اقدام و عمل در نهج البلاغه

بر این اساس، مساله اقدام و عمل و اهمیت و جایگاه آن را از منظر نهج البلاغه مورد ارزیابی قرار می دهیم.
علی(ع) در حکمت 92 می فرمایند:

أَوْضَعُ الْعِلْمِ مَا وُقِفَ عَلَى اللِّسَانِ وَ أَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِى الْجَوَارِحِ وَ الْأَرْکَانِ : بى ارزش ترین علم ، علمی است که بر سر زبان است ، و برترین علم ، علمى است که در اعضا و جوارح آشکار است.
ایشان در حکمت366 با تکید بر رابطه علم و عمل، عمل را موجب توسعه و ماندگاری علم معرفی کرده و می فرمایند:
الْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِالْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ الْعِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَهُ وَ إِلَّا ارْتَحَلَ عَنْهُ .
ترجمه:
و آن حضرت فرمود: علم را با عمل بستگى است، هر که دانست‏ عمل کرد. و علم عمل را صدا مى‏کند، اگر اجابت کند مى‏ماند، و گر نه از آن کوچ مى‏کند
مقام معظم رهبری در تبیین این جمله می فرمایند:
"کار، ارزش‌آفرین است؛ ارزش است. در یک روایتی هست که: «العلم یهتف بالعمل فان اجاب و الّا ارتحل»؛(1) یعنی حتّی دانش، مرهون کار است. در این روایت - که یک بیان نمادین و سمبلیک است - میفرماید: دانش، کار را صدا میزند؛ اگر کار پاسخ داد، دانش میماند و توسعه پیدا میکند؛ اگر کار پاسخ نداد، دانش هم میرود. ببینید چه بیان زیبائی است. یعنی پیدایش دانش، پایداری دانش، پیشرفت دانش، وابسته‌ی به کار است."
مقام معظم رهبری در جای دیگری با اشاره به همین روایت می فرمایند:
"علم، عمل را به دنبال خود فرا میخواند، دعوت میکند. اگر عمل به دنبال علم آمد، آن وقت علم میماند، باقی میماند - یا شاید بشود گفت توسعه پیدا میکند، رشد پیدا میکند - اگر عمل به دنبال علم نیامد، علم هم باقی نمیماند. «و الّا ارتحل»؛ عمل که نبود، علم هم میرود. اهمیت عمل را اینجا میشود فهمید؛ اهمیت کار را اینجا میشود فهمید. "
علی(ع) در حکمت 274 نیز با اشاره به اهمیت اقدام و عمل می فرمایند:
لَا تَجْعَلُوا عِلْمَکُمْ جَهْلًا وَ یَقِینَکُمْ شَکّاً إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا وَ إِذَا تیقَّتم فَاقدموا: علم خود را نادانى و یقین خود را شک مپندارید، پس هر گاه دانستید عمل کنید، و چون به یقین رسیدید اقدام کنید.
علی(ع) در خطبه 16 با تاکید بر اهمیت عمل و لزوم استمرار در آن می فرمایند:
العَمَل العَمل، ثُمَّ النَّهایة النَّهایة، والاستِقامة الاستِقامَة، ثُمَّ الصَّبر الصَّبر، والوَرَع، إِنَّ لَکُم نَهایَة فَانتهوا اِلی نَهایَتِکُم؛
کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید؛‌ آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید. همانا شما را پایانی است؛ پس، خود را به آن پایان رسانید.
بلاشک جز در سایه عمل و اقدام و سخت کوشی نمی توان به جایی رسید کماینکه علی(ع) با اشاره به این حقیقت می فرمایند:
الداعی بلاعمل کرامی بلا وتر. دعوت کننده بی عمل،چون تیرانداز بدون کمان است.»
پرگویی و در مقبل کم کاری، موجب عقب ماندگی می گردد.علی(ع) در این باره می فرمایند:
ان الاشیاء لما ازدوجت ازدوج الکسل و العجز فنتجا بینهما الفقر
هنگامى که موجودات در آغاز با هم ازدواج کردند، تنبلى و ناتوانى با هم پیمان زوجیت بستند و فرزندى از آنها بنام" فقر" متولد شد.

منبع:فارس