوران و کلاس پنجم ابتدایی بودم که تلوزیون نوحه‌ای را از آقای علی خورشیدی با این مضمون که «نیمه شب شده، دیده بگشا علی، بر یتیمان ببر نان و خرما علی»؛ که این نوحه را روی کاغذ نوشتم و فردای آن روز به ناظم مدرسه گفتم که قصد دارم این نوحه را در صف بخوانم، خواندن من همانا و جرقه ورود من به عرصه مداحی همان؛ شب که شد در یک هیئت که همه هم‌سن بودیم نوحه‌خوانی رو آغاز کردم؛ بعد از این ماجرا سر کلاس آقای اسدالهی غزلیات را فرا گرفتم و بعد از آن در محضر استاد سازگار قصیده و مثنوی را آموختم.
* الگوی شما در مداحی چه کسی است؟
در همان اوایل کودکی که مشغول به درس خواندن در مقطع ابتدایی بودم، حاج منصور ارضی خیلی مطرح بودند، اکثر خواندن‌های ایشان را به صورت کاست تهیه می‌کردم و از روی آنها چندین بار می‌خواندم و حفظ می‌کردم؛ بعد از آن با یک پدیده در عرصه مداحی یعنی حاج حسن خلج روبه‌رو شدم که ایشان شیعه‌نامه مرحوم آقاسی را در مسجد بلال با سبک جدیدی آغاز کرد، که خود سرمنشا خیلی از اتفاقات خوب و سبک پذیری در عرصه مداحی ما شد. در همان دوران ابتدایی و راهنمایی بود که گوش‌هایم به سمت آقای خلج تیز شد و از ایشون بهره گرفتم؛ بعد از مدتی متوجه شدم که مداحی تقلید کردن نیست و سه دستگاه را فرا گرفتم.
* آیا از قرآن هم در مداحی خود استفاده کرده‌اید؟
حدیثی از پیامبر بزرگ اسلام(ص)، در این خصوص آمده است که می‌فرمایند: «إِنِّی تَارِكٌ فِیكُمُ الثَّقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ»؛ پیامبر(ص)، ۲۶ سال متواتر این حدیث را تکرار می‌کردند و شاید به قول حجت‌‌الاسلام مظاهری ایشان هزار بار این حدیث را در بین قومشان تکرار کردند؛ بعد از این حدیث هم پیامبر(ص)، می‌فرمایند که من برای شما ۲ امر گران‌بها باقی می‌گذارم که بعد از من گمراه نشوید، آن دو کتاب و اهل بیتم هستند، اینها از هم جدا نمی‌شوند تا حوض کوثر به همدیگر برسند؛ به این دو تمسک بجویید که اگر تمسک جستید نمی‌لغزید و گمراه نمی‌شوید.
با توجه به این احادیث و تاکیدات پیامبر اکرم(ص)، یک مداح هم باید قرآن و عترت را در کنار هم داشته باشد چرا که قرآن خیمه و ولایت حضرت علی(ع) و اهل بیت(ع)، ستون‌های این خیمه هستند؛ حال اگر یک ستون بدون عمود و خمیه باشد زمین می‌خورد. یک مداح باید با قرآن آشنا باشد و آن را به راحتی تلاوت کرده و بتواند معارف قرآن را تا حد خود بیاموزد؛ به نوعی یک مداح باید کارشناسی قرآن و حدیث را داشته باشد تا بتواند در این عرصه موفق باشد.
*متاسفانه در فضای جامعه امروزی قشر گسترده‌ای با قرآن مانوس نیستند، شما دلیل و راهکار این موضوع را چه می‌دانید؟
متاسفانه امروز خیلی از ما به آنچه که می‌گوییم اعتقاد نداریم و عمل نمی‌کنیم؛ مردم را به خوبی‌ها سوق می‌دهیم و خودمان را فراموش می‌کنیم. فرد باید ابتدا به ساکن به آنچه که می‌گوید اعتقاد داشته باشد؛ زمانی که مداح به اهل بیت(ع)، اعتقاد پیدا کرد به آنچه ایشان می‌گویند عمل می‌کند و در نهایت به فردی اهل قول، غزل و علم و عمل تبدیل می‌شود. اینجا است که اگر فرد اینگونه شود کلامش برای مستمع نافذ می‌شود و در ذکر و ذاکری این چهار مورد لازم و ملزوم یکدیگر هستند. به عنوان مثال من با لباس پوشیدن، گفتار، رفتار، معیشت و نوع برخوردم با مردم شناخته می‌شوم و اگر اینگونه باشیم انس به قرآن و اهل بیت هم پیدا می‌کنم و در نهایت هم مستمع خواهیم داشت و هم مسیر را پیدا می‌کنیم.
* چه توصیه‌ای برای جوانان و افرادی که در حوزه مداحی فعالیت می‌کنند دارید؟
اولین توصیه من به آنها این است که اعتقاد داشته باشید قدر هرکسی به اندازه همت اوست. در مداحی دو مقوله مطرح است، یکی اینکه یا مداح صدا دارد و باید صوت خوش داشته باشد و دوم این است که بتواند خوب شعر حفظ کند. حال اگر کسی صدای خوبی داشت و می‌توانست صدایش را اداره کند، حفظ نکردن شعر زیاد به او مشکلی وارد نمی‌کند، اما اگر شعر خوب حفظ کند اما صدا نداشته باشد زیاد نمی‌تواند در عرصه مداحی موفق باشد. اگر مداحی این دو را باهم داشته باشد قطعا در کارش موفق خواهد بود؛ در جامعه مداحی کسی که می‌خواهد قدر و بها پیدا کند باید برای آن زحمت بکشد و حفظ کردن اشعار مختلف یکی از این زحمت‌هاست.
* چه جریانی است که برخی افراد با قرار گرفتن در یک مسیر رسانه‌ای یک شبه ره صد‌ساله را طی می‌کنند، در صورتی که نه تجربه کافی و نه سواد اصولی را در این حوزه پیدا کرده‌اند و در نهایت روش و منش آنها به آسیبی برای هیئت و مداحی تبدیل می‌شود؟
عزت دست خداست و به نظر من این افراد فکر می‌کنند که با این مطالب چهره می‌شوند؛ ما افرادی داریم که سالیان سال در این حوزه خدمت‌رسانی می‌کنند اما تا به حال یک ریال هم دریافت نکرده‌اند و بلکه خرج هم کرده‌اند، هیئت دارند و مداحی می‌کنند و حتی فایل‌های ویدیویی و تصویری آنها در کشور توزیع می‌شود اما با این همه می‌بینیم که در مداحی ایران هیچ جایگاهی ندارند؛ اما افرادی را هم می‌بینیم که هیچکدام از اینکارها را نکرده و هرجا که دعوت شده می‌روند و در نهایت هم می‌بینیم که بسیاری از جلسات تهران را پوشش می‌دهند؛ حال ببینید فردی که بسیار هزینه کرده است، تا زمانی که حضرت حق نخواهد به او بها و عزت دهد ره بجایی نمی‌برد؛ اما مداحی که بدون هیچ چشم‌داشتی به هیئت‌‌های مختلف می‌رود و می‌خواند در نهایت هم می‌بینید که خدا به او عزت می‌دهد و مطرح می‌شود.
البته باید گفت نوع مستمعین و تعداد آنها برای هر مداح متفاوت است؛ برخی افراد برای سخنرانی می‌آیند و برخی دیگر برای شور و برخی هم برای واحد؛ در نهایت هر کسی بنا به علاقه‌ای که از نوع مداحی و یا سخنران خود دارد در جلسات و هیئت‌ها حضور پیدا می‌کنند. هر مداحی با هر نوع تیپ خواندن برای خود مستمع خاص دارد؛ اما در برخی از این خواندن‌ها مداحی وجود دارد که اکثریت افراد را به خود جذب می‌کند و همه‌جا می‌تواند بخواند و مدیریت کند؛ خواندنش یک چهارچوب خاص دارد، به نوعی که مفهوم عوام و مقبول خواص را آشناست.
سعدی می‌گوید: «سخن را بر مزاج مستمع گوی، اگر خواهی که باشد با تو میلی، هر آن عاقل که با مجنون نشیند، نباید گفتنش جز ذکر لیلی»؛ اگر مداح کاربلد باشد و در شرایط مختلف بتواند بخواند مستمع پیدا می‌کند؛ می‌گویند مرحوم حاج احمد شمشیری آنقدر در این موضوع توانا بود که زمان ورودش به مجلس، کفش‌ها را نگاه می‌کرد تا متوجه شود امروز مستمعین از چه قشر و طبقه‌ای هستند و باتوجه به آن، جلسه را برگزار می‌کرد. یک مداح اگر این قابلیت را داشته باشد همه‌جا می‌تواند بخواند.
گاهی می‌بینیم مداحان شورخوان زیادی داریم که سال‌ها در این عرصه خوانده‌اند، اما هنوز محضر رهبر معظم انقلاب حضور پیدا نکرده‌اند و یا اینکه یک شورخوان دعوت شده در محضر ایشان و از پس یک قصیده ساده برنیامده است؛ لذا مداح مجلسی و لباسی باید یک روانشناسی اجتماعی داشته باشد و بتواند از پس هر مجلسی بر بیاید.
می‌گویند تخصص محمد بهتویی در عروسی خواندن مذهبی هم هست، اما چرا خیلی از مداحان این موضوع را تقبیح می‌کنند؟
من از بچگی در دامان استاد سازگار پرورش پیدا کردم؛ ایشان شمشیر دودم هستند؛ به نوعی که هم در شادی و هم در غم و هر شرایطی قابلیت دارند. هنر مداح این است که باید بتواند در هر شرایطی بخواند. زمانی تصمیم گرفتم که عروسی نخوانم اما نماینده آقا در ارتش به من گفتند که زمانی که شما در عروسی می‌خوانید طیف گسترده‌ای را از گناه باز می‌دارید و این کار بزرگی است. من عروسی دختر آقای حدادیان، سردار وحید، دختر آقای عراقچی و بسیاری از فرزندان و شخصیت‌های کشوری و لشکری و تا برسیم به بچه هیئتی‌ها و مذهبی‌های را خوانده‌ام.
البته تقبیح مداح عروسی خوان به این دلیل است که گاهی این افراد را در کنار یک خواننده می‌گذارند و با آن مقایسه می‌کنند، در صورتی که اینگونه نیست و یک عروسی خوان مذهبی ابتدا با معارف اهل بیت(ع)، شروع می‌کند و بنا به شبی که می‌خواند اشعار مختص به آن شب را می‌خواند و اگر مناسبتی هم نباشد مدح آقا علی(ع)، در آن شب گفته می‌شود؛ نزدیک به ۲۰ دقیقه از مجلس مدح اهل بیت(ع) است، و بعد از آن هم با شعر خواندن برای ورود داماد و استفاده از اشعار اسلامی اصول زندگی و معارف دینی را بیان می‌کند و هیچ طربی وجود ندارد؛ حسن ختام هم با نام حضرت ولیعصر(عج) و دعای خیر ایشان برای عروس و داماد است.
جالب اینجاست که اکثر اوقات طیفی هم که در این مجالس به دنبال چیز دیگری می‌آیند با خواندن ما همزاد پنداری می‌کنند. دوستی داشتم که بعد از خواندن در عروسی‌اش به من گفت تو روند مراسم عروسی فامیل را تغییر دادی، از آن روز به بعد همه تمایل دارند عروسی خود را مذهبی برگزار کنند و این موضوع روی خانم‌ها هم تاثیرگذار بوده است؛ پس خواندن یک مداح در عروسی هیچ منافاتی با مداحی او ندارد و این یک فرهنگ اصالتی در سبک زندگی اسلامی ماست.
*در این مجالس پاکت هم می‌گیرید و آیا این موضوع را برای جامعه مداح ما قبول دارید؟
صله دادن به مداح از سمت اهل بیت(ع)، مورد تاکید بوده است و در داستان فرزدق و شعرخوانی ایشان موجب اکرام معصوم قرار می‌گیرد که فرزدق در اینجا می‌گوید که مولا جان من برای خدا خوانده‌ام و نمی‌گیریم و حضرت می‌فرمایند ما چیزی را که داده‌ایم پس نمی‌گیریم و در محضر امام جعفر صادق(ع)؛ در داستان ابوهارون مکی، که به زنان می‌فرمایند زیورالاتتان را بیاورید که من به شما صله دهم و یا در داستان امام رضا(ع)، که هدایای بسیاری را به شاعری که هیچ چیز برای هدیه دادن نداشت می‌دهند پس از این بالاتر نداریم اما مهمترین نکته این است که هرمقدار که مداح می‌گیرد نباید مشخص شده از قبل و یا طی کردنی باشد.
متاسفانه برخی از مداحان فضائل و مناقب اهل بیت(ع)، را دست‌مایه خود قرار داده‌اند و با آن تجارت می‌کنند، اما به فضل الهی من هیچ وقت برای مداحی مبلغی را طی نکرده‌ام؛ کاوری دارم که هر زمان صله‌ای به من می‌دهند بدون اینکه آن را نگاه کنم در کاور مخصوص و در کنار سایر صله‌ها قرار می‌دهم و در زمانی که لازم باشد اهل خانه و همسرم از آنها استفاده می‌کنند؛ به برکت این دستگاه و این رفتار برکتش بسیار زیاد است تا حدی که از همین صله‌ها توانستم در سن ۲۸ سالگی یک خانه ۸۰ متری در تهران خریداری کنم. خاطر هست که برای دریافت پروانه وکالت به کانون وکلا با همسرم به دفتر مربوطه رفتیم، زمانی که کار تمام شد و درحال بازگشت بودیم همسرم خطاب به من گفت: محمد اگر قرار است تو وکیل شوی و نان ما از دستگاه سیده‌الشهدا(ع) و سفره امام حسین(ع)، کم شود نمی‌خواهم که بروی و من هم نرفتم، چرا که این نان برکت دیگری دارد.
* از خاطرات خودتان و اینکه کدام یک برایتان لذت‌بخش‌تر و خاطره‌انگیزتر است، بگویید؟
در سال ۹۲ روضه خصوصی را برای آقا خواندیم که آقای احسان بی‌آزار شیرازی منبری بودند و در این مجلس آقای حقانی به من گفتند که ۲۵ دقیقه بخوانید و زمان خوبی در اختیارم قرار گرفت و در آنجا من هم قصیده و هم غزل برای امام رضا(ع)، خواندم و بعد از آن یک روضه و یک نوحه هم خواندم و بعد آقا از من و آقای احسان بی‌آزار شیرازی تجلیل کردند.
* آسیب جامعه مداحان ما امروز چیست و چه موضوعی این جامعه را به خطر می‌اندازد؟
چندین سال است که حضرت آقا در دیدار با آقایان مداح مطالبی را بیان می‌کنند که همه آنها برای ما درس است؛ اما آسیب جامعه مداحان ما این است که ما منویات، دستورات و فرامین آقا را گوش نمی‌دهیم و عمل نمی‌کنیم. ما امروز در جامعه مداحی فضیلت‌های فراموش شده‌ای داریم که همان سخنان رهبر معظم انقلاب است. آقا فرمودند که «مداحان باید در مجالس اشعار و مباحث اخلاقی را استفاده کنند» و بعد از آن به صائب اشاره کرده‌اند؛ اصل هیئت برای این است که افراد متحول شوند و من هیئت می‌آیم که اخلاقم فرق کند و ارتقا و اعتلای شخصیت و روح پیدا کنم و روحم قالب بر جسمم شود و لذا مداحان باید اینگونه بخوانند وعامل به گفته‌های خود باشند.
در جایی دیگر آقا می‌فرمایند: «ما اگر رادیو را گوش دهیم متوجه نمی‌شویم آقایی که مداحی می‌کند مولودی می‌خواند یا نوحه» گاهی اوقات می‌بینیم که ریتم نوحه‌های ما آنقدر شاد است که اگر یک کودک آن را گوش دهد ناخودآگاه با آن حرکات موزون انجام می‌دهد و آقا روی این مسائل بسیار حساس هستند؛ لذا باید مداحان فرمایشات آقا را که بنیاد دعبل هم در این زمینه زحمت کشیده و آنها را جمع‌آوری کرده، به صورت مدون فرا بگیریم و موازی کاری انجام ندهیم؛ خانه مداحان و جاهای دیگر هم باید در هفته یک کلاس برای تبیین سخنان آقا برای جامعه مداحی برگزار کنند.
در حال حاضر با گستردگی فضای رسانه‌ای و ارتباطی باید به این نکته توجه کنیم که خواندن مداحان در جلسات به فرا مرز‌ها و دنیا منتشر می‌شود. درون‌مایه خواندن‌هایی که امروز اجرا می‌شود به تشیع ضربه زده است. مسائلی که امروز توسط فضاهای مجازی صادر می‌شود به اصل و ریشه شیعه درحال صدمه زدن است.
صحبتی شده بود که مداحان منبرهای روحانیون را گرفته‌اند، اما مداح و روحانی باید در کنار هم باشند. هیئت ما باید تاثیرگذار باشد و جلسات ما با نَقل و نُقل اداره می‌شود. نَقل جلسه توسط روحانی است که معارف و فضایل اهل بیت گفته می‌شود و مداح باید در کنار آن نُقل افشانی کند و با هنرش احساسات به وجود آمده را جریان دهد. پس روحانی و مداحی لازم و ملزوم هم برای یک هیئت هستند؛ ما اگر در جلساتمان روحانی نداشته باشیم آن جلسه خوبی نخواهد شد؛ الان برخی از جلسات ما قرآن هم ندارد و برخی از جلساتی قران مداحی و عترت ندارد، همچنین برخی از جلسات سخنرانی هم مداحی و قرائت را ندارد، لذا باید همه اینها در کنار هم مختصر و مفید قرار گیرند تا یک هیئت و مجلس خوب را شاهد باشیم.
وی در پایان این نشست سخن آخر خود را با یاد امام زمان(عج)، به اتمام رساند و گفت: آن یار سفر کرده که صد قافله دل همره اوست هرکجاهست خدایا به سلامت دارش.
منبع:ایکنا
در دومین برنامه سیاه مشق عشق، اینبار به سراغ «محمدعلی بهتویی» مداح و شاعر جوان اهل بیت(ع) رفته ایم؛ کسی که مجلس‌خوانی‌‌اش زبانزد خاص و عام است و شعر خوب حفظ می‌کند؛ او در بحرطویل سر رشته دارد و در محضر مداحان و شاعران بزرگی کسب فیض کرده است. در ادامه گفت‌وگوی صمیمی این مداح را دنبال خواهید کرد:
* از خودتان و خانواده‌تان برایمان بگویید، چه شد که مداح شدید و به این حرفه روی آوردید؟
من محمد علی بهتویی متولد ششم مرداد ۱۳۶۳ با مدرک کارشناسی فقه و حقوق و مفتخر به ذاکری اهل بیت(ع) هستم؛ از ۱۲ سالگی در این عرصه قدم گذاشتم و ابتدا به ساکن در محضر رضا اسدالهی کلاس می‌رفتیم و بعد از آن محضر استادان گرانقدر از جمله سازگار، آهی و مجمع الذاکرین حسینه تهران با حضور اساتیدی مانند حاج سید احمد صالحی خوانساری، حاج محمود طاهری، حاج علی فراهانی، حاج محمد صادقی و حاج مصطفی طالبی، کسب فیض کردم و هرکدام از این بزرگواران به نوعی بر گردن من سمت استادی دارند؛ بعد از این بزرگان هم در محضر استاد حاج علی انسانی استفاده و بهره بردم.
خانواده ما هم به جهت بافت مذهبی که از طرف خانواده پدری و همچنین از طرف خانواده مادری، داشتند تأثیرات زیادی بر من گذاشتند؛ علاوه بر این پدر بنده در اکثر مجالس، هیئت و مساجدی که می‌رفتند من را هم با خود همراه می‌کردند و در این رفت و آمد بود که من را بسیار تشویق می‌کرند و می‌گفتند که محمد یا روحانی می‌شود و یا مداح؛ در این دوران و کلاس پنجم ابتدایی بودم که تلوزیون نوحه‌ای را از آقای علی خورشیدی با این مضمون که «نیمه شب شده، دیده بگشا علی، بر یتیمان ببر نان و خرما علی»؛ که این نوحه را روی کاغذ نوشتم و فردای آن روز به ناظم مدرسه گفتم که قصد دارم این نوحه را در صف بخوانم، خواندن من همانا و جرقه ورود من به عرصه مداحی همان؛ شب که شد در یک هیئت که همه هم‌سن بودیم نوحه‌خوانی رو آغاز کردم؛ بعد از این ماجرا سر کلاس آقای اسدالهی غزلیات را فرا گرفتم و بعد از آن در محضر استاد سازگار قصیده و مثنوی را آموختم.
* الگوی شما در مداحی چه کسی است؟
در همان اوایل کودکی که مشغول به درس خواندن در مقطع ابتدایی بودم، حاج منصور ارضی خیلی مطرح بودند، اکثر خواندن‌های ایشان را به صورت کاست تهیه می‌کردم و از روی آنها چندین بار می‌خواندم و حفظ می‌کردم؛ بعد از آن با یک پدیده در عرصه مداحی یعنی حاج حسن خلج روبه‌رو شدم که ایشان شیعه‌نامه مرحوم آقاسی را در مسجد بلال با سبک جدیدی آغاز کرد، که خود سرمنشا خیلی از اتفاقات خوب و سبک پذیری در عرصه مداحی ما شد. در همان دوران ابتدایی و راهنمایی بود که گوش‌هایم به سمت آقای خلج تیز شد و از ایشون بهره گرفتم؛ بعد از مدتی متوجه شدم که مداحی تقلید کردن نیست و سه دستگاه را فرا گرفتم.
* آیا از قرآن هم در مداحی خود استفاده کرده‌اید؟
حدیثی از پیامبر بزرگ اسلام(ص)، در این خصوص آمده است که می‌فرمایند: «إِنِّی تَارِكٌ فِیكُمُ الثَّقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ»؛ پیامبر(ص)، ۲۶ سال متواتر این حدیث را تکرار می‌کردند و شاید به قول حجت‌‌الاسلام مظاهری ایشان هزار بار این حدیث را در بین قومشان تکرار کردند؛ بعد از این حدیث هم پیامبر(ص)، می‌فرمایند که من برای شما ۲ امر گران‌بها باقی می‌گذارم که بعد از من گمراه نشوید، آن دو کتاب و اهل بیتم هستند، اینها از هم جدا نمی‌شوند تا حوض کوثر به همدیگر برسند؛ به این دو تمسک بجویید که اگر تمسک جستید نمی‌لغزید و گمراه نمی‌شوید.
با توجه به این احادیث و تاکیدات پیامبر اکرم(ص)، یک مداح هم باید قرآن و عترت را در کنار هم داشته باشد چرا که قرآن خیمه و ولایت حضرت علی(ع) و اهل بیت(ع)، ستون‌های این خیمه هستند؛ حال اگر یک ستون بدون عمود و خمیه باشد زمین می‌خورد. یک مداح باید با قرآن آشنا باشد و آن را به راحتی تلاوت کرده و بتواند معارف قرآن را تا حد خود بیاموزد؛ به نوعی یک مداح باید کارشناسی قرآن و حدیث را داشته باشد تا بتواند در این عرصه موفق باشد.
*متاسفانه در فضای جامعه امروزی قشر گسترده‌ای با قرآن مانوس نیستند، شما دلیل و راهکار این موضوع را چه می‌دانید؟
متاسفانه امروز خیلی از ما به آنچه که می‌گوییم اعتقاد نداریم و عمل نمی‌کنیم؛ مردم را به خوبی‌ها سوق می‌دهیم و خودمان را فراموش می‌کنیم. فرد باید ابتدا به ساکن به آنچه که می‌گوید اعتقاد داشته باشد؛ زمانی که مداح به اهل بیت(ع)، اعتقاد پیدا کرد به آنچه ایشان می‌گویند عمل می‌کند و در نهایت به فردی اهل قول، غزل و علم و عمل تبدیل می‌شود. اینجا است که اگر فرد اینگونه شود کلامش برای مستمع نافذ می‌شود و در ذکر و ذاکری این چهار مورد لازم و ملزوم یکدیگر هستند. به عنوان مثال من با لباس پوشیدن، گفتار، رفتار، معیشت و نوع برخوردم با مردم شناخته می‌شوم و اگر اینگونه باشیم انس به قرآن و اهل بیت هم پیدا می‌کنم و در نهایت هم مستمع خواهیم داشت و هم مسیر را پیدا می‌کنیم.
* چه توصیه‌ای برای جوانان و افرادی که در حوزه مداحی فعالیت می‌کنند دارید؟
اولین توصیه من به آنها این است که اعتقاد داشته باشید قدر هرکسی به اندازه همت اوست. در مداحی دو مقوله مطرح است، یکی اینکه یا مداح صدا دارد و باید صوت خوش داشته باشد و دوم این است که بتواند خوب شعر حفظ کند. حال اگر کسی صدای خوبی داشت و می‌توانست صدایش را اداره کند، حفظ نکردن شعر زیاد به او مشکلی وارد نمی‌کند، اما اگر شعر خوب حفظ کند اما صدا نداشته باشد زیاد نمی‌تواند در عرصه مداحی موفق باشد. اگر مداحی این دو را باهم داشته باشد قطعا در کارش موفق خواهد بود؛ در جامعه مداحی کسی که می‌خواهد قدر و بها پیدا کند باید برای آن زحمت بکشد و حفظ کردن اشعار مختلف یکی از این زحمت‌هاست.
* چه جریانی است که برخی افراد با قرار گرفتن در یک مسیر رسانه‌ای یک شبه ره صد‌ساله را طی می‌کنند، در صورتی که نه تجربه کافی و نه سواد اصولی را در این حوزه پیدا کرده‌اند و در نهایت روش و منش آنها به آسیبی برای هیئت و مداحی تبدیل می‌شود؟
عزت دست خداست و به نظر من این افراد فکر می‌کنند که با این مطالب چهره می‌شوند؛ ما افرادی داریم که سالیان سال در این حوزه خدمت‌رسانی می‌کنند اما تا به حال یک ریال هم دریافت نکرده‌اند و بلکه خرج هم کرده‌اند، هیئت دارند و مداحی می‌کنند و حتی فایل‌های ویدیویی و تصویری آنها در کشور توزیع می‌شود اما با این همه می‌بینیم که در مداحی ایران هیچ جایگاهی ندارند؛ اما افرادی را هم می‌بینیم که هیچکدام از اینکارها را نکرده و هرجا که دعوت شده می‌روند و در نهایت هم می‌بینیم که بسیاری از جلسات تهران را پوشش می‌دهند؛ حال ببینید فردی که بسیار هزینه کرده است، تا زمانی که حضرت حق نخواهد به او بها و عزت دهد ره بجایی نمی‌برد؛ اما مداحی که بدون هیچ چشم‌داشتی به هیئت‌‌های مختلف می‌رود و می‌خواند در نهایت هم می‌بینید که خدا به او عزت می‌دهد و مطرح می‌شود.
البته باید گفت نوع مستمعین و تعداد آنها برای هر مداح متفاوت است؛ برخی افراد برای سخنرانی می‌آیند و برخی دیگر برای شور و برخی هم برای واحد؛ در نهایت هر کسی بنا به علاقه‌ای که از نوع مداحی و یا سخنران خود دارد در جلسات و هیئت‌ها حضور پیدا می‌کنند. هر مداحی با هر نوع تیپ خواندن برای خود مستمع خاص دارد؛ اما در برخی از این خواندن‌ها مداحی وجود دارد که اکثریت افراد را به خود جذب می‌کند و همه‌جا می‌تواند بخواند و مدیریت کند؛ خواندنش یک چهارچوب خاص دارد، به نوعی که مفهوم عوام و مقبول خواص را آشناست.
سعدی می‌گوید: «سخن را بر مزاج مستمع گوی، اگر خواهی که باشد با تو میلی، هر آن عاقل که با مجنون نشیند، نباید گفتنش جز ذکر لیلی»؛ اگر مداح کاربلد باشد و در شرایط مختلف بتواند بخواند مستمع پیدا می‌کند؛ می‌گویند مرحوم حاج احمد شمشیری آنقدر در این موضوع توانا بود که زمان ورودش به مجلس، کفش‌ها را نگاه می‌کرد تا متوجه شود امروز مستمعین از چه قشر و طبقه‌ای هستند و باتوجه به آن، جلسه را برگزار می‌کرد. یک مداح اگر این قابلیت را داشته باشد همه‌جا می‌تواند بخواند.
گاهی می‌بینیم مداحان شورخوان زیادی داریم که سال‌ها در این عرصه خوانده‌اند، اما هنوز محضر رهبر معظم انقلاب حضور پیدا نکرده‌اند و یا اینکه یک شورخوان دعوت شده در محضر ایشان و از پس یک قصیده ساده برنیامده است؛ لذا مداح مجلسی و لباسی باید یک روانشناسی اجتماعی داشته باشد و بتواند از پس هر مجلسی بر بیاید.
می‌گویند تخصص محمد بهتویی در عروسی خواندن مذهبی هم هست، اما چرا خیلی از مداحان این موضوع را تقبیح می‌کنند؟
من از بچگی در دامان استاد سازگار پرورش پیدا کردم؛ ایشان شمشیر دودم هستند؛ به نوعی که هم در شادی و هم در غم و هر شرایطی قابلیت دارند. هنر مداح این است که باید بتواند در هر شرایطی بخواند. زمانی تصمیم گرفتم که عروسی نخوانم اما نماینده آقا در ارتش به من گفتند که زمانی که شما در عروسی می‌خوانید طیف گسترده‌ای را از گناه باز می‌دارید و این کار بزرگی است. من عروسی دختر آقای حدادیان، سردار وحید، دختر آقای عراقچی و بسیاری از فرزندان و شخصیت‌های کشوری و لشکری و تا برسیم به بچه هیئتی‌ها و مذهبی‌های را خوانده‌ام.
البته تقبیح مداح عروسی خوان به این دلیل است که گاهی این افراد را در کنار یک خواننده می‌گذارند و با آن مقایسه می‌کنند، در صورتی که اینگونه نیست و یک عروسی خوان مذهبی ابتدا با معارف اهل بیت(ع)، شروع می‌کند و بنا به شبی که می‌خواند اشعار مختص به آن شب را می‌خواند و اگر مناسبتی هم نباشد مدح آقا علی(ع)، در آن شب گفته می‌شود؛ نزدیک به ۲۰ دقیقه از مجلس مدح اهل بیت(ع) است، و بعد از آن هم با شعر خواندن برای ورود داماد و استفاده از اشعار اسلامی اصول زندگی و معارف دینی را بیان می‌کند و هیچ طربی وجود ندارد؛ حسن ختام هم با نام حضرت ولیعصر(عج) و دعای خیر ایشان برای عروس و داماد است.
جالب اینجاست که اکثر اوقات طیفی هم که در این مجالس به دنبال چیز دیگری می‌آیند با خواندن ما همزاد پنداری می‌کنند. دوستی داشتم که بعد از خواندن در عروسی‌اش به من گفت تو روند مراسم عروسی فامیل را تغییر دادی، از آن روز به بعد همه تمایل دارند عروسی خود را مذهبی برگزار کنند و این موضوع روی خانم‌ها هم تاثیرگذار بوده است؛ پس خواندن یک مداح در عروسی هیچ منافاتی با مداحی او ندارد و این یک فرهنگ اصالتی در سبک زندگی اسلامی ماست.
*در این مجالس پاکت هم می‌گیرید و آیا این موضوع را برای جامعه مداح ما قبول دارید؟
صله دادن به مداح از سمت اهل بیت(ع)، مورد تاکید بوده است و در داستان فرزدق و شعرخوانی ایشان موجب اکرام معصوم قرار می‌گیرد که فرزدق در اینجا می‌گوید که مولا جان من برای خدا خوانده‌ام و نمی‌گیریم و حضرت می‌فرمایند ما چیزی را که داده‌ایم پس نمی‌گیریم و در محضر امام جعفر صادق(ع)؛ در داستان ابوهارون مکی، که به زنان می‌فرمایند زیورالاتتان را بیاورید که من به شما صله دهم و یا در داستان امام رضا(ع)، که هدایای بسیاری را به شاعری که هیچ چیز برای هدیه دادن نداشت می‌دهند پس از این بالاتر نداریم اما مهمترین نکته این است که هرمقدار که مداح می‌گیرد نباید مشخص شده از قبل و یا طی کردنی باشد.
متاسفانه برخی از مداحان فضائل و مناقب اهل بیت(ع)، را دست‌مایه خود قرار داده‌اند و با آن تجارت می‌کنند، اما به فضل الهی من هیچ وقت برای مداحی مبلغی را طی نکرده‌ام؛ کاوری دارم که هر زمان صله‌ای به من می‌دهند بدون اینکه آن را نگاه کنم در کاور مخصوص و در کنار سایر صله‌ها قرار می‌دهم و در زمانی که لازم باشد اهل خانه و همسرم از آنها استفاده می‌کنند؛ به برکت این دستگاه و این رفتار برکتش بسیار زیاد است تا حدی که از همین صله‌ها توانستم در سن ۲۸ سالگی یک خانه ۸۰ متری در تهران خریداری کنم. خاطر هست که برای دریافت پروانه وکالت به کانون وکلا با همسرم به دفتر مربوطه رفتیم، زمانی که کار تمام شد و درحال بازگشت بودیم همسرم خطاب به من گفت: محمد اگر قرار است تو وکیل شوی و نان ما از دستگاه سیده‌الشهدا(ع) و سفره امام حسین(ع)، کم شود نمی‌خواهم که بروی و من هم نرفتم، چرا که این نان برکت دیگری دارد.
* از خاطرات خودتان و اینکه کدام یک برایتان لذت‌بخش‌تر و خاطره‌انگیزتر است، بگویید؟
در سال ۹۲ روضه خصوصی را برای آقا خواندیم که آقای احسان بی‌آزار شیرازی منبری بودند و در این مجلس آقای حقانی به من گفتند که ۲۵ دقیقه بخوانید و زمان خوبی در اختیارم قرار گرفت و در آنجا من هم قصیده و هم غزل برای امام رضا(ع)، خواندم و بعد از آن یک روضه و یک نوحه هم خواندم و بعد آقا از من و آقای احسان بی‌آزار شیرازی تجلیل کردند.
* آسیب جامعه مداحان ما امروز چیست و چه موضوعی این جامعه را به خطر می‌اندازد؟
چندین سال است که حضرت آقا در دیدار با آقایان مداح مطالبی را بیان می‌کنند که همه آنها برای ما درس است؛ اما آسیب جامعه مداحان ما این است که ما منویات، دستورات و فرامین آقا را گوش نمی‌دهیم و عمل نمی‌کنیم. ما امروز در جامعه مداحی فضیلت‌های فراموش شده‌ای داریم که همان سخنان رهبر معظم انقلاب است. آقا فرمودند که «مداحان باید در مجالس اشعار و مباحث اخلاقی را استفاده کنند» و بعد از آن به صائب اشاره کرده‌اند؛ اصل هیئت برای این است که افراد متحول شوند و من هیئت می‌آیم که اخلاقم فرق کند و ارتقا و اعتلای شخصیت و روح پیدا کنم و روحم قالب بر جسمم شود و لذا مداحان باید اینگونه بخوانند وعامل به گفته‌های خود باشند.
در جایی دیگر آقا می‌فرمایند: «ما اگر رادیو را گوش دهیم متوجه نمی‌شویم آقایی که مداحی می‌کند مولودی می‌خواند یا نوحه» گاهی اوقات می‌بینیم که ریتم نوحه‌های ما آنقدر شاد است که اگر یک کودک آن را گوش دهد ناخودآگاه با آن حرکات موزون انجام می‌دهد و آقا روی این مسائل بسیار حساس هستند؛ لذا باید مداحان فرمایشات آقا را که بنیاد دعبل هم در این زمینه زحمت کشیده و آنها را جمع‌آوری کرده، به صورت مدون فرا بگیریم و موازی کاری انجام ندهیم؛ خانه مداحان و جاهای دیگر هم باید در هفته یک کلاس برای تبیین سخنان آقا برای جامعه مداحی برگزار کنند.
در حال حاضر با گستردگی فضای رسانه‌ای و ارتباطی باید به این نکته توجه کنیم که خواندن مداحان در جلسات به فرا مرز‌ها و دنیا منتشر می‌شود. درون‌مایه خواندن‌هایی که امروز اجرا می‌شود به تشیع ضربه زده است. مسائلی که امروز توسط فضاهای مجازی صادر می‌شود به اصل و ریشه شیعه درحال صدمه زدن است.
صحبتی شده بود که مداحان منبرهای روحانیون را گرفته‌اند، اما مداح و روحانی باید در کنار هم باشند. هیئت ما باید تاثیرگذار باشد و جلسات ما با نَقل و نُقل اداره می‌شود. نَقل جلسه توسط روحانی است که معارف و فضایل اهل بیت گفته می‌شود و مداح باید در کنار آن نُقل افشانی کند و با هنرش احساسات به وجود آمده را جریان دهد. پس روحانی و مداحی لازم و ملزوم هم برای یک هیئت هستند؛ ما اگر در جلساتمان روحانی نداشته باشیم آن جلسه خوبی نخواهد شد؛ الان برخی از جلسات ما قرآن هم ندارد و برخی از جلساتی قران مداحی و عترت ندارد، همچنین برخی از جلسات سخنرانی هم مداحی و قرائت را ندارد، لذا باید همه اینها در کنار هم مختصر و مفید قرار گیرند تا یک هیئت و مجلس خوب را شاهد باشیم.
وی در پایان این نشست سخن آخر خود را با یاد امام زمان(عج)، به اتمام رساند و گفت: آن یار سفر کرده که صد قافله دل همره اوست هرکجاهست خدایا به سلامت دارش.
منبع:ایکنا
گزارش خطا
