در احادیث و روایت بسیاری از پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) بر حضور مسلمانان و اقامه نماز جماعت در مساجد تأکید شده است، اما این روزها کمتر شاهد آن هستیم که مؤمنان میهمان خانه خدا شوند و به این مکان مقدس رونق ببخشند. برخی علت دوری مردم از مساجد را درگیری‌های روزمره و ماشینی شدن زندگی عنوان می‌کنند و برخی هم معتقدند که ظرفیت و بستر مناسب برای حضور مؤمنان در مساجد وجود ندارد. در همین راستا به سراغ حجت‌الاسلام و المسلمین محمد مهدی حاتمی، معاون حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه کشور رفتیم و از وی در خصوص آمار و زیرساخت‌های موجود برای حضور مردم در مساجد پرسیدیم.

حجت‌الاسلام حاتمی با اشاره اینکه به ازای هر هزار و 91 نفر یک مسجد در کشور وجود دارد، اظهار داشت: سرانه مساجد در ایران بسیار متفاوت است، به نحوی که در برخی از استان‌ها این سرانه بسیار بالا و در برخی استان‌ها مانند البرز بسیار پایین و نگران‌کننده تلقی می‌شود.

وی با بیان اینکه در استان البرز به ازای هر 6 هزار و 400 نفر یک مسجد وجود دارد، گفت: این در حالیست که در استان خراسان جنوبی به ازای هر 375 نفر و در یزد به ازای هر 368 نفر یک مسجد ساخته شده است.

حجت‌الاسلام حاتمی در خصوص تعداد مساجد ثبت شده در کشور گفت: طبق آخرین آمار ثبت شده در سامانه جامع امور موقوفه سازمان اوقاف کشور تا به امروز 71 هزار و 141 مسجد در کشور به ثبت رسیده، اما هنوز در مناطق دورافتاده مساجدی وجود دارند که در سرشماری‌ها ثبت نشده‌اند.

وی با بیان اینکه استان خراسان رضوی با 5 هزار و 407 مسجد بیشترین تعداد مسجد را داراست، افزود: استان البرز نیز با 395 مسجد کمترین مسجد را به خود اختصاص داده و پس از آن ایلام، قم، سمنان، کهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری نیز در انتهای این نمودار آماری قرار دارند.

معاون حقوقی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور با اشاره به پراکندگی مساجد در شهرها و استان‌های کشور گفت: موقعیت استراتژیک، جمعیت هر استان و پراکندگی این جمعیت در سطح استان از عواملی هستند که باعث تعدد مساجد در استان‌ها می‌شود.

حاتمی با اشاره به این نکته که آمار گرفته شده از مراکز استان‌ها واقعی‌تر خواهد بود تأکید کرد: آمار گرفته شده از مراکز استانی همچون کرج که به ازای هر 8 هزار و 800 نفر یک مسجد وجود دارد، بسیار تکان‌دهنده و تأسف‌بار است که البته این آمار در کل کشور نیز با احتساب مراکز استان به ازای هر هزار و 679 نفر یک مسجد خواهد بود.

این الگوی نامتوازن ساخت مساجد در کشور خود عاملی برای مهجور ماندن خانه خدا و دوری مردم از آن است. کارشناسان دلایلی مانند فقر مالی و فرهنگی مناطق، میزان جمعیت ساکن و مسافر به مناطق و قرارگیری در موقعیت استرات‍‍ژیک و مهم در کشور را از عوامل تعدد و یا کاهش مساجد در مناطق و استان‌ها می‌دانند، اما وظیفه اصلی برنامه‌ریزی و ساخت مساجد مناسب در کشور بر عهده کدام نهاد است؟

معاون حقوقی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور در این باره گفت: اینکه در یک استان به ازای هر 500 نفر یا 300 نفر یک مسجد داریم، اما دراستانی دیگر به ازای هر 8 هزار نفر یک مسجد وجود دارد، نشان از عدم توازن ساخت مساجد در کشور و عدم توجه به موضوع آمایش سرزمین توسط نهادهای مرتبط دارد.

وی افزود: درست است که ساخت مساجد امری مردمی بوده و توسط خیرین صورت می‌گیرد، اما موضوع آمایش سرزمین و تعیین مکان مناسب برای ساخت مساجد، کاری علمی، پرهزینه و تخصصی است و نیاز به وجود ارگانی مسئول در این زمینه دارد.

حجت الاسلام حاتمی گفت: ما در تهران نیز مناطقی را داریم که با وجود جمعیت بسیار و وسعت خاک از مساجد کمی برخوردار هستند و این در حالی است که در برخی مناطق کم‌جمعیت‌تر مساجد بیشتری وجود دارد که این امر نشان‌دهنده فقدان توازن اماکن مذهبی در شهر تهران است.

کمتر از پانزده درصد بودجه ساخت و ترمیم مساجد در 5 سال اخیر محقق شده است

بر اساس این گزارش، با وجود تمایل مردم و خیرین برای ساخت مساجد در سطح کشور هنوز هیچ مرجع قانونی، نهاد و یا سازمانی مسئولیت جمع‌آوری اطلاعات مناطق و مکان‌یابی برای ساخت مساجد را بر عهده نگرفته و مجلس شورای اسلامی نیز تاکنون قانونی در این زمینه به تصویب نرسانده است.

حجت‌الاسلام حاتمی در رابطه با مصوبات مجلس شورای اسلامی در خصوص ساخت مساجد خاطرنشان کرد: مجلس شورای اسلامی در سال‌جاری طرحی را مصوب کرد که طبق آن برای مساجد تکالیفی معین شده بود، اما شورای نگهبان ایراداتی را از طرح مذکور گرفت که به مختومه شدن طرح انجامید.

وی افزود: به همین دلیل همچنان هیچ مرجعی برای رسیدگی به اوضاع مساجد و نمازخانه‌های بین راهی و ترمیم و ساخت مساجد و آمایش سرزمین و مکان‌یابی برای ساخت مساجد وجود ندارد.

حجت‌الاسلام حاتمی با بیان اینکه سازماندهی مساجد در کشور نیازمند اعتبارات چشمگیر است، گفت: مجلس شورای اسلامی طی 5 سال اخیر بودجه 370 میلیارد تومانی برای ساخت، بازسازی و نگهداری از مساجد را به تصویب رسانده که از این مبلغ تاکنون فقط 47 میلیارد تومان دریافت شده  است.

وی با بیان اینکه اعتبارات تخصیص یافته برای ساخت مساجد چند هزارم هزینه‌ای است که مردم و خیرین پرداخت می کنند، گفت: این مبالغ اندک کفاف هزینه‌های مساجد کشور را نخواهد داد و نباید منتظر تحول بزرگی در این زمینه باشیم.

در پایان باید گفت که گسترش فرهنگ قرآنی در جامعه، به عنوان یکی از اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی، بدون رونق مساجد و حضور اقشار مختلف مردم در این اماکن محقق نمی‌شود و شایسته است تا همگام با  پیشرفت و سازندگی در تمام عرصه های مختلف علمی و اقتصادی، فکری به حال آبادانی میعادگاه‌های معنوی شهروندان هم بشود.