۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۶ : ۰۹
آشنایی با سوره‌های کتاب آسمانی/بلد
بلد یعنی شهر و در اینجا مراد شهر مکه است و این سوره مکی است.
عقیق: در آیات 1 تا 4 این سوره آمده است:
سوگند به این شهر، و حال آنکه تو در این شهر ساکنی، و سوگند به پدر، و فرزند او. به راستی که انسان را در رنج آفریده ایم.
پروردگار متعال در این سوره ابتدا به شهر مکه قسم یاد می کند. سپس می فرماید: همان شهری که به جهت حضور تو شرافت بیشتری یافته است.
در مورد پدر و فرزند که در این سوره بدان سوگند یاد شده در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است که: مراد، آدم (علیه السلام) و فرزندان او از پیامبران و اوصیا و پیروان ایشان است.
برخی گفته اند که مراد حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت اسماعیل (علیه السلام) است ولی به نظر می رسد که سخن اول قوی تر است و بدیهی است که در این صورت شامل آن دو بزرگوار نیز می شود.
سوگند به تمام اینها که به راستی انسان در رنج آفریده شده است. یعنی سنت آفرینش این است که زندگی بشر آمیخته با رنج و زحمت باشد تا انسان در میان رنجهای این دنیا استعدادهای خود را آشکار کند و به فعلیت رساند و در اثر مقابله با مشکلات شخصیت او شکل گیرد و پرورش و رشد یابد.
با توجه به اینکه این سوره مکی است، و در زمانی نازل شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و تازه مسلمانان از سوی کفار در زیر اتهامات و آزارها و شکنجه های سختی بودند، با این عبارت خداوند پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خویش و مسلمانان را دلداری و تسکین می دهد و به آنان یادآور می شود که سختی ها برای همه انسانها وجود دارد و اصلا انسان در رنج و سختی آفریده شده است. تا انسان و اولاد او هست و تا زاد و ولد و تولدی هست و تا دعوت به خدا و آیین او هست، از اینگونه آزارها و شکنجه ها همواره بوده و خواهد بود.
البته این تسکین و دلداری نه فقط برای مسلمانان مکه و صدر اسلام، بلکه برای همه زمانهاست.
آنان که از اسلام خویش دفاع می کنند و به ترویج آن همت می گمارند باید آمادگی تحمل سختی ها و مشکلات آن را هم داشته باشند و پایدار و صابر باشند.
در ادامه آیات می خوانیم:
آیا می پندارد که هیچ کس بر او قادر نیست؟ گوید: مال فراوانی را تباه کردم. آیا پندارد که هیچ کس او را نمی بیند؟ آیا ما برای او دو چشم و زبان و دو لب قرار ندادیم؟ و (آیا جز این است که:) هر دو راه (خیر و شر) را به او نشان دادیم؟ پس (آن) گردنه را نپیمود. و تو چه دانی که آن گردنه چیست؟ بنده ای را آزاد کردن، یا در روز گرسنگی به یتیمی خویشاوند یا بینوایی خاک نشین طعام دادن. علاوه بر آن در زمره کسانی باشد که ایمان آورده و یکدیگر را به شکیبایی و رحمت و مهربانی سفارش می کنند. اینانند اهل خیر و سعادت.
نقل شده است که گوینده این سخن که گفت: مال بسیاری را تلف کردم مردی بود که به او ابوالاسدین می گفتند.
او از نظر جسمی بسیار جسمی قوی بود. درباره او گفته اند که وی روی پوست محکمی می ایستاد و مردانی این پوست حیوان را از زیر پایش می کشیدند.
آن پوست تکه تکه می شد اما از زیر پای او نمی آمد ظاهراً وی دارای مال و ثروت نیز بوده است.
وی با داشتن قدرت جسمی بالا و مال و دارایی، خیال می کرد کسی از او قوی تر نیست. آیه پنجم این سوره با عبارت: آیا می پندارد که هیچ کسی بر او قادر نیست؟ این خیال باطل او را رد می کند.
در روایتی آمده است که: او به مردم پول می داد تا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را بیازارند و از روی افتخار به اصحاب خود می گفت: مال بسیاری در دشمنی محمد هزینه کردم.
عبارت: نفله کردن مال یا تلف کردن مال برای هزینه کردن آن در این کار، از سوی وی، در بردارنده نوعی فخر فروشی اشرافی گری همراه با نوعی بی ادبی و در بردارنده تحقیر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و مسلمانان است.
در آیه هفتم، خداوند او را تهدید می کند که: آیا او گمان می کند که کسی، او را نمی بیند؟ مراد این است که البته خداوندی که عالم و بصیر است وی را می بیند و در روز قیامت به حساب کارهای پلید او خواهد رسید.
سپس آیات ربوبی را در وجود خود وی، یادآور می شود و می فرماید: آیا ما به او چشم و زبان و لب ندادیم؟ و نیز ادامه می دهد: آیا ما دو راه خیر و شر را به صورت شفاف به وی نشان ندادیم. اما او زحمت عبور از گردنه را به خود نداد. گردنه ای که هر کس از آن عبور کند به سعادت می رسد. البته به شرط آنکه دارای ایمان باشد و...
هر کس خواهان سعادت خویش است باید زحمت به خود بدهد و همانند کسی که قله کوه را هدف قرار داده است، باید این مسیر را طی کند.
آری، آنکس که در آرزوی رسیدن به سعادت و بهروزی و کامیابی است، باید گردنه های دشوار آن را نیز بپیماید. آزاد کردن بنده و طعام بینوایان و فقیران و کمک های مالی به درماندگان با وجود علاقه بسیار به دارایی ها، از مراحل دشوار و گردنه های سخت راهی است که انسان ها را به اوج انسانیت و سعادت ابدی و بهشت جاودان می رساند. البته نیز گفته شد که ایمان شرط اصلی آن است.
اصحاب میمنه یا خجستگان، انسانهایی هستند که این راه را برگزیده اند. اما بسیاری از انسانهای نادان، به جای آنکه از هدایت های الهی بهره گیرند و به خدا ایمان آورند و مال خویش را در این امور که ضامن سعادت همیشگی آنان است صرف کنند، توان مالی، جسمی، فکری و تبلیغاتی خویش را در دشمنی با اسلام مصرف می کنند.
تلاش های مذبوحانه نظام های سلطه و سردمداران آنها در عصر حاضر و هزینه های نظامی و اقتصادی و تبلیغاتی آنان در دشمنی با اسلام و مسلمانان از همین قبیل است.
سوگند به این شهر، و حال آنکه تو در این شهر ساکنی، و سوگند به پدر، و فرزند او. به راستی که انسان را در رنج آفریده ایم.
پروردگار متعال در این سوره ابتدا به شهر مکه قسم یاد می کند. سپس می فرماید: همان شهری که به جهت حضور تو شرافت بیشتری یافته است.
در مورد پدر و فرزند که در این سوره بدان سوگند یاد شده در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است که: مراد، آدم (علیه السلام) و فرزندان او از پیامبران و اوصیا و پیروان ایشان است.
برخی گفته اند که مراد حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت اسماعیل (علیه السلام) است ولی به نظر می رسد که سخن اول قوی تر است و بدیهی است که در این صورت شامل آن دو بزرگوار نیز می شود.
سوگند به تمام اینها که به راستی انسان در رنج آفریده شده است. یعنی سنت آفرینش این است که زندگی بشر آمیخته با رنج و زحمت باشد تا انسان در میان رنجهای این دنیا استعدادهای خود را آشکار کند و به فعلیت رساند و در اثر مقابله با مشکلات شخصیت او شکل گیرد و پرورش و رشد یابد.
با توجه به اینکه این سوره مکی است، و در زمانی نازل شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و تازه مسلمانان از سوی کفار در زیر اتهامات و آزارها و شکنجه های سختی بودند، با این عبارت خداوند پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خویش و مسلمانان را دلداری و تسکین می دهد و به آنان یادآور می شود که سختی ها برای همه انسانها وجود دارد و اصلا انسان در رنج و سختی آفریده شده است. تا انسان و اولاد او هست و تا زاد و ولد و تولدی هست و تا دعوت به خدا و آیین او هست، از اینگونه آزارها و شکنجه ها همواره بوده و خواهد بود.
البته این تسکین و دلداری نه فقط برای مسلمانان مکه و صدر اسلام، بلکه برای همه زمانهاست.
آنان که از اسلام خویش دفاع می کنند و به ترویج آن همت می گمارند باید آمادگی تحمل سختی ها و مشکلات آن را هم داشته باشند و پایدار و صابر باشند.
در ادامه آیات می خوانیم:
آیا می پندارد که هیچ کس بر او قادر نیست؟ گوید: مال فراوانی را تباه کردم. آیا پندارد که هیچ کس او را نمی بیند؟ آیا ما برای او دو چشم و زبان و دو لب قرار ندادیم؟ و (آیا جز این است که:) هر دو راه (خیر و شر) را به او نشان دادیم؟ پس (آن) گردنه را نپیمود. و تو چه دانی که آن گردنه چیست؟ بنده ای را آزاد کردن، یا در روز گرسنگی به یتیمی خویشاوند یا بینوایی خاک نشین طعام دادن. علاوه بر آن در زمره کسانی باشد که ایمان آورده و یکدیگر را به شکیبایی و رحمت و مهربانی سفارش می کنند. اینانند اهل خیر و سعادت.
نقل شده است که گوینده این سخن که گفت: مال بسیاری را تلف کردم مردی بود که به او ابوالاسدین می گفتند.
او از نظر جسمی بسیار جسمی قوی بود. درباره او گفته اند که وی روی پوست محکمی می ایستاد و مردانی این پوست حیوان را از زیر پایش می کشیدند.
آن پوست تکه تکه می شد اما از زیر پای او نمی آمد ظاهراً وی دارای مال و ثروت نیز بوده است.
وی با داشتن قدرت جسمی بالا و مال و دارایی، خیال می کرد کسی از او قوی تر نیست. آیه پنجم این سوره با عبارت: آیا می پندارد که هیچ کسی بر او قادر نیست؟ این خیال باطل او را رد می کند.
در روایتی آمده است که: او به مردم پول می داد تا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را بیازارند و از روی افتخار به اصحاب خود می گفت: مال بسیاری در دشمنی محمد هزینه کردم.
عبارت: نفله کردن مال یا تلف کردن مال برای هزینه کردن آن در این کار، از سوی وی، در بردارنده نوعی فخر فروشی اشرافی گری همراه با نوعی بی ادبی و در بردارنده تحقیر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و مسلمانان است.
در آیه هفتم، خداوند او را تهدید می کند که: آیا او گمان می کند که کسی، او را نمی بیند؟ مراد این است که البته خداوندی که عالم و بصیر است وی را می بیند و در روز قیامت به حساب کارهای پلید او خواهد رسید.
سپس آیات ربوبی را در وجود خود وی، یادآور می شود و می فرماید: آیا ما به او چشم و زبان و لب ندادیم؟ و نیز ادامه می دهد: آیا ما دو راه خیر و شر را به صورت شفاف به وی نشان ندادیم. اما او زحمت عبور از گردنه را به خود نداد. گردنه ای که هر کس از آن عبور کند به سعادت می رسد. البته به شرط آنکه دارای ایمان باشد و...
هر کس خواهان سعادت خویش است باید زحمت به خود بدهد و همانند کسی که قله کوه را هدف قرار داده است، باید این مسیر را طی کند.
آری، آنکس که در آرزوی رسیدن به سعادت و بهروزی و کامیابی است، باید گردنه های دشوار آن را نیز بپیماید. آزاد کردن بنده و طعام بینوایان و فقیران و کمک های مالی به درماندگان با وجود علاقه بسیار به دارایی ها، از مراحل دشوار و گردنه های سخت راهی است که انسان ها را به اوج انسانیت و سعادت ابدی و بهشت جاودان می رساند. البته نیز گفته شد که ایمان شرط اصلی آن است.
اصحاب میمنه یا خجستگان، انسانهایی هستند که این راه را برگزیده اند. اما بسیاری از انسانهای نادان، به جای آنکه از هدایت های الهی بهره گیرند و به خدا ایمان آورند و مال خویش را در این امور که ضامن سعادت همیشگی آنان است صرف کنند، توان مالی، جسمی، فکری و تبلیغاتی خویش را در دشمنی با اسلام مصرف می کنند.
تلاش های مذبوحانه نظام های سلطه و سردمداران آنها در عصر حاضر و هزینه های نظامی و اقتصادی و تبلیغاتی آنان در دشمنی با اسلام و مسلمانان از همین قبیل است.
پی نوشت:
کتاب گلستان سوره‌ها – ص 172
محمدحسین جعفری
گزارش خطا
