مي دانيم حج بر كسي مستقر مي شود كه همه شرايط وجوب حج را دارا شده باشد. در اين ميان، بالارفتن هزينه حج تمتع در سال جاري، استطاعت مالي بسياري از ثبت نام كنندگان را با مشكل روبه رو و اين سوال را براي آن ها مطرح كرد كه آيا حج بر من واجب است و آيا پيشتر بر عهده من مستقر شده است يا نه؟
عقیق: مي دانيم حج بر كسي مستقر مي شود كه همه شرايط وجوب حج را دارا شده باشد. در اين ميان، بالارفتن هزينه حج تمتع در سال جاري، استطاعت مالي بسياري از ثبت نام كنندگان را با مشكل روبه رو و اين سوال را براي آن ها مطرح كرد كه آيا حج بر من واجب است و آيا پيشتر بر عهده من مستقر شده است يا نه؟
افزايش هزينه هاي حج تمتع
بالارفتن هزينه حج تمتع امسال، بسياري از افرادي را كه سال ها قبل ثبت نام و مدت زيادي را در انتظار و آرزوي زيارت خانه خدا سپري كرده بودند، با شوك بزرگي روبه رو كرد و باعث شد جمعي از مشتاقان زيارت بيت ا...الحرام و ثبت نام كنندگاني كه در سال هاي ۸۴ و مانند آن نام نويسي كرده بودند، از ثبت نام در كاروان هاي حجاج خودداري كنند.
دغدغه استقرار حج برذمه
اين افراد علاوه بر حسرت زيارت، از نظر تكليف ديني نيز هم اكنون اين دغدغه را پيدا كرده اند كه آيا توانايي و استطاعت مالي آن ها هنگام ثبت نام در سال هاي قبل، سبب شده كه اين واجب مهم شرعي بر عهده آن ها مستقر شود و بايد به هر نحو آن را به جا آورند يا اين كه اين ثبت نام به منزله استقرار حج برذمه آن ها نيست و چنان چه در سال جاري كه اسم آن ها براي اعزام به حج تمتع درآمده، امكان تامين هزينه حج را ندارند، حج بر آن ها واجب نيست و مي توانند بدون هرگونه دغدغه ديني از ثبت نام در كاروان ها و رفتن به حج انصراف دهند؟ پيشتر و درست يك روز پس از اعلام هزينه سفر حج تمتع در سال جاري، در مطلبي تحت اين عنوان كه «مستطيع كيست؟» موضوع استطاعت را كه شرط وجوب حج تمتع است، توضيح داديم و نوشتيم كه يكي از شرايط مهم وجوب حج استطاعت است.
استطاعت ابعاد مختلفي دارد كه از آن جمله مي توان به استطاعت بدني، استطاعت مالي، استطاعت زماني و استطاعت طريقي اشاره كرد. برخورداري از همه اين استطاعت ها شرط وجوب حج است. حضرت امام خميني(ره) در تحريرالوسيله در اين باره مي فرمايند: «شرط سوم (وجوب حج) داشتن استطاعت مالي و سلامت بدني و باز بودن راه و سلامت آن و داشتن وقت كافي براي رسيدن به حج است»
منشاء دغدغه
در وجوب حج، انواع استطاعت ها و نيز جمع بودن همه آن ها در يك زمان شرط است و صرف استطاعت مالي كافي نيست. با توجه به اين موضوع، اين سوال به ذهن مي آيد كه آيا كسي كه هنگام ثبت نام حج، هزينه آن را در اختيار داشته و با توجه به اين توانايي، خود را واجب الحج دانسته و ثبت نام كرده است، چنان چه چند سال بعد كه نامش براي اعزام به حج درمي آيد، به دليل بالارفتن حج تمتع، توانايي تامين هزينه حج را نداشته باشد، آيا بر چنين شخصي حج مستقر شده است و بايد اگرچه با قرض كردن، حج به جا آورد؟ يا اين كه توانايي مالي هنگام ثبت نام، موجب استقرار و واجب شدن حج برذمه ثبت نام كننده نمي شود و استطاعت به هنگام اعزام شرط وجوب حج تمتع است چون در آن زمان كه استطاعت داشته، امكان انجام حج برايش فراهم نبوده و به اصطلاح استطاعت طريقي نداشته است؟
براي پاسخ گويي به اين پرسش از چند تن از مراجع تقليد استفتا كرديم. حضرات آيات عظام خامنه اي، سيستاني و مكارم شيرازي سه مرجعي بودند كه از آن ها استفتا كرديم و نظر فقهي اين بزرگواران را جويا شديم. در ادامه، متن استفتا و پاسخ مراجع عظام تقليد از نظر شما مي گذرد.
متن استفتا
«احتراما با توجه به اين كه براي حج تمتع بايد از سال ها قبل ثبت نام كرد، سوال اين است كه اگر كسي به هنگام ثبت نام وجه لازم را براي ثبت نام داشت و ثبت نام كرد اما پس از اين كه اسمش درآمد و نوبت اعزامش رسيد، به دليل بالا رفتن هزينه حج، توانايي تامين هزينه را نداشت، آيا حج واجب بر او مستقر شده است و به هر نحو شده بايد براي حج ثبت نام كند و حج تمتع را به جا آورد يا اين كه ملاك استطاعت، توانايي مالي و جسمي در هنگامي است كه افراد بايد براي اعزام به حج تمتع در كاروان ها ثبت نام كنند؟»
پاسخ حضرت آيت ا... خامنه اي
«بسمه تعالي
سلام عليكم و رحمة ا... و بركاته
در فرض مرقوم اگر قبل از ثبت نام، حج بر او مستقر نشده بود، حج بر او واجب نيست.
موفق و مويد باشيد»
توضيح: براساس اين فتوا كسي كه پيش از اين مستطيع نبوده است، اگر به دليل بالا رفتن هزينه حج نتواند در كاروان هاي حجاج ثبت نام كند، حج بر او مستقر نشده و واجب نيست.
پاسخ حضرت آيت ا... سيستاني
«بسمه تعالي
اگر در آن وقت امكان رفتن به حج را از راه ديگري داشت حج برذمه او مستقر است. موفق باشيد. دفتر حضرت آيت ا... العظمي سيستاني(دام ظله)- بخش استفتائات»
توضيح: بنابر فتواي آيت ا... سيستاني، چنان چه متقاضيان حج به هنگام ثبت نام اوليه شرايط استطاعت ازجمله استطاعت طريقي را كه عبارت از امكان رفتن به حج (حتي از راه هاي غيررسمي) است، نداشته باشند، مستطيع نبوده و حج برعهده آن ها قرار نگرفته است.
پاسخ حضرت آيت ا... مكارم شيرازي
«با اهداي سلام و تحيت؛
پاسخ: در فرض سوال چنانچه توانايي پرداخت مابه التفاوت را ندارد مستطيع نيست. هميشه موفق باشيد. دفتر آيت ا... العظمي مكارم شيرازي، بخش استفتائات»
شك در استطاعت
سوالي كه در اين جا مطرح مي شود آن است كه اگر كسي نتوانست استطاعت خود را احراز كند. تكليف او چيست؟ حضرت امام خميني(ره) در پاسخ مي فرمايند: «اگر شك كند در اين كه مالي كه دارد به حد استطاعت هست يا نه و (يا) مقدار آن را بداند و شك كند در مقدار مخارج حج و اين كه اين مقدار مالي وافي به آن مخارج هست يا نه، احتياط واجب است كه تحقيق كند.»
بالارفتن هزينه حج تمتع امسال، بسياري از افرادي را كه سال ها قبل ثبت نام و مدت زيادي را در انتظار و آرزوي زيارت خانه خدا سپري كرده بودند، با شوك بزرگي روبه رو كرد و باعث شد جمعي از مشتاقان زيارت بيت ا...الحرام و ثبت نام كنندگاني كه در سال هاي ۸۴ و مانند آن نام نويسي كرده بودند، از ثبت نام در كاروان هاي حجاج خودداري كنند.
دغدغه استقرار حج برذمه
اين افراد علاوه بر حسرت زيارت، از نظر تكليف ديني نيز هم اكنون اين دغدغه را پيدا كرده اند كه آيا توانايي و استطاعت مالي آن ها هنگام ثبت نام در سال هاي قبل، سبب شده كه اين واجب مهم شرعي بر عهده آن ها مستقر شود و بايد به هر نحو آن را به جا آورند يا اين كه اين ثبت نام به منزله استقرار حج برذمه آن ها نيست و چنان چه در سال جاري كه اسم آن ها براي اعزام به حج تمتع درآمده، امكان تامين هزينه حج را ندارند، حج بر آن ها واجب نيست و مي توانند بدون هرگونه دغدغه ديني از ثبت نام در كاروان ها و رفتن به حج انصراف دهند؟ پيشتر و درست يك روز پس از اعلام هزينه سفر حج تمتع در سال جاري، در مطلبي تحت اين عنوان كه «مستطيع كيست؟» موضوع استطاعت را كه شرط وجوب حج تمتع است، توضيح داديم و نوشتيم كه يكي از شرايط مهم وجوب حج استطاعت است.
استطاعت ابعاد مختلفي دارد كه از آن جمله مي توان به استطاعت بدني، استطاعت مالي، استطاعت زماني و استطاعت طريقي اشاره كرد. برخورداري از همه اين استطاعت ها شرط وجوب حج است. حضرت امام خميني(ره) در تحريرالوسيله در اين باره مي فرمايند: «شرط سوم (وجوب حج) داشتن استطاعت مالي و سلامت بدني و باز بودن راه و سلامت آن و داشتن وقت كافي براي رسيدن به حج است»
منشاء دغدغه
در وجوب حج، انواع استطاعت ها و نيز جمع بودن همه آن ها در يك زمان شرط است و صرف استطاعت مالي كافي نيست. با توجه به اين موضوع، اين سوال به ذهن مي آيد كه آيا كسي كه هنگام ثبت نام حج، هزينه آن را در اختيار داشته و با توجه به اين توانايي، خود را واجب الحج دانسته و ثبت نام كرده است، چنان چه چند سال بعد كه نامش براي اعزام به حج درمي آيد، به دليل بالارفتن حج تمتع، توانايي تامين هزينه حج را نداشته باشد، آيا بر چنين شخصي حج مستقر شده است و بايد اگرچه با قرض كردن، حج به جا آورد؟ يا اين كه توانايي مالي هنگام ثبت نام، موجب استقرار و واجب شدن حج برذمه ثبت نام كننده نمي شود و استطاعت به هنگام اعزام شرط وجوب حج تمتع است چون در آن زمان كه استطاعت داشته، امكان انجام حج برايش فراهم نبوده و به اصطلاح استطاعت طريقي نداشته است؟
براي پاسخ گويي به اين پرسش از چند تن از مراجع تقليد استفتا كرديم. حضرات آيات عظام خامنه اي، سيستاني و مكارم شيرازي سه مرجعي بودند كه از آن ها استفتا كرديم و نظر فقهي اين بزرگواران را جويا شديم. در ادامه، متن استفتا و پاسخ مراجع عظام تقليد از نظر شما مي گذرد.
متن استفتا
«احتراما با توجه به اين كه براي حج تمتع بايد از سال ها قبل ثبت نام كرد، سوال اين است كه اگر كسي به هنگام ثبت نام وجه لازم را براي ثبت نام داشت و ثبت نام كرد اما پس از اين كه اسمش درآمد و نوبت اعزامش رسيد، به دليل بالا رفتن هزينه حج، توانايي تامين هزينه را نداشت، آيا حج واجب بر او مستقر شده است و به هر نحو شده بايد براي حج ثبت نام كند و حج تمتع را به جا آورد يا اين كه ملاك استطاعت، توانايي مالي و جسمي در هنگامي است كه افراد بايد براي اعزام به حج تمتع در كاروان ها ثبت نام كنند؟»
پاسخ حضرت آيت ا... خامنه اي
«بسمه تعالي
سلام عليكم و رحمة ا... و بركاته
در فرض مرقوم اگر قبل از ثبت نام، حج بر او مستقر نشده بود، حج بر او واجب نيست.
موفق و مويد باشيد»
توضيح: براساس اين فتوا كسي كه پيش از اين مستطيع نبوده است، اگر به دليل بالا رفتن هزينه حج نتواند در كاروان هاي حجاج ثبت نام كند، حج بر او مستقر نشده و واجب نيست.
پاسخ حضرت آيت ا... سيستاني
«بسمه تعالي
اگر در آن وقت امكان رفتن به حج را از راه ديگري داشت حج برذمه او مستقر است. موفق باشيد. دفتر حضرت آيت ا... العظمي سيستاني(دام ظله)- بخش استفتائات»
توضيح: بنابر فتواي آيت ا... سيستاني، چنان چه متقاضيان حج به هنگام ثبت نام اوليه شرايط استطاعت ازجمله استطاعت طريقي را كه عبارت از امكان رفتن به حج (حتي از راه هاي غيررسمي) است، نداشته باشند، مستطيع نبوده و حج برعهده آن ها قرار نگرفته است.
پاسخ حضرت آيت ا... مكارم شيرازي
«با اهداي سلام و تحيت؛
پاسخ: در فرض سوال چنانچه توانايي پرداخت مابه التفاوت را ندارد مستطيع نيست. هميشه موفق باشيد. دفتر آيت ا... العظمي مكارم شيرازي، بخش استفتائات»
شك در استطاعت
سوالي كه در اين جا مطرح مي شود آن است كه اگر كسي نتوانست استطاعت خود را احراز كند. تكليف او چيست؟ حضرت امام خميني(ره) در پاسخ مي فرمايند: «اگر شك كند در اين كه مالي كه دارد به حد استطاعت هست يا نه و (يا) مقدار آن را بداند و شك كند در مقدار مخارج حج و اين كه اين مقدار مالي وافي به آن مخارج هست يا نه، احتياط واجب است كه تحقيق كند.»
منبع: روزنامه خراسان
211008
